انتخابات در قره‌باغ؛ ترتیبات سیاسی تازه
پس از جنگ دوم قره‌باغ تلاش‌های جمهوری آذربایجان برای انحلال دولت ارمنی قره باغ کوهستانی موسوم به آرتساخ همچنان ادامه دارد. باکو پس از نه ماه محاصره اقتصادی و غذایی ارامنه قره‌باغ کوهستانی انتظار فروپاشی و سقوط آنها را داشت ولی انتخاب رئیس جمهور جدید نشان داد که بیشتر ساکنان ارمنی قره باغ با دولت آذربایجان سازشی ندارند.
آرائیک هاروتونیان رئیس جمهور جدایی طلبان آرتساخ در قره‌باغ کوهستانی (ناگورنو کاراباخ) روز جمعه ۱۰ شهریور (یکم سپتامبر) از سمت خود استعفا کرد. وی گزینه نزدیک به نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان و با گرایش غرب گرایانه شناخته می‌شد و انتظار می‌رفت که با استعفای وی دولت دفاکتو جدایی طلبان ارمنی از هم بپاشد. استعفای وی در حالی انجام شده است که دوره ریاست جمهوری قره باغ کوهستانی پنج ساله است و در سال ۲۰۲۵ به پایان می‌رسد. استعفای آرائیک هاروتونیان در حالی است که باکو وی را جنایتکار جنگی میداند و خواستار محاکمه وی شده است. طی جنگ دوم قره باغ در موشکباران یک منطقه مسکونی نزدیک به فرودگاه و مراکز نظامی و تحقیقاتی وزارت دفاع آذربایجان در شهر گنجه ده‌ها غیر نظامی کشته شدند.
پارلمان منطقه قره باغ کوهستانی در ۱۸ شهریور (نهم سپتامبر) ساموئل شاهرامانیان را با ۲۲ رای به عنوان رئیس جمهور جدید برگزید. چهار حزب ناگورنو کاراباخ به وی رای دادند ولی حزب وطن واحد به رهبری ساموئل بابائیان این انتخابات را تحریم کرد.
شاهرامانیان ۴۵ ساله پیش ژانویه ۲۰۲۳ به عنوان دبیر شورای امنیت ملی کار خود را آغاز کرد و سپس وزیر کابینه هاروتونیان بوده است. وی نخستین فردی است که با هیئت دولت باکو در پایگاه فرماندهی نیروهای صلحبان فدراسیون روسیه مستقر در فرودگاه خوجالی دیدار کرده بود. گفته می‌شود که شاهرامانیان گزینه نزدیک به روسیه است.
برگزاری این انتخابات با واکنش تند دولت باکو مواجه شده است.
وزارت خارجه آذربایجان در بیانیه ای اعلام کرده است: تنها راه دستیابی به صلح و ثبات در منطقه خروج بی قید و شرط و کامل نیروهای مسلح ارمنستان از منطقه قره باغ و انحلال رژیم دست نشانده است. این انتخابات نقض فاحش قانون اساسی و ضربه جدی به تلاشها جهت عادی سازی روابط در منطقه محسوب می‌شود.
وزارت خارجه ترکیه برگزاری انتخابات از سوی ارامنه را نقض آشکار قوانین بین المللی از جمله قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل و اصول کاری سازمان امنیت و همکاری اروپا بیان کرد.
اوکراین و گرجستان این انتخابات را به رسمیت نشناخته اند.
نبیله مسرالی سخنگوی اتحادیه اروپا در مورد انتخابات اخیر گفته است: اتحادیه اروپا تکرار می‌کند که چارچوب قانونی که این انتخابات در آن برگزار شده را به رسمیت نمی‌شناسد
جیحون بایرام اف وزیر امور خارجه آذربایجان با یوری کیم کفیل دستیار وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در امور اروپا و اوراسیا تماس تلفنی برقرار کرده است. وی از مقامهای این کشور خواسته است که در بیانیه ای اعلام کنند که انتخابات ریاست جمهوری قره باغ کوهستانی را به رسمیت نمی‌شناسند.
