باج دهی آمریکا به ازبکستان و تاجیکستان برای عدم تحویل دهی هواگرد های افغانستان به حکومت طالبان

نیروهای آمریکایی در مدت دو دهه حضور در افغانستان ضمن به بار آوردن تلفات انسانی سنگین، مشکلات اقتصادی و سیاسی، شکاف های اجتماعی و طبقاتی و صدها چالش دیگر برای ملت و حکومت افغانستان، در آخرین روزهای سقوط کابل در تیر ماه ۱۴۰۱، بر اساس منفعت طلبی خود به مسئولین نیروی هوایی افغانستان دستور دادند تا ۵۴ فروند هواپیما و بالگرد نظامی را به کشورهای ازبکستان و تاجیکستان منتقل کنند. آنها با این کار بذر فتنه‌ای را در زمین روابط میان حکومت جدید طالبان با کشورهای ازبکستان و تاجیکستان پاشیدند تا زمینه را برای مداخلات آینده خود در آسیای میانه فراهم کنند.

حکومت طالبان هم پس از تسلط بر افغانستان چندین بار از مقامات ازبک و تاجیک خواستار تحویل دهی این هواگردها شد، اما از ترس ازبکستان و تاجیکستان از خشم آمریکا، موجب پاسخ منفی این کشورها به حکومت طالبان شد. در آخرین مورد، ملا محمد یعقوب مجاهد، وزیر دفاع حکومت طالبان در ۲۱ دی ۱۴۰۱ ه.ش ضمن هشدار به کشورهای ازبکستان و تاجیکستان گفت، “هیچ فردی نمی تواند بالگردهای ما را در کشور خود گروگان بگیرد. ازبکستان و تاجیکستان حوصله ما را آزمایش نکند و ما را مجبور به واکنش نکند. امارت اسلامی ضعیف است، اما بی غیرت نیست و به کسی اجازه نمی دهد که مالکیت شخصی را از آن بگیرد”. این اظهارات فرزند ملاعمر نیز مورد توجه مقامات ازبک و تاجیک قرار نگرفت و تهدیدات طالبان در این خصوص مورد بی اعتنایی قرار گرفت.

عصمت‌الله ایرگاش اف، نماینده ویژه ازبکستان در افغانستان در ۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ ه.ش، ضمن بیان جزئیات دریافت هواگردهای افغانستان شامل ۲۲ فروند هواپیما و ۲۴ فروند بالگرد نظامی حکومت پیشین در پایگاه‌های ازبکستان، تاکید کرد که کشورش این هواگردها را به حکومت طالبان تحویل نخواهد داد و گفت: “این تجهیزات نظامی متعلق به آمریکاست و تاشکند با موافقت آمریکا آن‌ها را در منطقه سرخان دریا در ازبکستان نگهداری می کند.” از سویی دیگر در ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ ه.ش جان مارک پومرشیم، سفیر آمریکا در تاجیکستان اظهار داشت که هواپیما و بالگرد های نظامی که در روز سقوط حکومت پیشین افغانستان به تاجیکستان و ازبکستان منتقل شده‌اند به حکومت طالبان تحویل داده نخواهد شد، چرا که این‌ها به طالبان تعلق ندارد. در آن زمان گمانه زنی هایی وجود داشت که واشنگتن ممکن است بخشی از این هواپیما و بالگرد ها را در ازای توافق غیر رسمی تعمیق روابط میان آمریکا و کشورهای آسیای میانه در زمینه “امنیت مرزها و مبارزه با تروریسم” به ازبکستان و تاجیکستان اهدا کند.

سیاست های مغرضانه آمریکا از یک طرف به صورت غیرمستقیم مقامات حکومت طالبان را تحریک به گرفتن هواپیما و بالگردهای حکومت پیشین افغانستان از ازبکستان و تاجیکستان می کند و از طرف دیگر با ارائه بسته های کمکی مالی (باج دهی) به مقامات ازبک و تاجیک تحت نام هزینه های نگهداری از هواپیماهای نظامی آمریکا در این کشورها، با یک تیر دو نشانه را هدف می گیرد، هم مانع تحویل دهی این هواگردها از سوی تاشکند و دوشنبه به طالبان می شود و هم زمینه بروز یک تنش نظامی میان حکومت طالبان و همسایه های شمالی آن را در دراز مدت هموار می سازد تا راه و اهرمی فشاری برای ایجاد جای پا در آسیای میانه برای خودش داشته باشد.

در راستای همین سیاست مغرضانه، واشنگتن تاکنون در چندین نوبت کمک های مالی و نظامی را به کشور های ازبکستان و تاجیکستان انجام داده است. در آخرین مورد سامانتا پاور، مدیر آژانس USAID در ۱ آبان ماه، وارد ازبکستان شد و در بدو ورود مبلغ ۱۴ میلیون و ۴۰۰ هزار دلار به تاشکند اهدا کرد. هرچند هدف از اهدای این پول تقویت بخش های بهداشت و اشتغال زایی در ازبکستان گفته شده است، اما در حقیقت اینگونه نیست.

آمریکا با اهدای این پول ها به ازبکستان و تاجیکستان، در اصل به این کشورها باج می دهد تا آن ۵۴ فروند هواگرد حکومت پیشین افغانستان را تحت هیچ شرایطی به حکومت طالبان تحویل ندهند و تا زمانی که واشنگتن تصمیم بگیرد که این هواپیما و بالگردهای نظامی را به حکومت طالبان بدهد و یا به آمریکا یا کشور ثالثی منتقل کند، از آنها نگهداری کنند.

لازم به ذکر است که پنتاگون تعداد نامشخصی از بالگردهای Mi-17 را که در منطقه سرخان دریا در ازبکستان بوده است را توسط یک هواپیمای باربری شرکت اماراتی به پایگاه هوایی آمریکا در ایالت آریزونا منتقل کرده است. به احتمال زیاد این بالگردها همان بالگردهایی است که قرار بود وزارت دفاع آمریکا به حکومت پیشین افغانستان تحویل دهد اما پس از سقوط کابل، از تحویل دهی آنها به طالبان خودداری کرد. اکنون دو سال است که بذر فتنه‌ی کاشته شده توسط آمریکا به واسطه این هواگردها روابط حکومت طالبان با ازبکستان و تاجیکستان را شدیداً تحت تأثیر قرار داده است و آینده این موضوع همچنان تاریک می باشد. باید منتظر بود تا گذشت زمان ثابت کند که واشنگتن تا چه وقت بابت تحویل ندادن این هواگردها به حکومت طالبان و نگهداری آنها در ازبکستان و تاجیکستان به مقامات ازبک و تاجیک باج خواهد داد و سرنوشت این هواپیما و بالگردها در آخر چه خواهد شد.