کوادکوپترها و پهپادهای کوچک تجاری و نظامی و تغییر الزامات جنگ در عصر حاضر

اوکراین در یک عملیات موفق ‌به وسیله کوادکوپترهای تجاری به چند فرودگاه نظامی روسیه حمله کرده و چند ده فروند هواگرد نظامی ارتش روسیه را منهدم کرده است. در گذشته لازمه انهدام این حجم از هواگردهای نظامی در جریان یک نبرد نظامی تمام عیار نیازمند ماه‌ها برنامه‌ریزی، به کارگیری نیروی هوایی و پدافند زمینی و در نهایت شکار هواگردها بود. به‌تبع هر دو طرف در چنین نبردی متحمل تلفاتی نیز می‌شدند.

اما اکنون می‌توان به سهولت دید پهپادها و‌کوادکوپترهای تجاری (و ‌نه حتی نوع نظامی) به کلی فضای نبردهای نوین را تغییر داده‌اند و ارتش‌های مدرنی مانند ارتش روسیه را نیز با چالش جدی روبرو کرده‌اند. اوکراین را می‌توان اکنون کشوری دانست که عملا ماشین نظامی کلاسیک آن منهدم شده و‌ فاقد شاخصه‌های یک ارتش کلاسیک است، اما به واسطه درک ظرفیت‌ها و امکانات فناوری نوین برای جنگ به راحتی ضرباتی سنگین به ارتش مجهزی مانند روسیه وارد می‌کند.

بیشتر بخوانید: پهپادهای FPV انتحاری؛ دیگر هیچ نقطه‌ای در خطوط مقدم نبرد امن نیست!

درک این مسئله نشان می‌دهد مقابله با این تهدید نوین نیازمند توسعه تسلیحات جدید و تاکتیک‌های نو و کاراست، وگرنه دور نیست که نیروهای مسلح ما نیز با این حجم از دشمنان داخلی و خارجی ضربات جبران ناپذیری دریافت کنند.

این مطلب در واقع یک طوفان فکری در جهت ایده‌پردازی برای ارائه راهکارهای مقابله موثر با خطر پهپادها و‌ کوادکوپترهای انتحاری است. راهکارهایی که هر کدام در سطحی قابل استفاده هستند. در ادامه به بیان آنچه به نظر می‌رسد در مقابله با این تهدید نوین موثر هستند خواهیم پرداخت.

روش کلی هدایت و پرواز کوادکوپترها و پهپادهای تجاری و نظامی دو نوع است. این ریز پرنده‌ها یا به صورت برخط توسط هدایتگر انسانی و از راه دور هدایت می‌شوند و یا مختصات هدف را در مبدا پرواز دریافت و ذخیره کرده و ‌بدون دخالت عامل انسانی و به کمک هوش مصنوعی به شکل ‌خودکار تا هدف طی مسیر می‌کنند.
چنانچه پرنده در حال کنترل از راه دور باشد یک خط ارتباطی میان پرنده و هدایتگر وجود دارد. و اگر پرنده خط ارتباطی برخطی نداشته باشد، نیازمند استفاده از روش‌های مسیریابی مانند INS یا هدایت ماهواره‌ای GPS و… می‌باشد.

اگر ریز پرنده مهاجم دارای خط ارتباطی باشد و یا از سیستم هدایت ماهواره‌ای استفاده کند یکی از روش‌های مقابله اختلال در امواج رادیویی هدایتگر و مسیریابی ماهواره‌ای است. با تکیه بر این روش پرنده جهت رسیدن به هدف و مسیریابی دچار خطا و مشکل شده و به احتمال فراوان سقوط خواهد کرد. این روش مقابله نوعی روش نرم برای انهدام هدف مهاجم است.

