دانش نظامی: پهپاد RQ-4 گلوبال هاوک؛ چشم همیشه بیدار آمریکا در خلیج فارس!

معرفی اجمالی پهپاد RQ-4:

طراحی ماژولار گلوبال هاوک که از طریق مجموعه‌ای از بلوک‌های عملیاتی مجزا – از بلوک ۱۰ (RQ-4A) اولیه گرفته تا بلوک ۳۰ چندمنظوره (RQ-4B) و بلوک ۴۰ متمرکز بر MTI – پیاده‌سازی شده است، امکان سازگاری این پهپاد با الزامات متغیر نظامی را فراهم ساخته است. این انعطاف‌پذیری جایگاه آن را به‌عنوان یک پلتفرم همه‌کاره برای پشتیبانی از انواع محموله‌های حسگر و مأموریت‌های تخصصی، از جمله رله‌ی ارتباطی در مدل EQ-4B و نظارت دریایی در MQ-4C ترایتون تثبیت کرده است.

گلوبال هاوک با بهره‌گیری از ترکیبی پیشرفته از مواد نوین و یک موتور توربوفن قدرتمند، به معیارهای عملکردی چشمگیری دست یافته است؛ از جمله مداومت پروازی بیش از ۳۴ ساعت و سقف پروازی ۶۰ هزار پا. ردپای عملیاتی این سامانه در سطح جهانی گسترده است و استقرارهای متعددی توسط نیروی هوایی و نیروی دریایی ایالات متحده و همچنین متحدانش، از جمله در قالب برنامه نظارت زمینی ائتلاف ناتو (AGS)، ژاپن، کره جنوبی و استرالیا به ثبت رسیده است.

توسعه‌ی گلوبال هاوک پاسخ به الزامات استراتژیکی بود که در دوران پس از جنگ سرد پدید آمد. برنامه‌ریزان نظامی در آن مقطع، نیاز فزاینده‌ای به توانایی‌های نظارت پایدار و وسیع‌المنطقه را شناسایی کردند؛ قابلیتی که می‌توانست محدودیت‌های هواپیماهای شناسایی سرنشین‌دار را پشت سر بگذارد. در همین راستا، در سال ۱۹۹۴ برنامه‌ی (HAE UAV ACTD) آغاز شد؛ تلاشی مشترک میان آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی (DARPA) و دفتر شناسایی هوابرد دفاعی. هدف این برنامه، توسعه‌ی نسلی تازه از پرنده‌های بدون سرنشین بود که بتوانند ضمن ارتقای کارایی نظامی، قابلیت‌های تکاملی ISR را برای نیروهای عملیاتی فراهم سازند. در چارچوب برنامه  ACTD، دو طرح رقیب پدیدار شد که هر کدام فلسفه‌ای متفاوت برای تحقق مأموریت پرواز مداوم در ارتفاع بالا ارائه می‌کردند:

• نورثروپ گرامن گلوبال هاوک؛ پرنده‌ای بزرگ و متعارف که بر مداومت پروازی طولانی و استفاده از مجموعه‌ای متنوع از حسگرها برای پوشش وسیع‌المنطقه متکی بود.
• لاکهید مارتین RQ-3 دارک‌استار؛ پلتفرمی پنهان‌کار با قابلیت‌های محدودتر شناسایی، طراحی‌شده برای نفوذ به حریم‌های هوایی شدیداً دفاع‌شده بدون شناسایی شدن. در حالی که دارک‌استار برای مأموریت‌های نفوذگرایانه و پنهانی طراحی شده بود، گلوبال هاوک تمرکز خود را بر عملیات در ارتفاعات بالا و فواصل دور از مناطق درگیری قرار داده بود تا بتواند پوششی گسترده و پایدار ارائه دهد.

