دانش نظامی: موشک هوا به هوای فروسرخ R-73

کار بر روی آر۷۳ از سال ۱۹۷۳ آغاز شد و هدف از توسعه آن جایگزینی با موشک R-60 (AA-8 ‘Aphid’) بود. موشک آر-۶۰ را میتوان سبک ترین موشک فروسرخ جهان با وزن ۴۳/۵ کیلوگرم دانست که به دلیل داشتن سر جنگی سبک (۳کیلوگرم) کارایی بسیار کمی بر علیه جنگنده‌ها داشت. موشک R-73 پس از ۱۲ سال در سال ۱۹۸۵ وارد خدمت نیروی هوایی شوروی شد.

در دماغه موشک R-73 یک جستجوگر فروسرخ قرار دارد که وظیفه جستجو هدف به‌صورت مستقیم بر عهده این حسگر است. بعد از آن چهار فیوز مجاورتی قرار دارد؛ این فیوزها به موشک اجازه میدهند تا زمانی که موشک در مجاورت هدف قرار گرفت منفجر شود. بعد از آن دو ردیف کانارد پشت سر هم قرار میگیرند و وظیفه تغییر جهت سریع موشک را به عهده دارند. بعد از این قسمت واحد کنترل و تعدادی حسگر دیگر قرار گرفته اند. بعد از واحد کنترل سرجنگی قرار میگیرد و سپس سوخت جامد و موتور موشک قرار دارد. در قسمت انتهایی علاوه بر موتور موشک چهار بال نیز برای ایجاد پایداری موشک تعبیه شده است.

جستجوگر موشک آر۷۳ یک جستجوگر فروسرخ است که گرمای ساطع شده از جنگنده (مخصوصا بخش موتور) را دنبال میکند و توانایی دیدن اهداف را تا ۶۰ درجه نسبت به خط دید مرکزی موشک دارد. آر-۶۰ دارای قابلیت “off-boresight” نیز میباشد. این قابلیت به این معنی است که یک دوربین بر روی کلاه ایمنی خلبان (helmet mounted sight – HMS) نصب شده که به خلبان اجازه میدهد با نگاه کردن به هدف و سپس شلیک بدون گردش جنگنده به سمت آن هدف را نابود سازد. در این مرحله موشک به سمتی که کلاه خلبان چرخیده میچرخد و سپس با جستجوگر دماغه خود بر روی آن قفل کرده و به آن حمله میکند.

پس از اتحاد مجدد آلمان در سال ۱۹۹۰ تعدادی از موشک R-73 در اختیار آمریکا قرار گرفت. بررسی ها نشان داد که این موشک از موشک AIM-9M Sidewinder آمریکایی برتر است. موشک آر۷۳ نسبت به سایدوایندر نسخه ام بسیار مانورپذیرتر بود و از نظر اکتساب هدف و ردیابی هدف نیز بسیار تواناتر بود. اما توانایی آر۷۳ در ابرها مختل میگردد. به همین دلیل موشکهایی مانندAIM-132 ASRAAM، IRIS-T، MICA IR، Python IV و AIM-9X طراحی شد تا نسبت به آر۷۳ برتر باشند.

موشک R-73 از سال ۱۹۹۴ با نام R-74EM (R-73M) تولید شده و از سال ۱۹۹۷ در کشورهای مشترک المنافع (CIS) خدمت میکند. موشک جدید در برابر اقدامات ضد-ضد مادون قرمز (InfraRed Counter-Counter Measures) مقاوم شده است.

این سلاح توسط هواپیماهای MiG-29، Su-27، Su-34 و Su-35 حمل می شود و می تواند توسط نسخه های جدیدتر هواپیماهای MiG-21، MiG-23 ،Su-24 و Su-25 نیز حمل شود. همچنین امکان استفاده توسط هلیکوپترهای تهاجمی روسی از جمله Mil Mi-24، Mil Mi-28 و Kamov Ka-50 نیز وجود دارد. هند نیز به دنبال استفاده از این موشک در هواپیماهای رزمی سبک است.

نوع دیگری از موشک آر-۷۳ در سال ۲۰۰۹ با نام RVV-MD برای بازار صادراتی معرفی شد. نسخه دیگری از این موشک در سال ۲۰۱۶ با نام R-74 یا K-74M (izdeliye 750) نیز عرضه شد. همچنین نسخه K-74M2 (izdeliye 760) با تغییر جستجوگر به جستجوگر حرارتی و باز طراحی برای سازگاری با محفظه سلاح جنگنده Su-57 Felon نیز طراحی شده است که به‌عنوان نسخه نهایی این موشک محسوب میشود. طرحی آینده نگرانه با نام K-MD (izdeliye 300) نیز در دستور طراحی به عنوان موشک هوا به هوا برای درگیری های نزدیک به عنوان جایگزین K-74M2 وجود دارد.

مشخصات موشک هوا به هوای فروسرخ R-73:
نوع: موشک هوا به هوای فروسرخ
تولیدکننده: شرکت Vympel NPO
کشور سازنده: شوروی سابق و فدراسیون روسیه
سال طراحی: ۱۹۷۳
ورود به خدمت: ۱۹۸۵
طول: ۲/۹۳ متر
طول‌بال: ۰/۵۱ متر (۵۱ سانتیمتر)
قطر: ۰/۱۶۵ متر ( ۲۶۵ سانتیمتر)
موتور: راکتی سوخت جامد تک مرحله ای
سوخت: جامد
برد: حداکثر ۳۰ کیلومتر و حداقل ۳۰۰ متر
سرعت: حداکثر ۲/۵ ماخ
وزن: ۱۰۵ کیلوگرم
سرجنگی: ۷/۴ کیلوگرم
هدایت: آشیانه یاب غیرفعال فروسرخ همراه با فیوز مجاورتی
زاویه انحراف جستجو: +- ۴۵ درجه تا +- ۷۵ درجه بسته به نوع
سکوهای پرتاب: جنگنده های MiG-29، Su-27، Su-34 و Su-35 برخی از نسخه های MiG-21، MiG-23 ،Su-24 و Su-25. بالگردهای تهاجمی Mil Mi-24، Mil Mi-28 و Kamov Ka-50.

منابع:
R-73 (missile)
R-73E
AIR TO AIR MISSILES (AA-11)
Moscow dusts off decades-delayed ‘dogfight’ missile