دانش نظامی: موشک هوا به هوای R-37؛ با شکارچی مخوف روسی آشنا شوید!

موشک R-37 با نام izdeliye 610 (محصول ۶۱۰)، RVV-BD و در ناتو با کد AA-13 Axehead شناخته می‌شود.

تاریخچه طراحی و توسعه موشک R-37:

ایده طراحی موشک R-37 به جایگزینی برای موشک R-33 برمی‌گردد. طراحی این موشک به شرکت ویمپل که طراح موشک R-33 بود سپرده شد. موشک R-33 یا AA-9 Amos موشکی با وزن ۴۹۰ کیلوگرم و برد ۱۶۰ کیلومتر (در نسخه E) بود که از سال ۱۹۸۱ وارد خدمت شد و تا به امروز در خدمت نیروی هوایی روسیه و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع قرار دارد. این موشک بزرگ بر روی MiG-25 و MiG-31 قابل به‌کارگیری است. گفته شده که این موشک در شرایط آزمایشی توانسته است در فاصله ۳۰۴ کیلومتری، شکار موفق داشته باشد.

موشک جدید باید کوچکتر از آر-۳۳ می بود و بردی بیشتر از آن را ارائه می‌کرد تا می‌توانست اهداف دورایستا مانند آواکس، تانکر سوخت رسان و … را هدف قرار دهد. همچنین نسخه جدید باید با رادارهای دیگر جنگنده ها که ساده تر بود هماهنگ می‌شد.

پروژه طراحی موشک R-37 در ابتدای دهه ۱۹۸۰ آغاز شد و در سال‌های پایانی این دهه در ۱۹۸۹ اولین شلیک موفق از این نمونه موشک به ثبت رسید. آزمایشات بر روی این موشک تا حدود ۱۰ سال تا ۱۹۹۸ ادامه داشت اما به دلیل نبود بودجه و تعداد کم پلتفرم‌های شلیک کننده این موشک، توسعه آن متوقف شد. در سال ۲۰۰۶ مجدد کار بر روی طرح R-37 از سر گرفته شد و در نهایت در سال ۲۰۱۴ توسط نیروی هوایی روسیه به خدمت گرفته شد و رسماً تولید سریالی آن آغاز شد.

در سال ۲۰۱۸ نسخه ای از موشک با نام R-37M آزمایشهای خود را به پایان رساند. در واقع موشک R-37M نسخهٔ به‌روزرسانی‌شدهٔ R-37 است که با عنوان RVV-BD نیز شناخته می‌شود. در منابع برد موشک R-37M بیش از ۳۰۰ کیلومتر عنوان شده است و می‌تواند به سرعت فراصوت ۶ ماخ (۷۴۰۰ کیلومتر بر ساعت) برسد. این موشک بر روی جنگنده‌های رهگیر MiG-31BM و همچنین جنگنده‌های چندمنظوره Su-35S و Su-57 قابل حمل و به‌کارگیری است.

بدنه و اجزای موشک R-37:

موشک هوا به هوای R-37 دارای دو ردیف باله است؛ باله‌های میانی به عنوان تثبیت‌کننده و باله‌های انتهایی برای هدایت و تغییر جهت مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین امکان تا شدن باله‌های انتهایی وجود دارد تا فضای کمتری را اشغال کند زیرا باله های انتهایی بلندتر از باله‌های میانی هستند. در قسمت دماغه، جستجوگر راداری قرار دارد و بعد از آن سرجنگی موشک قرار گرفته و بعد از سرجنگی، سوخت جامد و در انتهای موشک موتور دوپالسه قرار دارد.

موشک R-37 با وزن کلی ۵۱۰ کیلوگرم و سر جنگی شدید الانفجار ترکش شونده به وزن ۶۰ کیلوگرم یک موشک سنگین هوا به هوا محسوب می‌شود. این موشک دارای طول ۴/۰۶ متر قطر ۳۸ سانتیمتر و دهانه بال ۷۲ سانتیمتر است. برد موشک R-37M بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر در منابع مختلف عنوان شده است.

موتور راکتی سوخت جامد دو پالسه مورد استفاده بر روی موشک آر-۳۷ به این منظور انتخاب شده است که برد موشک افزایش پیدا کند. در پیشران سوخت جامد پالسی، سوخت به تعداد پالس‌ها از یکدیگر تفکیک شده و با تاخیر نسبت به هم فعال می‌شوند. در موتور سوخت جامد دو پالسه تعداد پالسها به دو عدد محدود شده و مخزن نیز بر همین اساس طراحی می‌شود تا بتواند با تفکیک، سوخت مورد نیاز را در اختیار موتور قرار دهد. هدف از دو پالسه کردن موتور، محدود کردن حداکثر سرعت موشک و افزایش برد موثر آن است. این موتور قدرتمند، موشک ۵۱۰ کیلوگرمی R-37 را به سرعتی معادل ۶ ماخ می‌رساند.

هدایت و ناوبری موشک R-37:

موشک R-37 از یک جستجوگر راداری فعال به نام Agat 9B-1388 در دماغه بهره می‌برد که اجازه کشف و رهگیری مستقل هدف را به موشک می‌دهد. با توجه به برد بیش از ۳۰۰ کیلومتری، مانند تمام موشکهای این کلاس در جهان، امکان هدایت با جستجوگر راداری در تمام طول مسیر وجود ندارد. به همین منظور با استفاده از هدایت چند کاناله ترکیبی، موشک به صورت شلیک کن و فراموش کن هدایت می‌شود اما نیازمند اصلاح مسیر در فاز میانی خواهد بود.

