دانش نظامی: موشک هوا به هوای برد بلند R-37؛ با شکارچی مخوف روسی آشنا شوید!

موشک هوا به هوای برد بلند R-37 با نام izdeliye 610 (محصول ۶۱۰) و RVV-BD نیز شناخته می‌شود. RVV-BD در زبان روسی Ракета Воздух- Воздух Большой Дальности با تلفظ Raketa Vozduh-Vozduh Bolshoy Dalnosti به معنی “راکت هوا به هوای برد بلند” است. موشک هوا به هوای برد بلند R37 در ناتو با نام AA-13 “Axehead” شناخته می شود.

تاریخچه:
موشک آر۳۷ از سال ۱۹۹۲ و به عنوان جایگزین موشک R-33 رونمایی شد. این طرح به شرکت ویمپل (Vympel) که طراح موشک آر۳۳ نیز بود سپرده شد. آر۳۳ یا AA-9 Amos موشکی با وزن ۴۹۰ کیلوگرم و برد ۱۶۰ کیلومتر در نسخه E بود که از سال ۱۹۸۱ وارد خدمت شد و تا به امروز در خدمت نیروی هوایی فدراسیون روسیه است. این موشک بزرگ بر روی MiG25 و MiG31 قابل نصب و به کارگیری است. گفته شده که این موشک در شرایط آزمایشی توانسته است در فاصله ۳۰۴ کیلومتری، شکار موفق داشته باشد.

موشک جدید باید کوچکتر از آر۳۳ می بود و بردی بیشتر از آن را ارائه میکرد تا بتواند اهداف دورایستا مانند آواکس، تانکر سوخت رسان، اختلالگرها و … را هدف قرار دهد. همچنین نسخه جدید باید با رادارهای دیگر جنگنده ها که ساده تر بود هماهنگ میشد.

موشک R-37 در دهه ۱۹۸۰ طراحی شد و در سال ۱۹۸۹ اولین شلیک موفق از این نمونه موشک به ثبت رسید. آزمایشات تا سال ۱۹۹۸ ادامه داشت اما به دلیل نبود بودجه و تعداد کم پلتفرم‌های شلیک کننده این موشک، توسعه آن متوقف شد. در سال ۲۰۰۶ مجدد کار بر روی طرح R-37 از سر گرفته شد و در نهایت در سال ۲۰۱۲ این موشک وارد خدمت نیروی هوایی فدراسیون روسیه شد.

در سال ۲۰۱۸ نسخه ای از موشک با نام R-37M آزمایشهای خود را به پایان رساند که بر اساس اعلام وزارت دفاع روسیه برد آن ۳۰۰ کیلومتر و هواپیمای حامل آن رهگیر MiG-31 است.

طراحی:
موشک هوا به هوای R37 دارای دو ردیف باله است باله های میانی به عنوان تثبیت کننده و باله‌های انتهایی برای هدایت و تغییر جهت مورد استفاده قرار می‌گیرند. امکان تا شدن باله‌های انتهایی وجود دارد تا فضای کمتری را اشغال کند زیرا باله های انتهایی بلندتر از باله‌های میانی هستند. در قسمت دماغه، جستجوگر راداری قرار دارد و بعد از آن سرجنگی موشک قرار گرفته و بعد از سرجنگی، سوخت جامد و در انتهای موشک موتور دوپالسه قرار دارد.

موشک هوا به هوای برد بلند R-37 با وزن کلی ۵۱۰ کیلوگرم و سر جنگی شدید الانفجار ترکش شونده به وزن ۶۰ کیلوگرم یک موشک سنگین هوا به هوا محسوب می شود. این موشک دارای طول ۴/۰۶ متر قطر ۳۸ سانتیمتر و دهانه بال ۷۲ سانتیمتر است. برد موشک آر ۳۷ بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر در منابع مختلف عنوان شده است.

موتور راکتی سوخت جامد دو پالسه مورد استفاده بر روی موشک آر۳۷ به این منظور انتخاب شده است که برد موشک افزایش پیدا کند. در پیشران سوخت جامد پالسی، سوخت به تعداد پالس ها از یکدیگر تفکیک شده و با تاخیر نسبت به هم فعال میشوند. در موتور سوخت جامد دو پالسه تعداد پالسها به دو عدد محدود شده و مخزن نیز بر همین اساس طراحی میشود تا بتواند با تفکیک، سوخت مورد نیاز را در اختیار موتور قرار دهد. هدف از دو پالسه کردن موتور، محدود کردن حداکثر سرعت موشک و افزایش برد موثر آن است. این موتور قدرتمند، موشک ۵۱۰ کیلوگرمی آر۳۷ را به سرعتی معادل ۵ ماخ (در برخی منابع ۶ ماخ) می‌رساند.

همانطور که گفته شد موشک از یک جستجوگر راداری به نام Agat 9B-1388 در دماغه بهره می‌برد که اجازه کشف و رهگیری مستقل هدف را به موشک می‌دهد. با توجه به برد ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتری موشک امکان هدایت موشک با جستجوگر در تمام مسیر وجود ندارد (مانند تمام موشکهای برد بلند در جهان). به همین منظور با استفاده از هدایت چند کاناله ترکیبی، موشک به صورت شلیک کن و فراموش کن هدایت خواهد شد اما نیازمند اصلاح مسیر در فاز میانی خواهد بود. موشک با دریافت اطلاعات هدف به سمت آن شلیک میشود و در میانه مسیر اطلاعات هدف توسط رادار جنگنده شلیک کننده برای موشک اصلاح میشود تا اگر تغییری در مسیر هدف باشد موشک به سمت مشخصات جدید برود. در ادامه موشک خود را به نزدیک هدف رسانده و با استفاده از جستجوگر راداری خود کشف هدف کرده و با آن درگیر میشود.

سکوهای پرتاب:
این موشک به‌صورت پیشفرض بر روی MiG-31BM به عنوان جنگنده اصلی عملیاتی است اما امکان نصب بر روی جنگنده Su35-S نیز وجود دارد. در صورت بارگیری روی سوخو ۳۵ میتوان تا ۵ موشک هوا به هوای برد بلند R37 (RVV BD) را بر روی آویزگاه‌های ۱، ۳، ۴، ۱۱، ۱۲ نصب کرد. همچنین این موشک به‌عنوان گزینه اصلی برای استفاده در جنگنده نسل پنجم Su57 نیز به شمار می‌رود که بر روی آویزگاه های خارجی قابل نصب خواهد بود.

مشخصات موشک هوا به هوای برد بلند R-37:
نوع: هوا به هوای رادار فعال
تولیدکننده: شرکت ویمپل
کشور سازنده: روسیه
رونمایی: ۱۹۹۲
ورود به خدمت: ۲۰۱۲
طول: ۴/۰۶ متر
طول‌بال: ۷۲ سانتیمتر
قطر: ۳۸ سانتیمتر
موتور: سوخت جامد دوپالسه
سوخت: جامد
برد: ۱۶۰ – ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر بسته به نوع
سرعت: ۵ تا ۶ ماخ
وزن: ۵۱۰ کیلوگرم
سرجنگی: ۶۰ کیلوگرم
وزن مواد منفجره: شدیدالانفجار ترکش شونده
ارتفاع پروازی:
عمر انبارداری: ۸ سال
سکوهای پرتاب: MiG-31BM، Su35-S و Su57

منابع:
R-37 (missile)
New Russian long-range AAM integration to expand to four fighter models
R-37 Long-range air-to-air missile