دانش نظامی: پهپاد ایتان (هرون تی‌پی)

مقدمه:

پهپاد ایتان ریشه در میراث نوآوری‌های اسرائیل در حوزه سیستم‌های بدون سرنشین دارد. انگیزه اصلی توسعه پهپادهای پیشرفته در اسرائیل، پس‌لرزه‌های شکست‌های اطلاعاتی جنگ یوم کیپور ۱۹۷۳ بود؛ تجربه‌ای که نیاز فوری به آگاهی موقعیتی بلادرنگ و پایدار برای نیروهای زمینی و هوایی بدون به خطر افتادن جان خلبانان را به وجود آورد. به طور کلی، پهپادها تقریباً ۸۰% از کل ساعات پرواز عملیاتی نیروی هوایی اسرائیل را تشکیل می‌دهند که گواهی بر نقش محوری آنهاست.

صنایع هوافضای اسرائیل (IAI) که در ۱۹۵۳ تحت نام هوانوردی بِدک تأسیس شد، در طول سالیان از یک سوله تعمیر هواپیما به تولیدکننده‌ای پیشرو در صنعت هوافضا و دفاع تبدیل شد که مسئولیت توسعه راه حل هایی برای جبران این خلا اطلاعاتی را برعهده گرفت.

باید دانست که نسل پیشین ایتان، پهپاد موفق هرون (معروف به «شووال») است که نخستین پرواز خود را در ۱۹۹۴ انجام داد. هرون به ستون فقرات ناوگان پهپادی اسرائیل بدل شد و صدها هزار ساعت پرواز عملیاتی را هم در خدمت داخلی و هم در بیش از ۱۳ مشتری خارجی به ثبت رساند. این پهپاد در مأموریت‌های راهبردی و تاکتیکی مانند عملیات در غزه و لبنان نقش حیاتی در جمع‌آوری اطلاعات ISR داشت. فلسفه طراحی هرون بر سه اصل استقامت طولانی، قابلیت استفاده چندمنظوره و سطح بالای اتوماسیون مبتنی بود؛ اصولی که بعدا پایه و اساس ایتان با قابلیت‌های پیشرفته‌تر شد.

در اوایل دهه ۲۰۰۰، فضای تهدید راهبردی اسرائیل دستخوش تغییرات عمیقی شد. رژیم صهیونیستی با شبکه‌ای پیچیده از بازیگران غیردولتی مسلح به فناوری‌های پیشرفته و همچنین دشمنان دولتی غیر هم مرز مواجه بود. این تهدیدات جدید، محدودیت‌های هرون و پهپادهای مشابه را در ارتفاع، برد و ظرفیت بار مفید آشکار کرد. نیاز عملیاتی به پلتفرمی از کلاس HALE با قابلیت جمع‌آوری چندمنظوره اطلاعات در گستره جغرافیایی، به شدت احساس می‌شد. این پهپاد باید توان پرواز بیش از یک روز و حمل بار مفید سنگین شامل رادارهای پیشرفته، حسگرهای اپتیکی و اطلاعات سیگنالی را داشته باشد، و در ارتفاعی عمل کند که آن را از دسترس بسیاری از سامانه‌های دفاع هوایی دور نگه دارد. این سیستم نه فقط برای جمع‌آوری اطلاعات بلکه برای پشتیبانی از کل چرخه عملیاتی و عملیات توام با جنگنده های نیروی هوایی طراحی شد تا دکترین پیش‌دستانه اسرائیل در “جنگ بین جنگ‌ها” را تقویت کند.

استراتژی “جنگ بین جنگ‌ها” بر این فرض بنا شده که اسرائیل هر چند سال یک‌بار، درگیری‌های موقتی و قابل‌توجهی را تجربه می‌کند. هدف اصلی این استراتژی، به تأخیر انداختن هرچه بیشتر درگیری‌ها و همزمان تقویت موقعیت راهبردی اسرائیل است تا این رژیم شبه-دولتی بتواند برای مواجهه با دور بعدی تنش‌ها به‌خوبی آماده باشد.