با کاهش بودجه، نیروی هوایی ایالات متحده ناگزیر شد میان این دو طرح یکی را برگزیده و مسیر توسعه‌ی آینده را مشخص کند. گلوبال هاوک به دلیل برد طولانی‌تر و ظرفیت محموله‌ی برتر انتخاب شد؛ مزایایی که برای مأموریت‌های نظارت بلندمدت، مهم‌تر از قابلیت پنهان‌کاری دارک‌استار در نظر گرفته شدند. درنتیجه برنامه‌ی دارک‌استار در ژانویه‌ی ۱۹۹۹ متوقف شد؛ پرنده‌ای که تنها ۶.۵ ساعت پرواز ثبت کرده بود و در دومین پرواز خود سقوط کرد، بدون آن‌که فرصت کافی برای اثبات کارایی عملیاتی‌اش داشته باشد. در مقابل، گلوبال هاوک تجربه‌ی پروازی قابل توجهی اندوخته وهمین موفقیت، جایگاه گلوبال هاوک را به‌عنوان ستون فقرات ناوگان پهپادهای دوربرد ایالات متحده تا به امروز تثبیت کرد.

تاریخچه عملیاتی پهپاد RQ-4:

نخستین پرواز این پرنده در ۲۸ فوریه ۱۹۹۸ در پایگاه نیروی هوایی ادواردز در کالیفرنیا انجام شد. در ادامه، هفت فروند اولیه در چارچوب برنامه‌ی ACTD و با پشتیبانی دارپا برای ارزیابی ساخته شدند. در اقدامی غیرمعمول ــ برای سامانه‌ای که هنوز در مرحله‌ی توسعه قرار داشت ــ گلوبال هاوک به‌دلیل تقاضای عملیاتی بالا، به‌ویژه از منطقه‌ی خاورمیانه، وارد مرحله‌ی تولید اولیه با نرخ پایین شد. این پهپاد از نوامبر ۲۰۰۱ در مأموریت‌های برون‌مرزی اضطراری به کار گرفته شد؛ به‌گونه‌ای که نمونه‌های اولیه‌ی آن توسط نیروی هوایی ایالات متحده به‌طور فعال در جنگ افغانستان مورد استفاده قرار گرفتند.

سازندگان پهپاد RQ-4:

برنامه گلوبال هاوک به رهبری نورثروپ گرامن به‌عنوان پیمانکار اصلی اجرا می‌شود؛ در این میان، ریتیون به‌عنوان طراح و سازنده مجموعه‌های حسگر ISS و EISS و همچنین L3Harris از مهم‌ترین پیمانکاران فرعی محسوب می‌شوند. زنجیره تأمین گسترده این پهپاد نیز شامل شرکت رولزرویس نورث‌آمریکا برای ساخت موتور F137-RR-100، شرکت Aurora Flight Sciences برای تولید اجزای کامپوزیتی پیشرفته مانند دم V-شکل و محفظه موتور، و شرکت Scaled Composites است.

طراحی پلتفرم و مهندسی ساخت RQ-4:

آیرودینامیک و متالوژی: بدنه پهپاد گلوبال هاوک از آلومینیوم ساخته شده و با ساختار نیمه‌تک‌بدنه (semi-monocoque) طراحی شده است. این نوع طراحی به بدنه استحکام بالایی می‌بخشد و چارچوبی محکم برای قرار دادن تجهیزات داخلی و حمل محموله ایجاد می‌کند. در بخش‌های دیگر پهپاد، از مواد سبک‌تر و پیشرفته‌تری استفاده شده است. برای مثال، بال‌ها، دم V-شکل، پوشش موتور و بخش عقب بدنه از کامپوزیت‌های پیشرفته‌ی گرافیتی ساخته شده‌اند. استفاده از این مواد سبک، به گلوبال هاوک امکان می‌دهد که به طول‌بال بسیار بزرگ ۴۰ متر برسد و نسبت برآ به پسا بالایی (حدود ۳۳) داشته باشد. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که این پهپاد عظیم الجثه بتواند بیش از ۳۰ ساعت به صورت مداوم پرواز کند. همچنین، بخش‌های خارجی مثل پوشش‌ها و رادوم‌ها (پوشش‌های راداری) از کامپوزیت‌های فایبرگلاس ساخته شده‌اند.