فدراسیون روسیه هنوز واکنشی رسمی درباره این انتخابات نشان نداده است اما رئیس جمهور دولت خودخوانده ترانس نیستریا (بخشی از مولداوی) و رئیس جمهور اسوتی جنوبی (بخشی از گرجستان) انتخبات ساموئل شاهرامیانیان را تبریک گفته اند. نیروهای حافظ صلح فدراسیون روسیه در هر دو منطقه مستقر هستند.
رویکرد شاهرامانیان
ساموئل شاهرامانیان در اولین برنامه کاری خود از وزارت دفاع آرتساخ بازدید و گزارش مربوط به تحرکات نیروهای مسلح آذربایجان مستقر پیرامون این منطقه تحت محاصره را دریافت کرده است. وجود همین وزارتخانه در ترکیب دولت جدایی طلبان موجب خشم آذربایجان است و دولت باکو اصرار دارد که این وزارتخانه منحل شود. البته مشکلاتی در این مورد وجود دارد و در بیانیه آتش بس نوامبر سال ۲۰۲۰ مسکو مشخص نشده است که مقصود از خلع سلاح گروه های مسلح حاضر در قره باغ کوهستانی دقیقا شامل نیروهای مسلح ارمنستان می‌شود یا اینکه به شبه نظامیان دولت جدایی طلبان ارمنی آرتساخ در ناگورنو کاراباخ اشاره دارد.
ورود کمکهای بشردوستانه روس‌ها به قره باغ
نخستین کمکهای غذایی پس از نه ماه در روز سه شنبه ۲۱ شهریور (۱۲ سپتامبر) از طریق جاده آغدام- عسکران- خانکندی (آکنا- آسکران-استپاناکرت) وارد قره باغ (کوهستانی) شده است. این کمک ۲۲ تنی که توسط جمعیت صلیب سرخ روسیه ارسال شده است شامل هزار بسته یازده و نیم کلیویی غذایی، ۲۷۰ بسته خواب، ۲۰۰ بسته بهداشتی، ۱۹۲ بسته کودکان است. ارامنه قره باغ که به بازگشایی جاده جدید از طریق آغدام (آکنا) معترض بودند و این جاده را مسدود کرده بودند کنار کشیدند و این کمکها وارد مرکز ناگورنو کاراباخ شد. اما در ادامه، آنها از ورود دو کامیون حاوی ۴۰ تن آرد جمعیت هلال احمر جمهوری آذربایجان جلوگیری کردند. پیش از این نیز کمکهای غذایی آذربایجان به دلیل حضور معترضان روی جاده نتوانست وارد قره باغ شود.
آیخان حاجی زاده سخنگوی وزارت خارجه آذربایجان پس از گشایش مسیر جدید گفته است که گذرگاه لاچین نیز به زودی بازگشایی می‌شود اما زمان آن را معین نکرده است. همزمانی اجازه ورود معترضان به کامیون صلیب سرخ روسیه و استقرار کابینه ساموئل شاهرامانیان، ترتیبات جدید را در قره باغ نشان می‌دهد. البته استقرار معترضان ارمنی روی جاده یادآور تجمع فعالان محیط زیستی الهام علیف در شوشا است که با توافقات سیاسی کنار کشیدند و به نظر می‌رسد آنها نیز شبه نظامیان ارمنی هستند که به صورت غیرمسلح جاده را با موانع بسته‌اند.
تیگران آبراهامیان از جناح مخالف دولت در مجلس قره باغ کوهستانی درباره عدم اجازه ورود کمکهای غذایی آذربایجان گفته است که دولت باکو شرایط جدیدی برای ورود کمکها مطرح کرده که مورد پذیرش دولت آرتساخ نیست.
دیدگاه