کودتا در نیجر؛ عزای فرانسه و عروسی واگنر

عصر روز چهارشنبه ۴ مرداد ماه، گارد ریاست جمهوری نیجر به فرماندهی ژنرال عمر چیانی، محمد بازوم رئیس‌جمهور این کشور و خانواده وی را در مقر ریاست جمهوری در شهر نیامی بازداشت کردند. همزمان گروه دیگری از نظامیان نیجر به سرکردگی سرهنگ آمادو عبدالرحمن از طریق یک برنامه زنده تلویزیونی اعلام کودتا کرده و برکناری بازوم را به طور رسمی اعلام کردند. عبدالرحمن در این بیانیه گفت که نیروهای امنیتی و دفاعی به دلیل وخامت وضعیت امنیتی و حاکمیت بد ناچار به کودتا شده‌اند. او از کشورهای خارجی خواست که از هرگونه دخالت در اوضاع نیجر خودداری کنند. عبدالرحمن همچنین اعلام کرد نهادهای دولتی به حالت تعلیق درآمده و تمامی مرزهای نیجر مسدود شده و حکومت نظامی در سراسر این کشور برقرار شده است. نیروهای مسلح نیجر با صدور بیانیه‌ای با امضای ژنرال عبدو صدیق عیسی، رئیس ستاد ارتش نیجر، حمایت خود را از کودتا برای جلوگیری از خونریزی و حفظ جان رئیس‌جمهوری و خانواده‌اش و امنیت مردم حمایت اعلام کرد.

یک روز پس از اعلام کودتا در نیجر، محمد بازوم، رئیس جمهور این کشور در یک پیام که در شبکه های اجتماعی منتشر شد، قسم خورد که از دستاوردهای دموکراتیک محافظت کند. حسومی مسودو، وزیر خارجه دولت بازوم نیز از طرفداران خود و نیروهای دموکراتیک خواست در مقابل کودتاچیان مقاومت کنند.

مقاومت بازوم و دولت وی باعث شده تا طرفداران وی تجمعاتی را در مقابل کاخ ریاست‌جمهوری راه اندازی کنند و خواستار آزادی رئیس جمهور و اتمام کودتا شوند. همچنین حامیان نظامیان نیجر نیز با در دست داشتن پرچم روسیه در مقابل مجلس ملی تجمع کرده و شعارهای ضد فرانسوی سر داده اند. آنها همچنین مقر حزب سوسیالیسم و دموکراسی نیجر (حزب حاکم) در نیامی را به آتش کشیدند که با مقابله پلیس این کشور روبرو شد.

نظامیان نیز در گام بعدی خود در ۶ مرداد ماه، “شورای ملی حفاظت از میهن” را تشکیل داده و عمر چیانی، فرمانده نیروهای گارد ریاست جمهوری را به رهبری این شورا برگزیدند.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه کودتا در نیجر را خالی از مشروعیت خوانده و از آمادگی فرانسه برای همکاری با سازمان‌های منطقه‌ای برای تحریم رهبران کودتای نیجر خبر داد. اتحادیه آفریقا نیز با صدور یک ضرب‌الاجل ۱۵ روزه از شورای ملی حفاظت از میهن خواست تا دولت پیشین را به قدرت بازگرداند. ارتش نیجر این ضرب الاجل را جنگ علیه نیجر دانسته و آمادگی خود را برای دفاع اعلام کرده است. همگام با اتحادیه آفریقا، ائتلاف اِکُواس (جامعه اقتصادی ۱۵ کشور غربی آفریقا) واکنشی شدیدی به کودتا در نیجر نشان داده و در ۸ مرداد ماه، ضمن تعلیق مبادلات تجاری و مالی با نیجر و تحریم سران کودتا، برای آزادی و بازگرداندن جایگاه ریاست جمهوری به محمد بازوم یک هفته مهلت داد و تهدید کرد که در غیر این صورت تمامی اقدامات لازم، از جمله اقدام نظامی را صورت خواهند داد. علیرغم این موضع تند، هیئتی از نمایندگان اکواس صبح امروز (۱۳ مرداد ماه) برای گفتگو با سران شورای ملی حفاظت از میهن وارد نیامی شده اند. کشورهای اروپایی و آمریکا نیز در مواضعی از دولت بازوم اعلام حمایت کرده و خواهان آزادی وی شده اند.