پیشران: گلوبال هاوک به یک موتور توربوفن Rolls-Royce North American F137-RR-100 یا (F137) مجهز است؛ مدلی برگرفته از موتور Rolls-Royce AE 3007H  که در ابتدا توسط شرکت Allison Engine توسعه یافت. این موتور ۷,۶۰۰ پوند رانش تولید می‌کند و توان کافی برای دستیابی به ارتفاعات عملیاتی و حفظ مداومت پروازی چشمگیر پرنده را فراهم می‌سازد. تولید این موتور در کارخانه‌ی رولزرویس واقع در ایندیاناپولیس (ایالت ایندیانا) انجام می‌شود.

ایستگاه کنترل: گلوبال هاوک یک هواپیمای مستقل نیست، بلکه یک سیستم کامل است که شامل یک وسیله هوایی و ایستگاه‌های زمینی پشتیبان می‌شود. این سیستم توسط تیمی از راه دور متشکل از سه نفر اداره می‌شود: یک خلبان پهپاد، خلبان کنترل مأموریت (MCE)، و یک اپراتور حسگر و بخش زمینی به دو عنصر کلیدی تقسیم می‌شود.

عنصر پرتاب و بازیابی (LRE): در پایگاه هوایی میزبان قرار دارد و وظیفه‌ی مدیریت برخاست و فرود پهپاد در محل را بر عهده دارد.

عنصر کنترل مأموریت (MCE): پس از رسیدن پهپاد به منطقه‌ی مأموریت، کنترل را بر عهده گرفته تا هدایت پرنده و حسگرها را در طول مأموریت ISR انجام دهد. این بخش توسط خلبانان و اپراتور حسگر اداره می‌شود که از طریق لینک‌های داده‌ی ماهواره‌ای امکان کنترل پویا در زمان واقعی فراهم می‌گردد. لازم به ذکر است بخش‌های عملیاتی زمینی این پهپاد در پایگاه نیروی هوایی بیل (کالیفرنیا) و پایگاه نیروی هوایی گرند فورکس (داکوتای شمالی) مستقر شده‌اند.

اویونیک، ارتباطات و ناوبری: سامانه‌ی ناوبری پهپاد شامل یک سیستم ناوبری اینرسیایی است که با به‌روزرسانی‌های GPS  تکمیل می‌شود و بدین ترتیب قابلیت پرواز خودمختار طولانی‌مدت را فراهم می‌سازد.

برای فرماندهی، کنترل و انتقال داده‌ها، این سامانه از یک لینک ماهواره‌ای نظامی در باند X جهت ارسال داده‌ها به MCE استفاده می‌کند. علاوه بر آن، یک لینک داده‌ی مشترک نیز امکان دانلود مستقیم تصاویر را هنگام قرار گرفتن در محدوده‌ی خط دید ایستگاه‌های زمینی سازگار فراهم می‌کند.

بررسی ماموریت‌ها و حسگرهای RQ-4:

مأموریت اصلی گلوبال هاوک ارائه طیف گسترده‌ای از اطلاعات ISR است. این هواپیما قادر است با استفاده از سه نوع اصلی اطلاعات، پوشش پایدار و تقریباً آنی را فراهم کند:

• اطلاعات تصویری (IMINT): جمع‌آوری و تحلیل تصاویر ثابت از حسگرهای الکترواپتیکال (EO) و فروسرخ (IR).
• اطلاعات سیگنال (SIGINT): جمع‌آوری سیگنال‌های الکترومغناطیسی با حسگرهای رادیویی
• نشانگر هدف متحرک (MTI): تشخیص و ردیابی اهداف متحرک بر روی زمین یا دریا با استفاده از رادار روزنه مصنوعی