موشک با دریافت اطلاعات هدف، به سمت آن شلیک می‌شود و با ناوبری اینرسی به سمت هدف میرود و در میانه مسیر با به‌روزرسانی دیتالینک، اطلاعات هدف توسط رادار جنگنده شلیک کننده برای موشک اصلاح می‌شود تا اگر تغییری در مسیر هدف باشد موشک به سمت مشخصات جدید برود. در فاز نهایی، موشک خود را به نزدیک هدف رسانده و با استفاده از جستجوگر راداری خودش هدف را کشف کرده و با آن درگیر می‌شود.

جستجوگر 9B-1388 بر اساس داده‌های محدود منتشرشده، دارای قطر تقریباً ۳۸۰ میلی‌متر، وزن حدود ۴۰ کیلوگرم، توانایی کشف هدف با سطح مقطع ۵ مترمربع از فاصله حدود ۴۰ کیلومتر، و زمان رسیدن به وضعیت آماده‌به‌کار حدود ۵ ثانیه پس از پیش‌گرمایش است و از پیوند تصحیح رادیویی با برد تقریبی ۱۰۰ کیلومتر پشتیبانی می‌کند.

روسیه یک جستجوگر راداری دیگر با نام 9B-1103M-350 معرفی کرده است که برای نصب بر روی موشکهای R-37 و موشکهای دوربرد دیگر مانند KS-172 طراحی شده است. در این جستجوگر از یک پردازندهٔ دیجیتال سیگنال کاملاً جدید و کوچک‌سازی‌شده با حافظهٔ بالا و سرعت پردازش ارتقایافته استفاده شده است. همچنین به‌جای ژیروسکوپ‌های مکانیکی معمول، از ژیروسکوپ‌های فیبرنوری و ژیروسکوپ‌های مکانیکی با زمان فعال‌سازی سریع بهره گرفته شده که نتیجهٔ آن کاهش زمان آماده‌سازی موشک برای شلیک است.

جستجوگر راداری این موشک دارای آنتنی با طول ۳۳۰ میلی‌متر و قطری برابر با ۳۵۰ میلی‌متر است و در مجموع ۱۳ کیلوگرم وزن دارد. سامانهٔ پردازش دیجیتال آن قادر است حداقل ۵۰ میلیون عملیات در ثانیه انجام دهد و می‌تواند هدفی با سطح مقطع راداری ۵ مترمربع را از فاصلهٔ حداقل ۴۰ کیلومتر کشف کند. این جستجوگر پس از دو دقیقه پیش‌گرمایش، در یک ثانیه به وضعیت کاملاً آمادهٔ عملیاتی می‌رسد.

این جستجوگر جدید سطح بالایی از استانداردسازی و قابلیت سازگاری دارد و می‌توان آن را در طیف گسترده‌ای از موشک‌ها اعم از موشک‌های پدافندی و هم موشک‌های هوا‌به‌هوا در بازهٔ کالیبر ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر به‌کار برد.

سکوهای پرتاب:
این موشک بر روی MiG-31BM به عنوان جنگنده اصلی عملیاتی است و بر روی جنگنده Su-35S و Su-57 هم به‌کارگیری می‌شود. در صورت بارگیری روی سوخو-۳۵ می‌توان تا ۵ موشک هوا به هوای برد بلند R-37M را بر روی آویزگاه‌های ۱، ۳، ۴، ۱۱ و ۱۲ نصب کرد.

کاربران موشک R-37M:

موشک R-37M در حال حاضر توسط نیروی هوافضای روسیه به‌کار گرفته می‌شود و روی جنگنده‌های MiG-31BM، Su-35S و Su-57 عملیاتی است. همچنین گزارش‌هایی از پیشنهاد این موشک به هند برای به‌کارگیری بر روی Su-30MKI و همچنین سفارش احتمالی این موشک توسط ایران همراه با جنگنده‌های Su-35 وجود دارد.

جنگنده‌های سوخو-۳۵ ایرانی با تجهیز به موشک‌های دوربرد R-37M با برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر و سرعت ۶ ماخ، تهدیدی جدی برای سوخترسان‌ها و آواکس‌های اسرائیلی و آمریکایی محسوب می‌شوند. ترکیب این موشک با رادار قدرتمند Irbis-E در سوخو-۳۵ امکان هدف‌گیری از فواصل امن را فراهم می‌سازد؛ و در هر رویارویی احتمالی بخش مهمی از توان تهاجمی و نظارتی هوایی تل‌آویو و واشنگتن تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

بیشتر بخوانید: دانش نظامی: جنگنده چندمنظوره سوخو-۳۵

مشخصات موشک هوا به هوای R-37M:

نوع: هوا به هوای رادار فعال
سازنده: روسیه
تولیدکننده: ویمپل
ورود به خدمت: ۲۰۱۴
طول: ۴/۰۶ متر
طول‌بال: ۷۲ سانتیمتر
قطر: ۳۸ سانتیمتر
پیشران: سوخت جامد دوپالسه
برد: ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر
سرعت: ۶ ماخ
وزن: ۵۱۰ کیلوگرم
سرجنگی: ۶۰ کیلوگرم شدیدالانفجار ترکش‌شونده
سکوهای پرتاب: MiG-31BM، Su-35S و Su-57

استفاده از محتوای تحولات جهان اسلام فقط با ارجاع‌دهی و ذکر نام “تحولات جهان اسلام” مجاز است.

منابع:
R-37 (missile) | New Russian long-range AAM | R-37 Long-range air-to-air missile | Homing head 9B-1103M-350 | К-۳۷ / Р-۳۷ / РВВ-БД – AA-13 ARROW | Janes Radar & Electronic Warfare Systems | Agat Research Institute – public brochures | ГСН семейства Агат | Russia Offers to Sell India the R-37M