مسیر توسعه ایتان نشان‌دهنده مدل نوآوری دفاعی متمایز اسرائیل است که سرعت پیشرفت و بازخورد عملیاتی را بر پیشرفت خطی ترجیح می‌دهد. حضور برنامه ابتدا در آوریل ۲۰۰۴ توسط مجله نیروی هوایی اسرائیل اعلام شد که خبر از پرواز دو نمونه اولیه داد. در مارس ۲۰۰۵، همکاری کوتاه‌مدتی با شرکت آمریکایی Aurora Flight Sciences برای پلتفرمی به نام “اوریون” شکل گرفت که البته به نتیجه نرسید. گزارش‌های متناقضی از اولین پرواز در جولای ۲۰۰۶ و سپس ژانویه ۲۰۰۷ منتشر شد، که نشان می‌دهد توسعه همراه با آزمایش و اصلاح مداوم بوده است. این پهپاد نهایتاً در ۸ اکتبر ۲۰۰۷ در پایگاه هوایی تل نوف به صورت عمومی رونمایی شد.

پیکربندی نمایش داده شده شامل غلاف رادار دهانه ترکیبی (SAR) بزرگ زیر بدنه، حسگر چندطیفی الکترواپتیک و آرایه‌های جمع‌آوری اطلاعات سیگنالی (SIGINT) بود که نقش آن را به عنوان یک سکوی چندمنظوره تأیید می‌کرد.

گزارش شده است که ایتان پیش از ورود رسمی به خدمت در اسکادران ۲۱۰ «عقاب سفید» در دسامبر ۲۰۱۰، در عملیات سرب گداخته غزه (۲۰۰۸-۲۰۰۹) به کار گرفته شده بود. این روند نمونه‌سازی و بهره‌گیری رزمی پیش از معرفی رسمی، نشانه رویکرد «مارپیچی» توسعه در اسرائیل است که باعث می‌شود تا زمان اعلام رسمی، سیستم در میدان نبرد اثبات شده باشد؛ امتیازی حیاتی در بازار جهانی دفاع.

بررسی مشخصات فنی و ویژگی‌های طراحی ایتان:

ایتان یک پهپادی بزرگ با طول ۱۴ متر و دهانه بال ۲۶ متر است که پهنای بال آن اندازه‌ای مشابه با جت مسافربری بوئینگ ۷۳۷ دارد. این ابعاد برای ایجاد نیروی لیفت مناسب ضروری است. بدنه پهپاد کاملاً از مواد کامپوزیتی سبک ساخته شده که نسبت مقاومت به وزن بالایی دارد. طراحی آیرودینامیکی این پلتفرم شامل بال کانتیلور و دم دو-بوم است که علاوه بر پایداری پرواز، فضای زیر بدنه را برای نصب بارهای بزرگ بدون مانع حفظ می‌کند.

نیروی محرکه این پهپاد را یک موتور توربوپراپ Pratt & Whitney Canada PT6A-67A با قدرت ۱۲۰۰ اسب بخار تأمین می‌کند. ایتان می‌تواند تا ارتفاع بیش از ۴۵۰۰۰ پا (حدود ۱۴۰۰۰ متر) پرواز کند، جایی که فراتر از ترافیک هوایی تجاری و برد بیشتر سیستم‌های پدافند هوایی کوتاه‌برد است. حداکثر سرعت آن ۴۰۷ کیلومتر بر ساعت است که برای واکنش تاکتیکی کافی محسوب می‌شود.

