داعش؛ از بیابان تا جنگل

داعش در سرمقاله ۱۰ آبان خود بر وجود درگیری‌های مستمر بین عناصر داعش با نیروهای امنیتی عراق و همچنین نیروهای آمریکایی و کشته شدن تعدادی از عناصرش ‌به دور از دوربین‌ها و قاب رسانه‌ها تأکید کرد.

این در حالی‌است که فرماندهی مرکزی ایالات متحده آمریکا (سنتکام) نیز در هفته گذشته از کشته شدن حدود ۳۵ تن از تروریست‌های داعش در اثر حملات هوایی روز دوشنبه نیروهای آمریکایی در سوریه خبر داد.

از سویی باید گفت که عملیات‌های داعش از زمان آغاز دوره جدیدش پس از شکست در باغوز در سال ۲۰۱۹ در سوریه و عراق به ویژه در مناطق بیابانی به صورت متناوب در طول زمان کمتر شده است. در آماری که خبرگزاری اعماق وابسته به داعش از عملیات‌های داعش در سال گذشته قمری مخابره کرد عناصر داعش در سال قمری ۱۴۴۵ تنها ۵۳ عملیات انجام داد که این تعداد عملیات ۹۶ قربانی برجای گذاشت. در همین مدت زمان داعش از انجام تعداد ۱۵۶ عملیات و برجای ماندن ۳۹۳ قربانی در سوریه خبر داد. در بهار سال جاری بود که برای نخستین بار داعش به مدت یک ماه هیچ خبری از عملیات در عراق مخابره نکرد.

در ماه‌های گذشته بود که رسانه‌های مختلف به ویژه رسانه‌های معارضان سوری از درگیری‌های گسترده‌ای در بادیه سوریه به ویژه در استان حمص خبر دادند. در این اخبار بیشتر این درگیری‌ها به داعش منتسب ‌شد. اما داعش تمایلی به رسانه‌ای کردن این درگیری‌ها نداشت.

پرسش اینجاست که چرا داعش با وجود اینکه خبرهای بادیه می‌توانست در قالب راهبرد هویتی «می‌کشم پس هستم» به سودش باشد، هیچ تلاشی برای رسانه‌ای کردن آن درگیری‌ها نداشت؟

به نظر می‌رسد که پاسخ به این پرسش به یک تحول راهبردی مهم در داعش باز می‌گردد. که بدان خواهیم پرداخت:

در روزهای آغازین درگیری‌ها در بادیه سوریه، برخی کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی غیر رسمی داعش تصویری از مصاحبه دو سال پیش هفته نامه النبأ (ذیحجه ۱۴۴۳ شماره ۳۴۹ ) با مسؤول نظامی بادیه در داعش منتشر کردند.

در این مصاحبه مفصل، مسائل مختلف داعش در بادیه سوریه به دقت مورد توجه قرار گرفته بود، مصاحبه‌ای که بخش‌هایی از آن پس از دو سال دوباره در میان دواعش دست به دست شد و برخی درگاه‌های غیر رسمی هواداران داعش نیز ویدئویی که مؤسسه البتار دو ماه بعد از انجام آن مصاحبه در ربیع الاول ۱۴۴۴ از آن تولید کرده بود را بازنشر کردند.

به نظر می‌رسد بازنشر این مصاحبه در رسانه‌های غیر رسمی داعش بتواند ما را به پاسخ پرسشمان نزدیک تر کند.

در نیمه ماه ژوئن و پس از اینکه موج درگیری‌ها در بادیه بالا گرفت، برخی از کانال‌های غیر رسمی متعلق به هواداران داعش و همینطور کانال‌های غیر داعشی، جملاتی از مصاحبه مورد نظر را بازنشر کردند. در این بخش اینگونه آمده: (در میان اخبار [ی که درباره عملیات در بادیه منتشر می‌شوند] اخبار دروغین بسیاری که رسانه‌های (صحوات مرتد) در زمان‌های معینی و در جهت اهداف خبیثانه روشمند منتشر می‌شوند وجود دارد. شعله‌ور ساختن حملات علیه مجاهدین در بادیه و کشاندن حمایت صلیبی‌ها از جمله این اهداف می‌باشند).

با توجه به بازنشر این مطالب از مصاحبه دو سال پیش مسؤول نظامی داعش در بادیه به نظر می‌رسد این مطالب حکم قواعد درگیری در بادیه را برای داعش دارد و صرفا یک مصاحبه زودگذر و با تاریخ مصرف کوتاه نیست.

درواقع داعش برآن است که رسانه گروه‌های معارضی که داعش از آن‌ها تحت عنوان صحوات الرده یاد می‌کند برای مورد توجه قرارگرفتن داعش و مورد هدف قرار گرفتن این گروه درباره درگیری‌های داعش بزرگنمایی می‌کنند، مسئله‌ای که در نهایت گریبانگیر داعش شد، و باعث شد تا داعش در سرمقاله ۱۰ آبان خود با انتشار تصاویری از کشته‌های خود در مناطق بیابانی به آن اعتراف کند.

به نظر می‌رسد که داعش با توجه به پیشرفت‌های پهپادی در جهان و استفاده کشورهای مختلف از پهپادهای جاسوسی و مانند آن و همچنین با دقیق‎تر شدن حملات هوایی قدرت‌های بین المللی و منطقه‌ای علیه عناصر خود در بیابان‌ها، امروزه از توان تحرک و مانور کمتری در مناطق بیابانی به ویژه در عراق و سوریه برخوردار است. برای همین می‌بینیم که داعش ثقل عملیات‌های خود را به طور کلی و از نظر توپوگرافیک از مناطق بیابانی به مناطق جنگلی سوق داده‌است.

به نظر می‌رسد داعش که مهمترین عامل شکست خود را آسیب‌پذیری از آسمان می‌داند، آگاهانه ثقل فعالیت‌های خود را از مناطق بیابانی که به خوبی از طریق آسمان رصد می‌شوند به سوی مناطق مختلف جنگلی در شمال شرق نیجریه و حوزه دیاچه چاد و شرق کنگو و شمال شرق موزامبیک برده است. در این بین عناصر داعش در حال حاضر در مناطق بیابانی به ویژه در عراق و سوریه بیشتر به دنبال حفظ حضور و وجود خود هستند تا گسترش فعالیت‌هایشان.