دانش نظامی: موشک هایپرسونیک فتاح-۲

سرجنگی موشک فتاح-۲ از پیکربندی موشک‌های کروز هایپرسونیک بهره می‌برد. بر روی کلاهک عبارت HCM مخفف Hypersonic Cruise Missile نوشته شده است. ترکیب و شکل کلاهک نیز به موشک هایپرسونیک کروز X-51 شبیه است. اما موشک X-51 از موتور رم جت استفاده می‌کند که نیاز به ورودی هوا دارد اما در سرجنگی فتاح-۲ ورودی هوا و موتور رم جت حذف شده و به‌جای آن از موتور راکتی سوخت مایع استفاده شده است. البته این موضوع تغییری در عملکرد موشک نخواهد داشت.

طراحی:
موشک فتاح-۲ به طور کلی شامل دو بخش می‌شود. بخش اول بوستر سوخت جامد فتاح که نسبت به نسخه اولیه تغییر نکرده است و بخش دوم سرجنگی هواسُرش (گلایدر) جداشونده دارای موتور راکتی سوخت مایع است.

شکل کلی سر جنگی موشک فتاح-۲ بسیار شبیه به موشک X-51 ساخت بوئینگ طراحی شده است با این تفاوت که ورودی هوای آن حذف شده زیرا از موتور راکتی به جای موتور رم جت استفاده شده است.

در قسمت ابتدایی سر جنگی مواد منفجره قرار دارد که با توجه به فضای کم موجود در آن، انتظار بیش از ۲۰۰ کیلوگرم مواد منفجره نمی‌رود. بعد از مواد منفجره، سامانه هدایت اینرسی و GPS به همراه رایانه قرار گرفته‌اند که وظیفه هدایت سرجنگی را تا مرحله آخر و برخورد بر عهده دارند. پس از سامانه هدایت مخزن دمنده (قطعه زرد رنگ) قرار دارد و سپس مخزن سوخت مایع و مخزن اکسیدکننده آن قرار گرفته و در انتها نیز موتور راکتی قرار دارد که به نظر می‌رسد توان تغییر بردار رانش نیز داشته باشد.

در قسمت انتهای سر جنگی چهار باله قرار دارد که دو عدد از آن یک خط را همراه با کف سر جنگی تشکیل می‌دهند و ثابت هستند که وظیفه تولید نیروی برآ (LIFT) را بر عهده دارند. دو باله دیگر برای تغییر جهت طراحی شده‌اند و توان چرخش حول محور متصل به بدنه را دارند.

سرعت این موشک در بعضی از منابع ۱۰ ماخ عنوان شده و مشخص نیست این سرعت برای چه زمانی است. اما میتوان سرعت بیش از ۵ ماخ را در لحظه برخورد متصور بود.
برد موشک در برخی خبرگزاری‌ها ۱۵۰۰ و ۱۸۰۰ کیلومتر عنوان شده است. اما آنچه از ظواهر امر بر می‌آید برد نباید تفاوت زیادی با برد فتاح-۱ داشته باشد و برد کمتر از ۱۴۰۰ کیلومتر نیز برای نیاز عملیاتی ایران منطقی به نظر نمی‌رسد.

بیشتر بخوانید: دانش نظامی: موشک بالستیک هایپرسونیک فتّاح

نحوه عملکرد موشک فتاح-۲:
بوستر سوخت جامد موشک فتاح-۲ سرجنگی را به ارتفاع مشخصی از فضا منتقل کرده و سپس سرجنگی از آن جدا شده و به سمت جو حرکت می‌کند. در این حالت موشک تا قبل از ورود به جو حالت سقوط سریعی را خواهد پیمود و سپس مانند یک کلاهک HGV (Hypersonic Glide Vehicle) به گلاید در جو در ارتفاع کمتر از ۱۰۰ کیلومتر خواهد پرداخت. با توجه به سرعت بالایی که برای بوستر فتاح در فتاح-۱ اعلام شده، باید سرعت در زمان ورود به جو بیش از ۱۵ ماخ باشد. در نتیجه با توجه به توان هواسُرش (گلاید) بالای سرجنگی فتاح-۲ باید زمان قابل توجهی را در جو هواسُرش (گلاید) کرده و به طور پیوسته ارتفاع کم کند.

در بخشی از مرحله میانی و در مرحله انتهایی سرجنگی به شدت ارتفاع کم می‌کند و سرعت آن نیز کاهش می یابد. در این مرحله موتور تعبیه شده در سرجنگی روشن شده و سرعت سرجنگی را بر روی ۵ ماخ و بیش از آن تثبیت می‌کند. سرجنگی فتاح-۲ زمان زیادی را در ارتفاع پایین سپری می‌کند و بخش انتهایی مسیر را به لطف موتور خود مانند موشک‌های کروز طی خواهد کرد. نکته مهم میزان نیروی پسا (DRAG) و تحمل سرعت بالای لحظه ورود به جو است زیرا از نظر آیرودینامیک سر جنگی برای چنین سرعتی طراحی نشده است.