مجموعه‌های حسگر تحت کاربری

مجموعه حسگر یکپارچه (ISS) / (EISS) :
محموله‌ی اصلی پهپادهای RQ-4A  بلوک ۱۰ و RQ-4B  بلوک ۲۰ است. این مجموعه، یک رادار با دهانه مصنوعی (SAR)، یک دوربین دیجیتال الکترواپتیکال (EO) و یک دوربین حرارتی فروسرخ (IR) را در کنار هم ترکیب می‌کند. رادار SAR  دارای حالت GMTI  (نشانگر اهداف متحرک زمینی) بوده و می‌تواند هم‌زمان با حسگرهای EO یا IR فعالیت کند.

نسخه‌ی EISS در بلوک ۲۰ به بعد، برد رادار و حسگرهای EO/IR را بهینه کرده و بعضا تا ۵۰ درصد افزایش داده و با بهره‌گیری از یک پردازنده سیگنال یکپارچه، داده‌های چندحسگر را ترکیب می‌کند.

رادار SAR در دو حالت اصلی عمل می‌کند حالت Strip Map که قادر است در مدت ۲۴ ساعت سطحی به وسعت ۱۳۸,۰۰۰ کیلومتر مربع را در نوارهایی به عرض ۱۰ کیلومتر و با دقت ۱ متر تا فاصله ۲۰۰ کیلومتری پوشش دهد؛ و حالت Spotlight  که امکان تهیه ۱۹۰۰ تصویر نقطه‌ای در ابعاد ربعی به طول ۲ کیلومتر با وضوح ۳۰ سانتی‌متر را در هر مأموریت، باز هم تا فاصله ۲۰۰ کیلومتر، فراهم می‌آورد. علاوه بر این، رادار از قابلیت GMTI برخوردار است که می‌تواند اهداف متحرک زمینی با حداقل سرعت ۲.۱ متر بر ثانیه (معادل ۴ نات) را آشکارسازی کند. رادار در باند X با پهنای باند ۶۰۰ مگاهرتز و توان اوج ۳.۵ کیلووات فعالیت می‌کند و از آرایه آنتن تخت (Planar Array) با زاویه دید ±۴۵ درجه نسبت به محور بدنه استفاده می‌کند.

در کنار رادار، مجموعه EO/IR شامل یک دوربین دیجیتال CCD برای تصویربرداری روزانه و یک حسگر فروسرخ با باند ۳–۵ میکرون بر اساس مدل AN/AAQ-16B است. این مجموعه به سطح کیفیت تصویری ۶ NIIRS در حالت اپتیکال و ۵.5NIIRS در حالت فروسرخ دست می‌یابد. به‌طور کلی، حسگرهای اپتیکال و فروسرخ می‌توانند تصاویری با وضوح یک متر از مناطق وسیع (معادل ۴۰,۰۰۰ مایل مربع در هر مأموریت) و همچنین حداکثر ۱۹۰۰ تصویر نقطه‌ای با دقت ۳۰ سانتی‌متر تولید کنند. این داده‌ها، از طریق لینک خط دید با نرخ انتقال ۱.۵ تا ۲۷۴ مگابیت‌برثانیه یا از طریق لینک‌های ماهواره‌ای در باندهای Ku و UHF با نرخ ۱.۵ تا ۵۰ مگابیت‌برثانیه، به ایستگاه‌های زمینی منتقل می‌شوند.