راهکار دیگر برای مقابله با ریزپرنده‌ها توسعه سامانه‌های الکترواپتیک و راداری مجتمع و استقرار آنها در پایگاه‌های نظامی یا اهداف مهم است. به وسیله این سامانه‌ها باید هر پرنده نزدیک شونده به اماکن حساس را شناسایی و در صورت خطرناک بودن اقدام به مقابله کرد.
سامانه‌های مذکور را می‌توان به تسلیحات ساچمه‌زن قدرتمندی مسلح کرد که به صورت خودکار پس از کشف هدف بر روی آن قفل کرده و ‌اقدام به شلیک تا انهدام ‌کنند.
انواع شکاری سلاح ساچمه‌زن در کشور تولید می‌شود اما توسعه سامانه پدافندی با چنین مشخصاتی نیازمند توسعه نوعی با برد و قدرت بیشتر است. علت استفاده از سلاح ساچمه‌زن نیز عدم پیچیدگی آن، در دسترس بودن و ‌کارا بودن علیه ریزپرنده‌هاست. سلاح ساچمه‌زن در هر بار شلیک دایره گسترده‌ای را مورد اصابت تعداد بالایی ساچمه قرار می‌دهد و امکان انهدام ریزپرنده‌ها را دارد.

عمده ریزپرنده‌های(اعم از پهپادها و کوادکوپترها) موجود جهت پرواز از پره استفاده می‌کنند. اختلال یا شکستن هر پره موجب سقوط پرنده خواهد شد. یک روش مقابله با چنین پرنده‌هایی توسعه یک سلاح است که اقدام به شلیک تور به طرف ریرپرنده‌ها کند. برخورد تور به پره‌های پروازی پرنده موجب انهدام و تخریب آنها شده و در نهایت موجب سقوط پرنده خواهد شد.
واضح است که انهدام ریزپرنده‌ها با استفاده از تورافکن و سلاح یاچمه‌زن ساده، ارزان، کارا، در دسترس و‌موثر است.

در عین حال دستورالعمل حفاظت فیزیکی اماکن و مراکز حساس امنیتی، نظامی و اقتصادی-صنعتی باید مورد بازنگری قرار گیرد. عوامل انسانی حفاظت فیزیکی جهت مقابله با ریرپرنده‌ها باید علاوه بر آموزش‌های لازم به سلاح‌های ساچمه‌زن دستکش مسلح گردند. انهدام اهداف پروازی با سلاح‌های ساچمه‌زن ممکن و موثر است. این نوع سلاح در چند مدل توسط وزارت دفاع در داخل کشور تولید و در دسترس می‌باشد.

راه دیگر توسعه پهپادها و کوادکوپترهای پدافندی است که مجهز به دوربین‌های الکترواپتیک یا رادار باشند. این پرنده‌ها پس از کشف ریزپرنده دشمن توسط عوامل پدافندی خودی به طرف اهداف متخاصم شلیک می‌شوند و با تجهیز به سیستم‌های پردازش تصویر روی اهداف قفل نموده و با روش انفجار مجاورتی یا برخورد نزدیک اهداف را منهدم می‌کنند.

راه دیگر مقابله، توسعه توپ‌های لیزری است. این توپ‌ها پس از کشف ریزپرنده‌های متخاصم نسبت به انهدام هدف اقدام می‌کنند. صد البته انهدام اهداف پرنده توسط پهپادهای انتحاری و لیزر از نظر فناوری پیچیده و‌گران می‌باشد.

روش مقابله دیگر توسعه توپ‌های پالس الکترومغناطیس است. این توپ‌ها می‌توانند یک پالس از امواج مغناطیسی پر قدرت را به شکل متمرکز به سمت هدف مهاجم ارسال کنند. این پالس قدرتمند موجب تخریب مدارات الکترونیکی ریزپرنده خواهد گردید و به تبع موجب سقوط آنها خواهد شد.

با توجه به اینکه کشور ما همیشه مورد تهدیدات دشمنان قرار دارد و تجربیات گذشته ما نیز موید استفاده دشمن از همین پرنده‌ها جهت اقدامات خرابکاری است باید به سرعت سامانه‌های لازم جهت مقابله توسعه داده شوند.

همچنین استفاده از پدافند غیر عامل نیز جهت مقابله با این ریز پرنده بسیار موثر و الزامی است. اقداماتی مانند ایجاد یک لایه تور یا فنس محافظ در اطراف اماکن و مراکز حساس و حیاتی؛ اختفاء و استتار یا پوشش اهداف حساس؛ انتقال مراکز و تجهیزات حساس به زیرزمین یا تونل‌های محافظت شده و…

امیدواریم تمهیدات لازم توسط نهادهای مسئول در کشور ما انجام شده باشد و در صورت اقدامات خرابکارانه دشمن شاهد خسارت جبران ناپذیر به کشور نباشیم.

به قلم احسان کرمی، ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