انواع طراحی‌های مرسوم موشک‌های کروز هایپرسونیک از یک بوستر برای سرعت اولیه و از موتور رم جت در ادامه مسیر حرکت خود استفاده می‌کنند و اغلب از هواپیما پرتاب می‌شوند. این موتورها با توجه به کمبود سوخت در حداکثر برد خود احتمال کاهش سرعت به زیر ۵ ماخ را دارند. اما فتاح-۲ از بوستر سوخت جامد موشک بالستیک برای حرکت در بخشی از مسیر و رسیدن به سرعت اولیه بیش از ۱۵ ماخ استفاده می‌کند که مدتی طولانی سرعت قابل توجهی را برای آن فراهم می‌کند. سپس در انتهای مسیر یا نزدیک به محل برخورد از موتور برای جبران کاهش سرعت و تثبیت سرعت در ۵ ماخ بهره می‌برد. این یک ایده جالب و بسیار خلاقانه است که توسط متخصصین ایرانی پیاده سازی شده است. این ابتکار محدودیت‌های موجود در زمینه HGV را برای نیروهای هوا فضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برطرف می‌کند.

سرجنگی فتاح ۲ برخلاف نسخه های HGV مرسوم، برای پرواز در ارتفاع پایین مناسب‌تر است. بیشتر HGV ها بخش زیادی از مسیر را در ارتفاع کمتر از ۱۰۰ کیلومتر و بیش از ۳۰ کیلومتر که تراکم هوا کمتر است طی می‌کنند. اما موشک فتاح امکان طی مسیر در فضای کمتر از ۱۲ کیلومتر را به دلیل شکل آیرودینامیکی خود دارد اما به نظر می‌رسد بیشتر سعی کند در ارتفاعی بین ۱۲ تا ۳۰ کیلومتر خود را حفظ کند تا کاهش سرعت کمتری را تجربه کند. در کل موشک فتاح ۲ بیشتر نوعی هایپرسونیک هواسُرش (گلاید شونده) است تا هایپرسونیک کروز. اما عملکرد آن بخشی از هر دو نوع موشک هایپرسونیک را در خود دارد.

شاید بتوان گفت که عملکرد موشک فتاح-۲ تعریفی کاملا غیر متعارف نسبت به دیگر هایپرسونیک‌های مرسوم دارد و موشک فتاح-۲ یک دسته بندی و استاندارد جدید در این زمینه ایجاد کرده است: موشک هایپرسونیک کروز هواسُرش یا HCGV – Hypersonic Cruise Glide Vehicle

باید توجه داشت عدم استفاده از موتور رم جت، این سرجنگی را از دسته هایپرسونیک‌ها خارج نمی‌کند. یا استفاده از راکت برای شروع پرواز و رفتن به فضا نیز نمیتواند مانع پرواز کروز مراحل میانی و انتهایی شود. تکنولوژی ایران در زمینه ساخت موتورهای رمجت برای استفاده در سلاح هایپرسونیک دوربرد هنوز به تکامل نهایی نرسیده است؛ به همین دلیل در دسترس بودن تمام اجزا و امکان تولید انبوه فتاح-۲ راه حلی مناسب و خلاقانه برای رفع خلاء فعلی است. مشخصا در آینده نزدیک این گلوگاه تکنولوژیک نیز برطرف خواهد شد.

پیشنهاد نگارنده:
استفاده از تغییر بردار رانش به سبک موشک پدافندی صیاد-۴ بر روی پیشران سوخت جامد مرحله اول میتواند ایده ای ارزان و در دسترس باشد. در این ایده با حرکت بیرون جوی غیر بالستیک تا زمان جدایش پیشران مرحله اول برد موشک افزایش خواهد یافت. همچنین با حرکت درون جوی پیشران مرحله اول عملا امکان حرکت کروز بیشتر اما احتمالا در برد کمتر را شاهد خواهیم بود که عملا این موشک را به تعریف کروز نزدیک‌تر خواهد شد. هرچند این ایده به نظر ساده می‌رسد اما پیچیدگی های فراوانی در مرحله عمل دارد. همچنین این ایده با تعاریف مرسوم همخوانی ندارد اما غیرممکن نیست. نکته آخر اینکه از ظواهر امر به نظر می‌رسد موشک فتاح-۲ در مرحله آزمایش قرار داشته باشد و هنوز نسخه نهایی رونمایی نشده است.

مشخصات هایپرسونیک فتاح-۲:
نوع: هایپرسونیک هواسُرش (HGV)
تولیدکننده: نیروی هوا فضای سپاه
کشور سازنده: ایران
رونمایی: ۱۴۰۲
طول: تقریبا ۱۲ متر
قطر: ۸۰ سانتیمتر مرحله اول و ۵۰ سانتیمتر مرحله دوم
موتور: راکتی سوخت جامد مرحله اول و راکتی سوخت مایع مرحله دوم
سوخت: سوخت جامد مرحله اول و سوخت مایع مرحله دوم
برد: ۱۴۰۰ کیلومتر یا بیشتر
سرعت: ۵ ماخ در مرحله اصابت به هدف
وزن: ۳۵۰۰ تا ۴۱۰۰ کیلوگرم
سرجنگی: تقریبا ۵۰۰ کیلوگرم
وزن مواد منفجره: تقریبا ۲۰۰ کیلوگرم
هدایت: ترکیبی از سامانه اینرسی و GPS

تصاویر بیشتر از موشک هایپرسونیک فتّاح ۲

اینفوگرافیکهای موشک فتاح-۲ به زبانهای انگلیسی، روسی، عبری و آذری:

استفاده از محتوای تحولات جهان اسلام فقط با ذکر منبع و نام “تحولات جهان اسلام” مجاز است.