اطلاعات درباره برد و استقامت پهپاد ایتان متفاوت است. به طور معمول مداومت پروازی بین ۳۰ تا حدود ۷۰ ساعت و برد بیش از ۷۴۰۰ کیلومتر ذکر شده است. برد عملیاتی Beyond-Line-of-Sight (BLOS) بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر است که بیشتر به محدودیت‌های فرماندهی و کنترل وابسته است تا سوخت. البته در مأموریت‌های مسلحانه با بار سنگین، استقامت کاهش می‌یابد. وزن برخاست حداکثر بین ۴۶۵۰ تا ۵۶۷۰ کیلوگرم گزارش شده و ظرفیت پیلود معمولاً حدود ۱۰۰۰ کیلوگرم گزارش شده است. نسخه صادراتی Heron TP-XP با بار مفید محدود شده به ۴۵۰ کیلوگرم برای رعایت محدودیت‌های کنترل فناوری موشکی (MTCR) ارائه شده است.

بررسی اویونیک، خودمختاری و پیوند داده پهپاد ایتان:

ایتان با سیستم‌های اویونیک سه‌گانه طراحی شده که اطمینان می‌دهد خرابی یک بخش منجر به از دست رفتن پهپاد نمی‌شود.

این پهپاد قادر است به صورت کاملاً خودمختار از برخاست تا فرود عمل کند و با سیستم‌های خودکار پیشرفته (ATOL) پرواز در پروفایل‌های برنامه‌ریزی‌شده را دنبال کند، که بار کاری اپراتورها را کاهش می‌دهد و در صورت قطع ارتباط، امکان بازگشت امن را فراهم می‌کند.

سیستم‌های یخ‌زدایی و پرواز در شرایط آب و هوایی سخت از دیگر قابلیت های آن است.

سیستم‌های ضدپارازیت پیشرفته GNSS و ارتباطی، از جمله سیستم ADA IAI، در برابر جنگ الکترونیک مقاومت بالایی دارند و موقعیت‌یابی و ناوبری دقیق را تضمین می‌کنند.

ایتان به عنوان یک پلتفرم Multi-INT قادر است همزمان چندین بار حسگر پیشرفته را حمل و بهره‌برداری کند. طراحی مدولار آن امکان نصب انعطاف‌پذیر حسگرها را بر اساس مأموریت فراهم می‌کند.

• الکترو-اپتیکال/فروسرخ (EO/IR): شامل حسگرهای چندگانه مانند Tamam M-19HD و AMPS مجهز به دوربین‌های اچ دی، مسافت‌یاب لیزری و نشانگر لیزری برای هدف‌گیری دقیق.

• رادار: مجهز به رادار دهانه ترکیبی (SAR) برای تصویربرداری با وضوح بالا در همه شرایط آب و هوایی، حالت GMTI برای ردیابی اهداف زمینی و رادار گشت دریایی با قابلیت‌های IFF و AIS.

• اطلاعات سیگنالی و الکترونیکی (SIGINT/ELINT): دارای آرایه‌های آنتن برای رهگیری و تحلیل فعالیت‌های رادار و ارتباطات رادیویی.

داده‌های جمع آوری شده به صورت بلادرنگ از طریق لینک مستقیم Line-of-Sight (LOS) و ارتباطات ماهواره‌ای (SATCOM) به مرکز فرماندهی منتقل می‌شوند. همکاری اسرائیل با شرکای غربی مانند Thales برای کاربران نسخه صادراتی همچون آلمان، امکان پیوند داده سازگار با ناتو (STANAG 7085) را فراهم کرده است. همچنین رادیوهای تعریف‌شده نرم‌افزاری (SDR) پیشرفته، مثل ARC-840 ELTA، قابلیت همکاری میان نیروهای مختلف را تضمین می‌کنند.

بررسی قابلیت‌های رزمی و تهاجمی پهپاد ایتان:

اگرچه ارتش اسرائیل سیاست ابهام درباره تسلیح پهپادها را حفظ کرده است، گزارش‌ها و تحلیل‌ها ایتان را به عنوان یک پلتفرم ضربتی قدرتمند معرفی می‌کنند. ممکن است این پهپاد قادر به حمل انواع موشک‌ها و مهمات هدایت‌شونده ساخت اسرائیل، از جمله موشک‌های خانواده اسپایک باشد.