محموله اطلاعات سیگنال هوابرد (ASIP):
در مدل بلوک ۳۰، گلوبال هاوک به یک «پلتفرم چنداطلاعاتی» ارتقا یافته است. در این نسخه، حسگر EISS با یک حسگر گسترده‌ی SIGINT به نام ASIP  یکپارچه می‌شود. این ترکیب، امکان جمع‌آوری هم‌زمان تصاویر و سیگنال‌های الکترونیکی را فراهم می‌سازد و تصویری جامع‌تر از محیط عملیاتی ارائه می‌دهد. همچنین این نسخه به یک آداپتور محموله جهانی مجهز است که امکان حمل محموله‌های منحصر به فرد مشابه هواپیمای U-2 از جمله حسگرهای MS-177 ، SYERS ، OBC را فراهم میکند که قابیلت هایی مشابه یک هواپیمای جاسوسی را فراهم میکنند. هرچند اطلاعات موجود نشان میدهد استفاده از این اداپتور گسترده نبوده است.

برنامه درج فناوری رادار چندپلتفرمی (MP-RTIP):
مدل بلوک ۴۰ به رادار MP-RTIP مجهز است؛ یک رادار آرایه فازی با اسکن الکترونیکی فعال (AESA) که توانایی تولید داده‌های SAR و MTI را دارد. این سامانه، نظارت وسیع‌المنطقه بر اهداف ثابت و متحرک را امکان‌پذیر کرده و نسبت به نسل‌های پیشین، قابلیت‌های GMTI  و تصویربرداری SAR  را بهبود داده است.

مدل‌ها و بلوک‌های عملیاتی گلوبال هاوک:

 پهپاد گلوبال هاوک طی چندین مرحله ارتقاء و از طریق نسخه‌های موسوم به “بلوک” تکامل یافته است. هر بلوک بهبودهای خاصی در طراحی، ظرفیت محموله یا سامانه‌های حسگر به همراه داشته و به مرور نقش این پهپاد را از یک ابزار شناسایی تصویری ساده به یک پلتفرم چندمنظوره اطلاعاتی ارتقاء داده است.

RQ-4A بلوک ۱۰: اولین نسخه عملیاتی گلوبال هاوک، بلوک ۱۰ بود. در مجموع ۹ فروند از این مدل ساخته شد که ۷ فروند آن در قالب برنامه ACTD تولید شدند. این مدل برای جمع‌آوری اطلاعات تصویری (IMINT) پیکربندی شده بود و توانایی حمل یک محموله ۲۰۰۰ پوندی را داشت. همه ۷ فروند بلوک ۱۰ تا سال ۲۰۱۱ از خدمت نیروی هوایی بازنشسته شدند، هرچند دو فروند از آن‌ها به نیروی دریایی ایالات متحده واگذار شد.

RQ-4B بلوک ۲۰: بلوک ۲۰ نخستین مدل از سری RQ-4B  به شمار می‌رود که با طراحی بدنه بهینه‌شده، بخش بینی بازطراحی‌شده و بال‌های کشیده‌تر نسبت به مدل  A، قابل شناسایی است. این اصلاحات ظرفیت محموله را به ۳۰۰۰ پوند افزایش داد. اولین فروند بلوک ۲۰ در ۲۵ اوت ۲۰۰۶ رونمایی و در ۱ مارس ۲۰۰۷ نخستین پرواز خود را انجام داد.

RQ-4B بلوک ۳۰: بلوک ۳۰ نقطه عطفی در تکامل گلوبال هاوک محسوب می‌شود، زیرا به یک پلتفرم چند-اطلاعاتی (Multi-INT) تبدیل شد. این مدل توانایی جمع‌آوری همزمان داده‌ها از حسگرهای اپتیکال، فروسرخ، SAR  و همچنین یک سامانه پیشرفته اطلاعات سیگنال (SIGINT) را داراست. محموله اصلی آن، مجموعه حسگر یکپارچه بهبودیافته (EISS) است که با محموله اطلاعات سیگنال هوابرد (ASIP) ترکیب شده است.

