نقش دیپلماسی رسانه‌ای در عادی سازی روابط عراق و رژیم صهیونیستی

دیپلماسی رسانه‌ای که با نام‌های دیپلماسی عمومی یا دیپلماسی دیجیتال نیز شناخته می‌شود، به استفاده از کانال‌های رسانه‌ای و بسترهای ارتباطی برای شکل‌دهی به برداشت‌های عمومی، تأثیرگذاری بر افکار و ارتقای منافع و اهداف سیاست خارجی یک کشور در صحنه جهانی اشاره دارد. این پدیده شامل استفاده از اشکال مختلف رسانه‌ها، از جمله رسانه‌های سنتی و دیجیتالی مانند تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها، شبکه­های اجتماعی، وب‌سایت‌ها و محتوای آنلاین برای تعامل با مخاطبان بین‌المللی و انتقال پیام‌هایی است که از اهداف دیپلماتیک یک کشور حمایت می‌کند.

عادی سازی روابط کشورهای عربی منطقه با اسرائیل، یکی از اقدامات مهم در طرح خاورمیانه جدید است. این طرح که با نام «خاورمیانه بزرگ» نیز شناخته می­شود اولین بار در سال ۲۰۰۶ توسط جورج بوش رئیس جمهور وقت آمریکا مطرح گردید. در یکی از اهداف این طرح که به رسمیت شناختن اسرائیل در منطقه و حضور موثر آن در محافل سیاسی و اقتصادی خاورمیانه است، دولت ترامپ نقشی بسیار مفید داشت.

عادی سازی چهار کشور امارات، بحرین، مراکش و سودان در زمان ریاست جمهوری ترامپ و انتقال سفارتخانه آمریکا از تلاویو به قدس اشغالی در ۱۴ می ۲۰۱۸ پیشران مهمی به حساب می آمد. اما مشکلی که بر سر راه عادی سازی وجود داشت عدم همراهی برخی کشورهای منطقه نظیر عراق، قطر و کویت بود. این پرونده در عراق با توجه به نزدیکی آن به ایران و حضور نیروهای مقاومت اسلامی و جریان­های شیعی موجب شد که تا به نحو دیگری آن را پیگیری کنند. گرچه پارلمان عراق در ۲۶ می ۲۰۲۲ قانون جرم انگاری هرگونه عادی سازی روابط با اسرائیل را تصویب کرده و تلاش های اسرائیل و ایالات متحده آمریکا در این باره را محکوم کردند اما رسانه ­های وابسته در عراق به همراه افراد فعال حامی عادی سازی در شبکه­ های اجتماعی فعالیت خود را همچنان ادامه می­دهند. در این خصوص تلاش های زیادی در رسانه به‌ویژه در سپهر رسانه ­ای عراق آغاز شد که از طریق دیپلماسی رسانه ­ای سعی در نشان دادن اهمیت عادی سازی روابط عراق با اسرائیل دارد.

این پروژه که با حمایت رسانه­ های وابسته به آمریکا در عراق و نیز فعالان مطرح شبکه ­های اجتماعی دنبال می­شود، ایران را یکی از عوامل مهمی می­داند که مانع از تصمیم­گیری عراق در این زمینه شده است. همچنین حمله به مقاومت اسلامی و جریان­های شیعی در عراق به عنوان هم­پیمانان ایران در دستور کار آنها قرار دارد. انتقاد از وضعیت نابسامان اقتصادی در عراق و ارائه تحلیل ­های جانبدارانه برای حل شدن این مساله با سرمایه ­گذاری­های خارجی آمریکایی و اسرائیلی از دیگر مواردی است که این رسانه ها برای توجیه عادی سازی روابط با اسرائیل بیان می­کنند. در این گزارش به برخی از این فعالیت­ها می­پردازیم.

لیندا عبدالعزیز مشهور به لیندا منوخین، یکی از افراد فعال در زمینه عادی سازی روابط است. وی که یک یهودی عراقی الاصل می­باشد خود را سفیر اسرائیل در عراق می­داند. وی در اوایل دهه ۷۰ میلادی به اسرائیل مهاجرت کرد و اکنون مشاور وزارت خارجه اسرائیل برای رسانه ­های عربی است. مقالات وی در سایت­هایی مانند «قنطره»، «الحوار المتمدن»، «صحیفه العرب» و شبکه آمریکایی «الحره» منتشر می­شود. لیندا منوخین و همکاران یهودی وی دو صفحه­ در فیسبوک با نام­های «إسرائیل تتکلم العربیه» و «إسرائیل باللهجه العراقیه» را راه اندازی کرده ­اند. یهودیان عراقی الاصل که برخی از آنها در اسرائیل و برخی نیز در عراق هستند با شهروندان عراقی از طریق شبکه­ های اجتماعی ارتباط داشته و نام این پروژه را عادی سازی نرم «التطبیع الناعم» گذاشته ­اند. منوخین نقش اول مستند مشهور «ظل فی بغداد» است که اسرائیل در سال ۲۰۱۳ ساخت. صفحه رسمی «إسرائیل باللهجه العراقیه» در فیسبوک نزدیک به ۶۹۰ هزار دنبال کننده دارد که توسط منوخین و همکارانش اداره می­شود. این صفحه سفارتخانه فرضی اسرائیل در عراق محسوب می­شود و محتواهایی با موضوعات فرهنگی و اشتراکات یهودیان و عراقی­ها و ترویج فرهنگ عراقی­ها در اسرائیل منتشر می­کنند. صفحه «إسرائیل تتکلم العربیه» نیز با ۲/۳ میلیون دنبال کننده صفحه رسمی وزارت خارجه اسرائیل در فیسبوک است. کاربران عراقی بسیاری این صفحه را دنبال می­کنند. از مهمترین اقداماتی که این دو صفحه انجام می­دهند، تاثیرگذاری بر افکار عمومی جهان عرب به‌ویژه کشور عراق بر ضد ایران و جریان­های شیعه در عراق است و مشکلات اقتصادی و رفاهی، عدم ثبات و امنیت در کشور، تحت فشار قرار دادن اهل سنت و ایجاد هلال شیعی در کشورهای عربی محورهایی هستند که بصورت مداوم توسط این صفحات برای نشان دادن ایران به عنوان ام المصائب کشورهای منطقه و عراق پوشش داده می­شوند. صفحات متعدد دیگری مانند «إسرائیل فی العراق» و «السفاره الإسرائیلیه فی العراق» در فیسبوک و «سفاره العراق الافتراضیه فی إسرائیل» و «إسرائیل بالعربیه» در توییتر در همین راستا فعالیت دارند.

القای شبهات متعدد و سو استفاده از عدم سواد رسانه­ ای فراگیر در میان برخی کاربران عراقی سبب شده تا اسرائیل به پشتوانه یهودیان عراقی الاصل، گسست­های داخلی و نابسامانی­های اقتصادی را از سوی ایران و جریان­های شیعه معرفی کند و مردم عراق و اسرائیل را با حفظ آداب و رسوم و ادیان، دو ملت نزدیک به هم با منافع مشترک قلمداد نماید. بنابراین با وجود مخالفت سرسختانه عادی سازی روابط با اسرائیل در داخل عراق – البته به غیر از اقلیم کردستان- به نظر می­رسد نسل جدید عراق به خصوص جوانان عراقی از یک سو در اعتراض به حاکمیت و از سوی دیگر قرار داشتن در معرض این پمپاژ رسانه ­ای، دیدگاهی متفاوت به اسرائیل و آرمان فلسطین داشته باشند.