با تشدید تهدیدات خارجی علیه ارتش نیجر، کشورهای بورکینافاسو و مالی در ۹ مرداد ماه با صدور بیانیه‌ای مشترک، هرگونه دخالت نظامی خارجی در نیجر را به مثابه اعلان جنگ علیه این دو کشور دانستند. لازم به ذکر است که دولت های این دو کشور نیز در سالهای گذشته وابسته به فرانسه و تحت نفوذ این قدرت اروپایی قرار داشتند و با کودتاهای مشابهی از سیطره فرانسه بیرون آمدند. الجزایر نیز حمایت خود را از نیجر اعلام کرد. رئیس جمهور گینه هم در موضعی مشابه مالی و بورکینافاسو، اعلام کرد که مشارکتی در اقدام علیه نیجر نخواهد داشت. در این میان، نمایندگانی از دولت نیجریه و محمد دبی، رئیس جمهور چاد در حال مذاکره با سران ارتش نیجر برای جلوگیری از عزل بازوم و حل بحران به وجود آمده در نیجر هستند.

بیشتر بخوانید:
شناخت و بررسی گروه‌های درگیر در جنگ داخلی مالی
مالی سفیر فرانسه را اخراج کرد!
آخرین اخبار از جنگ مالی، ۲ تیر ۱۴۰۱

اما جالب ترین موضع در میان واکنش های خارجی، واکنش دولت روسیه و یوگنی پریگوژین، رئیس شرکت نظامی خصوصی واگنر بوده است. وزارت خارجه روسیه ادعاهای موجود مبنی بر دخالت روسیه در کودتای نیجر را بی اساس دانست و اعلام کرد که موضع روسیه در قبال نیجر، ضرورت عادی شدن وضعیت و قرار گرفتن نیجر در مسیر قانون است. در مقابل این موضع، یک فایل صوتی منتسب به یوگنی پریگوژین، رئیس گروه واگنر در شبکه های اجتماعی منتشر شده است که وی در این فایل صوتی از کودتا حمایت کرده و این اقدام را تلاش مردم نیجر در کسب استقلال در برابر استعمار عنوان کرده است. هرچند که صحت این فایل صوتی تاکنون قابل تایید نبوده است اما این موضوع باعث بوجود آمدن جنجال رسانه ای فراوان شده است. 

به طور کلی نیجر یکی از مهم ترین شرکای نظامی و امنیتی فرانسه در منطقه غرب آفریقا به شمار می رود و پس از خروج نظامیان فرانسه از مالی، پایگاه نیامی به یکی از اصلی ترین پایگاه فرانسه در ساحل آفریقا تبدیل شد. علاوه بر این، پایگاه سری پهپادی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در شمال شرقی این کشور قرار دارد.

در نیجر معادن اورانیوم متعدد و باکیفیتی وجود دارد و طبق آمارها این کشور با سهم پنج درصدی از تولید جهانی اورانیوم، هفتمین تولیدکننده این ماده گرانبها در جهان است که عمده تولیدات آنها به فرانسه و اروپا صادرات می شود. همچنین بخشی از پروژه انتقال گاز نیجریه به اروپا تحت عنوان خط لوله گاز فراصحرای موسوم به TSGP (خط لوله گاز ترانس صحرا) از این کشور می گذرد.

تغییر حاکمیت در نیجر با پشتیبانی گروه واگنر و یا روسیه، فرانسوی ها را همانند آنچه که در سالهای گذشته در مالی و بورکینافاسو اجرا شد، ناچار به خروج از این کشور خواهد کرد. شکست نظامی کشورهای غربی در افغانستان و غرب آسیا، جنگ روسیه و اوکراین و مشکلات اقتصادی و… موجب شده تا قدرت های استعماری در برابر تحرکات نظامی و امنیتی نظیر کودتاهای اخیر در غرب آفریقا منفعل باشند و جز فشارهای اقتصادی و تهدیدات پوچ ابزاری در دست نداشته باشند. در صورت موفقیت کودتای نیجر، باید منتظر سقوط دومینووار طرح های فرانسوی در این منطقه و خروج نظامی آنها از کشورهای G5 باشیم.

بیشتر بخوانید: پایگاه سری پهپادی سازمان سیا در نیجر + تصاویر ماهواره‌ای