دانش نظامی: بمب سنگرشکن GBU-57 MOP

مقدمه و تاریخچه توسعه GBU-57 MOP:

بمب جی‌بی‌یو-۵۷ ماپ (Massive Ordnance Penetrator – MOP) به عنوان یک بمب نفوذگر سنگین، توانایی هدف قرار دادن و نابودسازی تاسیسات مستحکم زیرزمینی مانند پناهگاه‌ها، مراکز فرماندهی و انبارهای تسلیحات را دارد. این بمب برای حملات برنامه‌ریزی‌شده در هر ساعتی از شبانه‌روز علیه اهداف مستقر در اعماق زمین طراحی شده و همچنین نقش بازدارندگی علیه دشمنانی با زیرساخت‌های مدفون ایفا می‌کند.

پروژه ساخت بمب GBU-57 MOP در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی با همکاری شرکت‌های نورثروپ گرومن و لاکهید مارتین آغاز شد. با این حال، به دلیل مشکلات مالی و فنی، این تلاش اولیه متوقف گردید. پس از حمله ایالات متحده به عراق در سال ۲۰۰۳، تحلیل عملکرد بمب‌های سنگرشکن مورد استفاده نشان داد که این سلاح‌ها از قدرت نفوذ کافی برای مقابله با اهداف مستحکم برخوردار نیستند. این امر منجر به تجدید علاقه به توسعه یک بمب سنگرشکن بزرگتر شد و پروژه MOP توسط آژانس کاهش تهدیدات دفاعی (DTRA) برای رفع نیاز دیرینه نیروی هوایی آغاز گردید. مفهوم “Big BLU” که شامل بمب‌های عظیم الجثه نفوذگر و انفجاری مانند MOP و MOAB می‌شود نیز در همین راستا مطرح گردید.

در نهایت، شرکت بوئینگ قراردادی را برای طراحی و تولید این بمب دریافت کرد.

اولین آزمایش انفجاری استاتیک این بمب در سال ۲۰۰۷ در محدوده موشکی وایت سندز انجام شد. آزمایش‌های پروازی این سلاح از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ انجام شد که شامل پرتاب از بمب‌افکن‌های B-52 و B-2 بود. در فوریه ۲۰۱۰، این پروژه به نیروی هوایی منتقل گردید و اولین تحویل واحدهای عملیاتی این بمب در سپتامبر ۲۰۱۱ آغاز شد.

بیشتر بخوانید: دانش نظامی: بمب افکن بی-۲ اسپیریت

مشخصات فنی بمب GBU-57 MOP:

وزن تقریبی جنگ افزار GBU-57 MOP بسته به منابع مختلف، بین ۱۲۳۰۰ تا ۱۳۶۰۰ کیلوگرم تخمین زده می‌شود. طول این بمب حدود ۶.۲ متر و قطر آن در حدود ۰.۸ متر می‌باشد. در مقام مقایسه، وزن آن با وزن دو فیل آفریقایی بالغ، برابری کرده که مقیاس عظیم آن را به خوبی نشان می‌دهد.

سرجنگی این بمب از ترکیبی از مواد منفجره AFX-757 و PBXN-114 تشکیل شده است. وزن کل سرجنگی بین ۲۴۰۰ تا ۲۶۰۰ کیلوگرم تخمین زده می‌شود که شامل حدود ۲۰۸۰ کیلوگرم AFX-757 و ۳۴۱ کیلوگرم PBXN-114 می‌باشد. بدنه سرجنگی از یک آلیاژ فولاد با کارایی بالا ساخته شده است که به طور ویژه برای حفظ یکپارچگی در هنگام برخورد طراحی شده است. این طراحی امکان حمل محموله انفجاری بزرگ را ضمن حفظ ساختار نفوذگر در زمان اصابت فراهم می‌سازد. وزن بالای بدنه و آلیاژ مخصوص آن، نقش کلیدی در توانایی نفوذ این بمب ایفا می‌کنند؛ همانند کوبیدن یک میخ فولادی در سنگ. به گونه ای که بیشتر وزن این بمب مربوط به بدنه آن است.

تخمین زده میشود که GBU-57 MOP قادر به نفوذ در حدود ۶۰ متر بتن مسلح با مقاومت ۵۰۰۰ PSI می‌باشد. این بمب همچنین می‌تواند در حدود ۴۰ متر سنگ نسبتاً سخت و حدود ۸ متر بتن مسلح با مقاومت ۱۰۰۰۰ PSI نفوذ کند. ذکر این نکته ضروری است که میزان قدرت نفوذ ۶۰ متری اعلام شده، مربوط به اطلاعات اولیه و نمونه های اولیه این بمب است و در حال حاضر اطلاعات دقیقی از میزان قدرت نفوذ حتمی آخرین مدل این بمب در دسترس نیست.

جنگ افزار GBU-57 MOP یک مهمات با هدایت دقیق است که از سیستم GPS/INS (سیستم موقعیت‌یابی جهانی/سیستم ناوبری اینرسی) استفاده می‌کند. این سیستم دقت هدف‌گیری در حد چند متر را تضمین می‌کند. علاوه بر این، این بمب دارای چهار بالک ذوزنقه‌ای ثابت در میانه بدنه و چهار باله مشبک در دم خود است که برای تنظیم مسیر در میانه پرواز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

GBU-57 MOP مجهز به چاشنی هوشمند (LPSF) است که زمان انفجار را بر اساس عمق و پیکربندی هدف زیرزمینی تنظیم می‌کند. همچنین، چاشنی‌های حسگر حفره‌ای (void-sensing fuzes) نیز در این بمب به کار رفته‌اند که در صورت تشخیص یک فضای باز بزرگ در داخل پناهگاه، منفجر می‌شوند. علاوه بر این، یک چاشنی تاخیری نیز در این سلاح وجود دارد که به سرجنگی اجازه می‌دهد تا پس از نفوذ به هدف و قبل از انفجار، ضربه اولیه را تحمل کند.