RQ-4B بلوک ۴۰: پیشرفته‌ترین نسخه فعلی، بلوک ۴۰ است که به رادار درج فناوری چند-پلتفرمی (MP-RTIP) مجهز شده است. این رادار از نوع آرایه فازی اسکن الکترونیکی فعال (AESA) بوده و علاوه بر تصویربرداری SAR، توانایی شناسایی اهداف متحرک زمینی (GMTI) را نیز فراهم می‌سازد. این قابلیت بلوک ۴۰ را بهینه‌ترین مدل برای مأموریت‌های نظارت وسیع‌المنطقه بر اهداف ثابت و متحرک می‌سازد. تمامی نسخه های دیگر گلوبال هاوک به جز بلوک۴۰ تا سال ۲۰۲۷ بازنشسته خواهند شد.

علاوه بر بلوک‌های اصلی، چند تخصصی برای مجموعه‌های مأموریت منحصربه‌فرد توسعه یافته‌اند.

EQ-4B: این مدل محموله ارتباطی EQ-4Bهوابرد میدان نبرد (BACN) را حمل می‌کند، که یک رله ارتباطی برای امکان تبادل اطلاعات و آگاهی موقعیتی آنی در میدان نبرد فراهم می‌کند. نام “E” در نام آن، پیکربندی ارتباطی آن را مشخص می‌کند.

MQ-4C ترایتون: نسخه نیروی دریایی ایالات متحده از گلوبال هاوک، که قبل از تغییر نام در سال ۲۰۱۰ با نام RQ-4N شناخته می‌شد، به طور خاص برای نظارت دریایی وسیع‌المنطقه (BAMS) طراحی شده است.
پهپاد MQ-4C ترایتون در واقع به‌عنوان جانشین اصلی RQ-4 شناخته می‌شود. در حالی که این پهپاد از نظر ظاهری شبیه به گلوبال هاوک است، بال‌ها و ساختار بدنه داخلی ترایتون برای مقاومت در برابر تنش‌های تغییرات سریع ارتفاع تقویت شده‌اند. همچنین دارای اجزای اضافی مانند سیستم ضد یخ‌زدگی و محافظت در برابر صاعقه در کنار سنسورهای متفاوت است.

 BAMS-D: نیروی دریایی ایالات متحده از سال ۲۰۰۹ میلادی، پهپاد RQ-4A را در قالب برنامه Broad Area Maritime Surveillance – Demonstrator (BAMS-D)  در جنوب غربی آسیا به‌کار گرفت. برای این منظور، پنج فروند از پهپادهای RQ-4A  بلوک ۱۰ از نیروی هوایی خریداری و در پایگاه پاتوکسنت ریور مستقر شدند. این ناوگان طی سال‌ها به تناوب تحت فرماندهی دسته‌های گشت شناسایی بال ۵، ۲ و ۱۱ قرار داشت و همواره دست‌کم یک فروند از آن‌ها در پایگاهی واقع در منطقه خلیج فارس مستقر بود. این پهپادها اکنون جای خود را به ترایتون داده و به ناسا واگذار شدند. پهپادهای BAMS-D طی دوره عملیاتی خود بیش از ۵۰ درصد از اطلاعات، نظارت و شناسایی دریایی (ISR) مورد نیاز آمریکا در صحنه نبرد را فراهم کردند. این ناوگان در مجموع ۴۲,۵۰۰ ساعت پرواز در قالب ۲,۰۶۹ مأموریت خارجی به انجام رساند.

RQ-4D Phoenix: پانزده کشور متحد پنج فروند RQ-4B بلوک ۴۰ به همراه ایستگاه‌های کنترل زمینی مربوطه را تهیه کردند. این سامانه که با نام RQ-4D Phoenix شناخته می‌شود، قرار است توسط تمامی ۲۸ عضو ناتو عملیاتی و نگهداری شود و همه کشورها در تأسیس و پشتیبانی چرخه عمر آن مشارکت مالی دارند.

