دانش نظامی: سامانه جنگ الکترونیک خیبینی؛ تکنولوژی سری روسیه!

سیستم جنگ الکترونیکی پیشرفته خیبینی معمولا به‌صورت دو پاد (غلاف) استوانه‌ای شکل است که در نوک بالهای جنگنده نصب می‌شود و یا در برخی مدل‌ها به‌صورت کامل تر، دو پاد در نوک بال‌ها و یک پاد زیر شکم جنگنده نصب میشود و جنگنده را در برابر تهدیدها محافظت میکند. این سامانه پس از شناسایی حمله موشکی، یک لایه محافظتی رادیو-الکترونیکی بر روی جنگنده ایجاد می‌کند و مانع از رسیدن موشک به هدف می شود و موشک را از مسیرش منحرف می‌کند.

تاریخچه ساخت این سامانه به دوره شوروی و موسسه پژوهشی مهندسی کالوگا برمی‌گردد. در روسیه، شرکتهای اصلی طراحی و تولید سامانه های جنگ الکترونیک هواپایه با عنوان “فناوریهای رادیویی الکترونیکی” (یا KRET دراختصار روسی آن) شناخته می شوند. یکی از شناخته شده ترین و فعال ترین شرکت ها که طراحی بسیاری از سیستم های جنگ الکترونیک (EW) کنونی روسیه را برعهده دارد، مؤسسه علمی-پژوهشی کالوگا برای مهندسی امواج رادیویی (KNIRTI) است. این مؤسسه، مجموعه کاملی از سامانه های جنگ الکترونیک هواپایه را تولید می کند که همگی از یک طرح پایه (پلتفورم) مشتق شده اند و در چندین گونه برای سازگاری با جنگنده های این کشور تولید می شوند. از این پلتفورم در نوشته های روسی با عنوان Khibiny (نام رشته کوهی در روسیه) نام برده میشود.

کار طراحی اولیه و ساخت خیبینی از سال ۱۹۷۷ تا ۱۹۹۰ میلادی انجام شد. در سال ۱۹۹۵ اولین تست عملیاتی خیبینی با موفقیت انجام شد و در سال ۱۹۹۷ نیز دومین تست گذرانده شد. در نهایت در سال ۲۰۱۴، سامانه جنگال خیبینی به‌طور رسمی بر روی سوخو-۳۴ که پلتفرم اصلی توسعه این پاد بود، رونمایی و عملیاتی شد.

مجموعه جنگ الکترونیک چند منظوره “خیبینی” در چند نسخه وجود دارد:
– مدل L-175V Khibiny-10V (یا همان L175B Khibiny-B) برای سوخو-۳۴
– مدل L-175M Khibiny-10M برای سوخو ۳۳، ۳۴ و ۳۵ اس
– مدل L-265V Khibiny-10V برای سوخو-۳۴
– مدل L-265M Khibiny-10М برای سوخو-۳۵ اس
– مدل L-420 Khibiny-U برای سوخو-۳۰ اس ام و سوخو-۳۵ اس

برخی ویژگی‌های سامانه Khibiny در اسناد روسی به این گونه تشریح شده است:
– توانایی شناسایی و مقابله تک فروندی یا گروهی در برابر سیگنالهای تهدید شناسایی شده
– جمینگ فعال با ارسال امواج راداری در طیف گسترده ای از باند های فرکانسی و در برابر چهار هدف جداگانه به طور همزمان 
– جمینگ غیر فعال با ایجاد اهداف حرارتی کاذب و بازتابنده های دو قطبی
– پرتاب موشک های ضد رادار به سوی اهداف ساطع کننده امواج

همانطور که گفته شد به طور معمول مجموعه جنگ الکترونیک “خیبینی” بر روی نوک بال‌های پلتفرمهای پیشرفته سوخو یعنی جنگنده های Su-35S، بمب افکن های Su-34 و جنگنده های Su-30SM نصب می شوند. پاد (غلاف) اول در نوک یکی از بال‌ها، به عنوان یک گیرنده برای تعیین فرکانس های رادیویی و ارتباطات دشمن عمل می کند و پاد دوم در نوک بال دوم، عنصر پارازیت و فریب را برای سامانه‌های دشمن تولید می‌کند.

