چشم انداز تحولات فلسطین در ماه رمضان

اگر دوران مبارزه فلسطین علیه اسرائیل در دو دهه گذشته را مورد بررسی قرار دهیم، می‌بینیم که ماه مبارک رمضان و ایام قبل و بعد از آن جزء مهم‌ترین بازه‌های تاریخی در این مبارزه به حساب می‌آید. ترویج روحیه معنوی و عبادت‌های دسته جمعی، افطاری‌های مسجدالاقصی و سایر نواحی، فضاسازی مناسب در شهرها و محله‌ها و در سال‌های اخیر مسائلی نظیر محله شیخ جراح و ورود شهرک نشینان به محوطه مسجدالاقصی و … باعث شده است تا ماه رمضان و مسجدالاقصی به عنوان سمبلی برای عملیات­های مقاومتی و خروش مردمی علیه اسرائیل باشد.

برآوردها نشان می‌دهند که در ماه رمضان پیش رو، خروش مردمی به طور خاص برای حمایت از مردم غزه، در کرانه باختری افزایش یابد. این درحالی است که از چند سال گذشته، اسرائیل قبل از آغاز ماه رمضان در قدس اشغالی و شهرک­ها هشدارهای جدی برای مراقبت شهرک نشینان صادر می‌کند و نیروهای امنیتی این رژیم به حالت آماده باش در می‌آیند.

مقاومت فلسطین از فضای معنوی ماه رمضان بهره می‌برد تا روحیه مقاومت را افزایش و عملیات های مقاومتی را تشدید نماید. این همان چیزی است که دستگاه‌های امنیتی و نظامی اسرائیل در فرا رسیدن ماه رمضان هر سال به آن توجه ویژه می‌کنند. مقاومت فلسطین، روحیه معنوی و جهادی خود را برای انجام عملیات در ماه رمضان از تاریخ غنی جنگ‌ها و فتوحات امت اسلامی در این ماه به دست آورده است. جنگ بدر، فتح مکه، فتح اندلس و نبرد عین جالوت و نبرد چهارم اعراب و اسرائیل در رمضان ۱۹۷۳ همگی الهام بخش مقاومت فلسطین برای تقلید از آنها هستند.

ماه رمضان در شهرهای کرانه باختری فضایی را به وجود می‌آورد که بر اساس تأثیرات مذهبی و معنوی که به طور خودکار در مقاومت منعکس می‌شود، میل به فداکاری و جهاد افزایش می‌یابد و به نظر می‌رسد که این مقاومت در برابر اشغالگری در هر ماه رمضان افزایش می‌یابد. دستور کار مقاومت در این ماه، مملو از عملیات هایی است که در ماه رمضان سال‌های اخیر شاهد آن بوده یم. مانند حمله با چاقو، ضرب و شتم و درگیری با شهرک نشینان، حمله به خودروها، تیراندازی و استفاده از مواد منفجره که منجر به تلفات زیادی در میان سربازان اسرائیلی و شهرک نشینان شده است. نگرانی اسرائیلی‌ها از به وجود آمدن شرایطی مانند رمضان سال ۲۰۲۱ که منجر به نبرد سیف القدس و شعله ور شدن خیزش مردمی فلسطین در سراسر کرانه باختری و برخی شهرهای اراضی اشغالی شد، کماکان وجود دارد.  آنچه در سال ۲۰۲۱ اتفاق افتاد با آنچه از آن  اتفاق افتاده بود، متفاوت است. مقامات اسرائیل پس از آن دریافتند  که ماه رمضان ارتباط تنگاتنگی با وقایع به ویژه قدس شرقی و مسجد الاقصی دارد و آن اتفاقات تصادفی نبوده است. از سوی دیگر، رویارویی‌های نظامی قبلی که مصادف با ماه مبارک رمضان بود، در بستری تقریباً محدود و به دور از عمق شهرهای اسرائیل صورت می‌گرفت.

در نبرد “العصف المأکول” رمضان سال ۲۰۱۴، تمرکز بیشتر رویدادها در نوار غزه بود و مقاومت غزه ۵۱ روز در برابر حملات اسرائیل ایستادگی کرد و با بمباران شهرک‌های نوار غزه، تل آویو، فرودگاه بن گوریون، اشدود، حیفا و بئرالسبع نشان داد که غزه توانمندی موشکی و تسلیحاتی قدرتمندی دارد. با این حال، در سال ۲۰۲۱، وضعیت وقایع در داخل اسرائیل و قدس اشغالی به شکل ترکیبی از قیام مردمی فلسطین که با نبرد نظامی ادغام شده بود، اعتصاب عمومی در کرانه باختری، ممانعت از ورود نمازگزاران از شهرهای اشغالی ۱۹۴۸ به بیت المقدس و در نهایت ورود حماس و بمباران شهرهای اسرائیلی نمایان شد. در آن سال رسیدن مسلمانان به مسجد الاقصی برای اقامه نماز شب قدر یکی از موضوعات محوری بود که به تشدید اوضاع کمک کرد. این حقایق برای اسرائیل بسیار خطرناک است، زیرا عمق استراتژیک تحرکات مقاومت را تا قلب اسرائیل گسترش داده است و برخورد سریع و پیش دستانه با آنها برای نهادهای امنیتی اسرائیل دشوار است.