کاربران و فروش نظامی خارجی RQ-4:

• نیروی هوایی ایالات متحده (USAF): USAF اپراتور اصلی گلوبال هاوک است، با هواپیماهایی که به اسکادران شناسایی ۱۲ در پایگاه نیروی هوایی بیل، کالیفرنیا، و اسکادران شناسایی ۳۴۸ در پایگاه نیروی هوایی گرند فورکس، داکوتای شمالی اختصاص داده شده‌اند. هواپیماها به طور جهانی به دسته‌های عملیاتی چرخانده می‌شوند، از جمله اسکادران شناسایی ۴ در پایگاه هوایی اندرسن، گوام، و اسکادران شناسایی ۷ در ایستگاه هوایی دریایی سیگونلا، ایتالیا. اسکادران شناسایی ۱ در پایگاه هوایی بیل و اسکادران شناسایی ۳۴۸ در پایگاه هوایی گرند فورکس به عنوان واحدهای آموزشی رسمی برای خلبانان و اپراتورهای حسگر گلوبال هاوک خدمت می‌کنند.
• نیروی دریایی ایالات متحده (USN): نیروی دریایی ابتدا دو فروند RQ-4A بلوک ۱۰ را برای برنامه نمایش دریایی گلوبال هاوک (GHMD) دریافت کرد، که قابلیت‌های نظارت دریایی پلتفرم را اثبات کرد. این هواپیماها با MQ-4C ترایتون، که به طور خاص برای برنامه نظارت دریایی وسیع‌المنطقه (BAMS) نیروی دریایی توسعه یافته بود، جایگزین شدند.
• ناسا: سازمان ملی هوانوردی و فضایی (NASA) از توسعه اولیه در این پروژه شرکت داشت و نمونه‌های اولیه گلوبال هاوک را برای برنامه‌های تحقیقاتی مختلف، از جمله مطالعات جوی و آب و هوایی، عملیاتی می‌کند.

• ناتو: تحت برنامه نظارت زمینی ائتلاف (AGS)، ناتو پنج هواپیمای RQ-4D Phoenix، که یک مدل بلوک ۴۰ هستند، را تهیه کرد تا از ایستگاه هوایی دریایی سیگونلا، ایتالیا عملیاتی شوند.
• ژاپن: نیروی دفاع از خود هوایی ژاپن سه فروند گلوبال هاوک RQ-4B سفارش داده است، که اولین هواپیما در مارس ۲۰۲۲ به ژاپن رسید. هدف از این هواپیماها ارائه اطلاعات و نظارت در صورت نیاز برای نظارت و جلوگیری از تهدیدات منطقه‌ای است.
• جمهوری کره: کره جنوبی چهار فروند گلوبال هاوک RQ-4 را به هزینه ۸۱۲ میلیون دلار سفارش داد، که آخرین تحویل در اکتبر ۲۰۲۰ انجام شد. این هواپیماها از پایگاه هوایی اوسان عملیاتی می‌شوند.
• استرالیا: استرالیا چهار فروند از هفت فروند هواپیمای MQ-4C ترایتون برنامه‌ریزی‌شده برای نظارت دریایی و مأموریت‌های جستجو و نجات را سفارش داده است، تا با ناوگان هواپیماهای گشت دریایی بوئینگ P-8 پوزیدون خود جفت شوند.

پلتفرم‌های گلوبال هاوک و ترایتون به کشورهای دیگری نیز پیشنهاد شده‌اند. نیروی دریایی هند ترایتون MQ-4C را در نقش مکمل برای ناوگان P-8I پوزیدون خود در نظر گرفته است. نروژ هم احتمالا ترایتون را برای نیازهای نظارت دریایی خود به کار خواهد گرفت. آلمان نیز ترایتون را برای پر کردن نقش اطلاعات سیگنال پس از لغو برنامه یوروهاوک مبتنی بر گلوبال هاوک قبلی خود در نظر گرفته بود.