آلمان نیز پس از بحث‌های سیاسی، ناوگان Heron TP خود را مسلح کرده که تأییدی بر قابلیت‌های تسلیحاتی این پهپاد است. بنابراین ایتان تنها به جمع‌آوری اطلاعات محدود نمی‌شود.

شرح ماموریت و وظایه پهپاد ایتان:

ایتان یک پلتفرم اطلاعات، نظارت و شناسایی (ISR) پایدار است. عملکرد اصلی آن این است که به عنوان یک “چشم همیشه بیدار در آسمان” عمل کند و جریان مستمر و بلادرنگ اطلاعات با دقت بالا را به فرماندهان ارائه دهد. این قابلیت اساس تقریباً تمام عملیات نظامی است. زمان پرواز طولانی ایتان به آن اجازه می‌دهد تا روزها بر روی یک منطقه هدف باقی بماند و تحلیلگران اطلاعاتی را قادر می‌سازد تا تحلیل‌های دقیق از الگوها و پروفایل‌های حرکتی دشمنان را ایجاد کنند، کاری که برای هواپیماهای سرنشین‌دار با زمان پرواز محدود غیرممکن است.

فراتر از جمع‌آوری اطلاعات، این پهپاد در شناسایی هدف برتری دارد و از حسگرهای پیشرفته EO/IR و نشانگرهای لیزری خود برای مکان‌یابی دقیق و علامت‌گذاری اهداف برای حملات توسط دارایی‌های دیگر، مانند توپخانه، هلیکوپترهای تهاجمی یا جت‌های جنگنده، استفاده می‌کند. پس از حمله، ارزیابی خسارت نبرد (BDA) را انجام می‌دهد و از حسگرهای خود برای ارائه بازخورد فوری در مورد اثربخشی حمله استفاده می‌کند.

ایتان به عنوان یک پلتفرم رله فرماندهی، کنترل، ارتباطات، کامپیوترها و اطلاعات (C4I) هوایی حیاتی عمل می‌کند. ارتفاع و استقامت آن به آن اجازه می‌دهد تا به عنوان یک گره ارتباطی پایدار عمل کند و نیروهای زمینی، دارایی‌های دریایی و سایر هواپیماهایی که ممکن است خارج از خط دید یکدیگر باشند را به هم متصل کند. این سنگ بنای جنگ شبکه‌محور است و تضمین می‌کند که یک تصویر عملیاتی مشترک در تمام رده‌های نیروی جنگی به اشتراک گذاشته می‌شود.

پشتیبانی جنگ الکترونیک (EW) و سایبری:

ایتان یک پلتفرم جنگ الکترونیک قدرتمند است. می‌تواند یک نقشه دقیق از طیف الکترومغناطیسی دشمن، شناسایی گره‌های فرماندهی، پیوندهای ارتباطی و فرکانس‌های رادار ایجاد کند. این اطلاعات سپس می‌تواند برای مختل کردن یا فریب سیستم‌های دشمن استفاده شود و به طور مؤثر آن‌ها را در لحظات حیاتی یک عملیات کور و کر کند.

تطبیق‌پذیری این پلتفرم به حوزه دریایی نیز گسترش می‌یابد، جایی که از آن برای گشت‌زنی در منطقه انحصاری اقتصادی (EEZ) اسرائیل و نظارت بر تاسیسات دریایی استفاده میشود.

تاریخچه عملیاتی پهپاد ایتان:

• غزه: ایتان، همراه با خانواده گسترده‌تر هرون، برای بیش از یک دهه، از جمله کمپین‌های بزرگ مانند عملیات سرب گداخته (۲۰۰۸-۰۹)، عملیات تیغه محافظ (۲۰۱۴) و عملیات شمشیرهای آهنین (۲۰۲۳)، ستون اصلی عملیات رژیم صهیونی در غزه بوده است. در این محیط‌های شهری پرجمعیت، توانایی آن در ارائه نظارت ۲۴/۷ ضروری بوده است. در طول عملیات شمشیرهای آهنین، که در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، پهپادهای هرون و ایتان از اولین دارایی‌های اعزام شده بودند. با توجه به اینکه پست‌های فرماندهی زمینی توسط حمله اولیه حماس غافلگیر شده بودند، پهپادها جریان اصلی اطلاعات بلادرنگ را به رده‌های بالاتر فرماندهی ارائه دادند.
• جبهه شمالی (سوریه و لبنان): از این پهپاد برای نظارت روتین در امتداد مرز لبنان جهت شناسایی عمیق و مأموریت‌های ضربتی در داخل سوریه برای رهگیری محموله‌های سلاح و هدف قرار دادن زیرساخت‌های نظامی مرتبط با ایران استفاده می‌شود. ارتفاع بالا و برد طولانی این پلتفرم به آن اجازه می‌دهد تا مناطق وسیعی از قلمرو را نظارت کرده و اهداف زودگذر را مورد حمله قرار دهد.

• عملیات‌های راهبردی دوربرد: مشخصات طراحی ایتان، قابلیت آن را برای مأموریت‌های بسیار فراتر از مرزهای سرزمین های اشغالی نشان می‌دهد. گزارش‌های معتبر، این پلتفرم را به عملیات‌های دوربرد، از جمله یک حمله هوایی ادعایی در سال ۲۰۰۹ علیه یک کاروان تسلیحاتی ایران که از سودان عبور می‌کرد، مرتبط دانسته‌اند.
در جنگ ۱۲ روزه رژیم اسرائیل با ایران، پهپادهای ایتان مأموریت‌های ISR و حتی ضربتی نفوذ عمیق را بر فراز حریم هوایی ایران انجام دادند. دستکم به شکل مستند دو پهپاد از خانواده هرون در مرز غربی کشور با آتش پدافند ایران منهدم شدند.

کشورهای کاربر و صادرات خارجی پهپاد ایتان:

• آلمان: قرارداد خرید پهپاد Heron TP توسط آلمان، نقطه عطفی در همکاری‌های دفاعی میان تل‌آویو و برلین بود. برای آلمان، این پهپاد نقش یک راه‌حل موقت کلیدی را ایفا می‌کند تا شکاف قابلیت‌های عملیاتی خود در حوزه پهپادهای برد بلند (HALE) را تا زمان عملیاتی‌شدن پهپاد مشترک اروپایی “یورو درون” پر کند. تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ به‌عنوان یک متغیر ژئوپلیتیکی کلیدی، موجب تسریع در تصمیم‌گیری سیاسی برای مسلح‌سازی این ناوگان را فراهم کرد.
• هند: هند ناوگان بزرگی از هرون-۱ را در اختیار دارد و هرون TP پیشرفته‌تر (هرون Mk2 نامیده می‌شود) را برای افزایش قابلیت‌های نظارتی و ضربتی خود در طول مرزهای متشنج خود با چین و پاکستان خریداری کرده است.
• یونان: نیروی هوایی یونان در تنش با ترکیه موقتا هرون TP را در پیکربندی دریایی اجاره کرده است.

مشخصات پهپاد ایتان (هرون تی‌پی):

نوع: نظارت و شناسایی
سازنده: رژیم اسرائیل
تولیدکننده: صنایع هوافضای اسرائیل
اولین پرواز: ۲۰۰۴
رونمایی: ۲۰۰۷
طول: ۱۴ متر
طول‌بال: ۲۶ متر
موتور: PT6-67A با توان ۱۲۰۰ اسب بخار
برد: ۷۴۰۰ کیلومتر
سرعت: ۴۰۰ کیلومتر بر ساعت
ارتفاع پروازی: ۱۴۰۰۰ متر (۴۶۰۰۰ پا)
مداومت پروازی: + ۳۰ ساعت
بیشترین وزن برخاست: ۵۴۰۰ کیلوگرم
وزن بار مفید: ۲۷۰۰ کیلوگرم

تصاویر بیشتر از پهپاد ایتان:

استفاده از محتوای تحولات جهان اسلام فقط با ذکر منبع و نام “تحولات جهان اسلام” مجاز است.