مقامات اسرائیل جلسات ویژه ­ای برگزار کرده­ اند تا درباره اقداماتی که دستگاه‌های امنیتی در ماه رمضان در بیت‌المقدس و مناطقی از کرانه باختری اتخاذ خواهند کرد رایزنی نمایند. بدون شک امسال نیز معیارهایی برای ورود نمازگزاران فلسطینی به مسجدالاقصی وجود خواهد داشت و همین عامل می­تواند خشم عمومی مسلمانان را افزایش دهد. در همین زمینه سازمان رادیو و تلویزیون اسرائیل اعلام کرد که پلیس اسرائیل تعداد فلسطینی‌هایی که می‌توانند به مسجدالاقصی وارد شوند را محدود می‌کند. این امر منجر به اختلاف نظر بین پلیس، ارتش اسرائیل و شاباک شده است و برخی از مقامات این رژیم توصیه کرده اند که به دلیل شرایط حساس این روزها، ورود نمازگزاران باید بدون محدودیت باشد. علاوه بر این، مقامات امنیتی اسرائیل بار دیگر از رفتارهای صهیونیست‌های افراطی و به طور خاص ایتامار بن گویر، وزیر امنیت داخلی اسرائیل، به دلیل تصمیماتی که می‌تواند منجر به تشدید تنش در قدس شرقی و کرانه باختری می‌شود، ابراز نگرانی کرده اند. با این حال، مهم‌ترین دلیل اسرائیل برای اعمال خشونت علیه مسلمانان در کرانه باختری این است که عملیات های انفرادی فلسطینان را از سوی حماس و دیگر جناح‌های مقاومت می‌داند. به تعبیر اسرائیلی‌ها، ده‌ها هزار مسلمان در ماه رمضان که مصادف با مناسبت‌ها و اعیاد یهودیان است، به مسجد الاقصی می‌آیند که منجر به اصطکاک و درگیری بین فلسطینی‌ها و یهودیان می‌شود و حماس نیز به نوبه خود به دنبال برافروختن انتفاضه سوم است و شبانه روز به آن دامن می‌زند و فلسطینیان را در کرانه باختری، بیت المقدس و مناطق اشغالی ۱۹۴۸ تحریک می‌کند تا برای حفاظت از مقدسات اسلامی به مسجدالاقصی بروند، زیرا مسجدالاقصی در خطر است و اسرائیل به دنبال یهودی سازی کامل آن است. تعبیر تحریک از سوی اسرائیلی‌ها نه تنها در مورد ماه رمضان و مسجدالاقصی، بلکه در مورد هر گونه تشدید نارضایتی یا وقوع عملیات در صحنه فلسطین، مورد استفاده قرار گرفته است.

در خصوص نبرد طوفان الاقصی و آینده درگیری غزه و اسرائیل، نزدیک شدن به ماه رمضان، مردم غزه انتشار بیشتری از کرانه باختری برای واکنش در برابر صهیونیست‌ها دارند. زندگی در شمال غزه در وضعیت بسیار بدی قرار دارد و در کنار بیش از ۳۰ هزار شهید، مردم این منطقه پس از تحمل پنج ماه بمباران، برای رفع ساده‌ترین نیازهای زندگی و در امان ماندن از حملات اسرائیل، به سمت جنوب حرکت می‌کنند و عجیب‌تر آنکه در همین مسیر نیز مورد هدف قرار می‌گیرند. در این وضعیت، از یک سو اسرائیل حملات خود را برای تحت فشار قرار دادن حماس برای مبادله اسرا تا ماه رمضان ادامه خواهد داد و از سوی دیگر هسته­ های فعال مقاومت وابسته به حماس و جهاد اسلامی در کرانه باختری اهرم فشاری برای این رژیم خواهد بود تا از ترس تشدید حوادث در کرانه باختری و قدس اشغالی، بخشی از شرایط آتش بس را بپذیرد.

تعدادی از وزرای دولت و بسیاری از مردم اسرائیل، از نتانیاهو انتقاد دارند که چرا نخست وزیر تاکنون از تصمیم گیری در زمینه اسرا خودداری کرده است. آنها اذعان دارند که ورود به ماه مبارک رمضان شرایط را پیچیده‌تر خواهد کرد. در حال حاضر برآورد شده است که حدود ۱۳۰ اسیر اسرائیلی هنوز در دست حماس است و پیشنهاد مبادله اسرا در جریان آتش بس کامل و به ازای آزادی هر ۱۰ فلسطینی، ۱ اسرائیلی از سوی حماس مطرح شده است.

یکی دیگر از ابعادی که می‌تواند موجب آتش بس منتهی به ماه رمضان باشد، مواضع حزب الله لبنان است. حزب الله اعلام کرده است آتش بس در غزه با آتش بس در جنوب لبنان مواجه خواهد شد و اگر اسرائیل به حملات خود ادامه دهد، حزب الله با آن مقابله خواهد کرد. حملات مقاومت اسلامی در یمن به کشتی‌های آمریکایی نیز در راستای همین هدف تعریف می‌شود. پس از حملات پی در پی یمنی‌ها به کشتی‌های آمریکایی و وابسته به اسرائیل و توقیف آنها، در ۶ مارس و کمتر از یک هفته به شروع ماه رمضان، مجددا مقاومت یمن با تعدادی موشک به یک کشتی آمریکایی در خلیج عدن حمله کرد که موجب کشته شدن ۳ ملوان کشتی آمریکایی شد.

این عوامل می‌تواند اسرائیل را برای نزدیک شدن به پیمان آتش بس نزدیک کند اما آتش بس موقت نمی‌تواند اوضاع غزه را رو به بهبود قرار دهد و به همین دلیل است که حماس به دنبال آتش بس کامل با خروج همه نیروهای اشغالگر از غزه است و بدون این اتفاق نمی‌توان چشم اندازی برای آتش بس و بازگشت وضعیت عادی به غزه متصور شد.