درمقایسه با BLU-109 بمب MOP بیش از ۱۰ برابر قدرت انفجاری و قابلیت نفوذ بسیار بیشتری ارائه می‌دهد. BLU-109 تنها ۹۱۰ کیلوگرم وزن دارد و عمق نفوذ آن بسیار کمتر است.

انواع بمب GBU-57:

جنگ افزار GBU-57 در طول سال‌ها تحت ارتقاء و اصلاحات متعددی قرار گرفته است که منجر به تولید انواع مختلفی شده است. این ارتقاءها شامل بهبود در سیستم چاشنی، سیستم‌های هدایت پیشرفته و افزایش قابلیت‌های نفوذ بوده است که فعلا مبتنی بر هفت نسل است. انواع رایج این بمب به ترتیب از سرجنگی‌های BLU-127A/B و BLU-127B/B و BLU-127C/B استفاده میکنند.

GBU-57/B: این نسخه مجهز به کلاهک BLU-127/B  است. در این ارتقا نیروی هوایی ایالات متحده مشکلی را که در ادغام نسخه اولیه بمب با بمب‌افکن پنهانکار B-2 Spirit وجود داشت، برطرف کرده است. همچنین آزمایشی برای فیوز هوشمند جدید این بمب انجام شده تا کارایی آن در شرایطی که عمق یا موقعیت دقیق هدف دفن‌شده نامشخص باشد، بهبود یابد.

GBU-57A/B: این نسخه از کلاهک جنگی  BLU-127A/B استفاده می‌کند.

GBU-57B/B: این مدل مجهز به کلاهک جنگی BLU-127B/B  است.

GBU-57C/B: ارتقاهایی که شرکت بوئینگ روی این نسخه اعمال کرده، در منابع مشخص نشده‌اند.

GBU-57D/B: جزئیات تغییرات اعمال‌شده توسط بوئینگ در این نسخه هم روشن نیست، اما گمان میرود فیوز و چاشنی آن ارتقا یافته است.

GBU-57E/B: این نسخه دست‌کم از سال ۲۰۱۶ در موجودی عملیاتی قرار دارد و مجهز به کلاهک جنگی BLU-127C/B  است. این مدل توانایی نفوذ به سازه‌های بتنی را نسبت به نسخه‌های پیشین ارتقا داده است. به‌طور منطقی می‌توان فرض کرد که نسبت به نمونه‌های سال ۲۰۰۷ که تا عمق ۶۰ متری نفوذ می‌کردند توان نفوذ بیشتری دارد. کلاهک جنگی BLU-127C/B در بخش جلویی خود دارای یک بوستر است، هرچند عملکرد دقیق آن مشخص نیست. در حال حاضر، نیروی هوایی آمریکا نسخه جدیدتری از GBU-57E/B به شکل عملیاتی در اختیار ندارد.

GBU-57F/B: این مدل به‌عنوان جدیدترین نسخه معرفی شده، اما اطلاعات چندانی درباره قابلیت‌های دقیق آن در دست نیست.

به صورت کلی آمریکا تلاش میکند با ارتقاء مداوم این بمب، بر میزان اثرگذاری آن بیفزاید. همانطور که گفته شد، میزان قدرت نفوذ ۶۰ متری این بمب مربوط به نمونه های اولیه است و اطلاعاتی از میزان نفوذ این بمب پس از دریافت ارتقاهای بعدی در دسترس نیست. همچنین گفته میشود آمریکا به دنبال ساخت نمونه ای از این بمب است که دارای مشخصات مشابه با GBU-57 اما با وزن کمتر باشد تا بتواند از این بمب در جنگنده هایش نیز استفاده بکند.

تعداد تولید و هزینه‌های GBU-57:

هزینه تخمینی توسعه جنگ افزار GBU-57 MOP در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار برآورد شده است. هزینه تولید هر واحد نیز در حدود ۳.۵ میلیون دلار یا بیشتر برای نسخه‌های ارتقا یافته تخمین زده می‌شود. تعداد دقیق بمب‌های MOP تولید شده محرمانه است، اما تخمین‌ها نشان می‌دهد که ذخیره نسبتاً محدودی از آن وجود دارد (حدود ۲۰ واحد تا سال ۲۰۱۵ تحویل داده شده است، با پتانسیل افزایش تولید).

مشخصات بمب سنگرشکن GBU-57 MOP:

نوع: سنگرشکن
ساخت: آمریکا
سازنده: بوئینگ
طول: ۶/۲ متر
قطر: ۸۰ سانتیمتر
وزن کلی بمب: حدود ۱۲/۵ تن
وزن سرجنگی: حدود ۲/۵ تن
میزان نفوذ: ۶۱ متر
هدایت: GPS/INS

استفاده از محتوای تحولات جهان اسلام فقط با ذکر منبع و نام “تحولات جهان اسلام” مجاز است.

منابع:
GBU-57A/B_MOP
MOP
massive-gbu-57ab-mop-was-built-war-china
what-aircraft-carry-us-air-force-30000-pound-massive-ordnance-penetrator
gbu-57-massive-ordnance-penetrator
the-evolution-and-strategic-imperative-of-the-gbu-57
massive-ordnance-penetrator
mop
our-best-look-yet-at-the-massive-ordnance-penetrator
mopping-up-the-usas-30000-pound-bomb