بر اساس برخی اظهارنظرهای کارشناسان اوکراینی و بلاروسی که هر دو کشور از کاربران اصلی سیستمهای روسی هستند، سیستمهای قدیمی تر خیبینی بنا به دلایلی مانند وابستگی طرحهای جنگ الکترونیک روسی به حافظه فرکانس رادیویی دیجیتال (DRFM)، توان خروجی بالای آنها که درصورت عدم کنترل در حین کار، خود به عاملی برای شناسایی هواپیمای حامل میشود و ابعاد و هزینه ساخت نسبت به سامانه های روز دنیا دارای کاستی هستند و با گذشت زمان و پیشرفت در روش‌های نوین جنگ الکترونیک این کاستی‌ها بارزتر نیز خواهند شد.

از این رو، روسیه برای جبران مشکل مذکور و ارتقای عملکرد این سامانه در برابر تهدیدات نوین، اقدام به به‌روزرسانی سامانه خیبینی کرده و آخرین مدل از این سامانه یعنی Khibiny-U را که از نظر فناوری نسبت به نمونه های دوره شوروی بسیار پیشرفته تر و جدیدتر میباشد ارائه کرده است.

مجموعه جنگ الکترونیک Khibiny-U که برای “سوخو-۳۰ اس ام” و “سوخو-۳۵ اس” ارائه شده است شامل یک پاد RTU 518-PSM (SAP 518-SM) که دارای سیستم پارازیت فعال(اکتیو) است بر روی نوک بال راست و یک پاد RTU 518-LSM1 (SAP 518-SM1) که دارای گیرنده غیرفعال(پسیو) برای شناسایی طیفهای مختلف الکترومغناطیسی است بر روی نوک بال چپ نصب میشود و همچنین یک سیستم KS REP در داخل بدنه در پشت کابین خلبان قرار گرفته است. همچنین برای تکمیل بهتر این مجموعه معمولا یک پاد SAP-14 یا SAP-134 یا SAP-18 هم زیر شکم جنگنده نصب می‌شود.

بیشتر بخوانید:
ارتش روسیه دو فروند سوخو-۳۵ جدید دریافت کرد
دانش نظامی: جنگنده چندمنظوره سوخو-۳۵

طبق ادعای رسانه های روسی، با معرفی و تکامل خیبینی-یو، قابلیت‌های سیستم خیبینی در برابر رادارهای دشمن چندین برابر شده است. این سامانه قابلیت مخفی کاری جنگنده های نیروی هوافضای روسیه را تا حد بسیار زیادی افزایش میدهد و آنها را برای انجام هرگونه عملیاتی در برابر سامانه های پدافندی ناتو تا حدی بسیار زیادی مقاوم میکند.

در توسعه خیبینی-یو، نسخه‌های آزمایشی آن در کشور سوریه آزمایش شدند و از تجربه جنگ سوریه استفاده شد. اما تجربه یک نبرد واقعی مانند جنگ اوکراین و آزمایش میدانی در شرایط دشوارتر، شرایط به مراتب بهتری برای آزمایش و توسعه این سامانه فراهم خواهد کرد. لازم به ذکر است در جریان نبرد اوکراین، چندین فروند از جنگنده سوخو ۳۰ و سوخو ۳۵ روسیه توسط ارتش اوکراین و متحدانش سرنگون شده است. این تجربه‌ها نیز هرچند ممکن است مشت روسیه را برای ناتو باز کند، اما در توسعه‌های آتی این سیستم بسیار تاثیرگذار و مفید خواهد بود.

منبع:
Khibiny
Russian EW Weaknesses Endure While Other Nations Innovate
Military.ir
Russia’s Electronic Warfare Advances Offers Stealth Capability for Fighter Aircraft
Ukraine Just Captured One Of Russia’s Most Capable Aerial Electronic Warfare Pods
Complex EW “Khibiny” miracle weapon of the Russian army