سابقه عملیاتی و حوادث RQ-4:

سابقه عملیاتی گلوبال هاوک با چندین حادثه و رویداد مهم همراه بوده است. در ۳۰ دسامبر ۲۰۰۱، یک فروند RQ-4 که از عملیات نظامی در افغانستان پشتیبانی می‌کرد سقوط کرد. نیروی هوایی علت حادثه را غیر رزمی اعلام کرد.

در ژوئن ۲۰۱۷، یک RQ-4B در نزدیکی لون پاین کالیفرنیا بر اثر نقص در یکی از سامانه‌های ناوبری سقوط کرد. این سامانه داده‌های نادرستی تولید کرده بود و سیستم‌های پشتیبان نیز نتوانستند خطا را شناسایی کنند، در نتیجه هواپیما کنترل خود را از دست داد و در اثر فشار فراتر از حد ساختاری متلاشی شد.

یک سال بعد، در ژوئن ۲۰۱۸، یک RQ-4B متعلق به اسکادران شناسایی ۳۴۸ در سواحل روتا اسپانیا به دریا سقوط کرد. تحقیقات نشان داد ترک‌خوردگی در یکی از خطوط روغن باعث نشتی و در نهایت خاموشی موتور شده بود. نبود فرودگاه اضطراری مناسب در طرح مأموریت نیز باعث شد خلبان به‌منظور جلوگیری از سقوط بر مناطق پرجمعیت، تصمیم به هدایت پهپاد به دریا بگیرد.

مهم‌ترین حادثه این پلتفرم در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۹ رخ داد؛ زمانی که یک RQ-4A متعلق به برنامه BAMS-D در تنگه هرمز توسط سامانه سوم خرداد ایران سرنگون شد.

فعالیت مستمر و پایدار سامانه‌های پرنده‌ی RQ-4 Global Hawk و MQ-4C Triton در فضای پیرامونی خلیج فارس و تنگه هرمز، به‌صورت بالقوه تهدیدی مستقیم برای منافع ملی جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌آید. این پرنده‌های بدون‌سرنشین ارتفاع‌بالا با اتکا به مجموعه‌ای از حسگرهای پیشرفته‌ی الکترواپتیکال (EO)، فروسرخ (IR) و سامانه‌های تصویربرداری راداری با دهانه مصنوعی (SAR/GMTI)، قادر به تولید داده‌های شناسایی و پایش با وضوح و برد بسیار بلند هستند. چنین قابلیتی امکان گردآوری مستمر و دقیق اطلاعات از طیف وسیعی از فعالیت‌های رزمی و دفاعی نیروهای مسلح ایران را فراهم می‌کند.

علاوه بر این، پایش دائمی تأسیسات راهبردی از جمله پایگاه‌های هوایی، شهرهای موشکی زیرزمینی، و مراکز فرماندهی–کنترل امکان‌پذیر است. استمرار چنین پایشی می‌تواند منجر به استخراج الگوهای رفتاری و شناسایی موقعیت‌های استقرار موقت سامانه‌های متحرک شامل پرتابگرهای پهپادهای رزمی، موشک‌های کروز و بالستیک ساحل‌به‌دریا، واحدهای سیار پدافند واکنش سریع، و همچنین خطوط تدارکاتی و لجستیک نیروهای مسلح گردد.

لازم به ذکر است که نسل‌های اولیه‌ی RQ-4 Global Hawk با محدودیت‌هایی از جمله زاویه پوشش ۴۵ درجه برای رادار و ۱۶ درجه برای سامانه اپتیکال مواجه بودند. اما در نمونه‌های ارتقاءیافته به‌ویژه Block 40 و گونه‌ی دریایی MQ-4C Triton، این محدودیت‌ها مرتفع شده و پوشش ۳۶۰ درجه تمام‌جهتی فراهم گردیده است. این پرنده‌ها با قابلیت پایش مؤثر در برد عملیاتی بیش از ۲۰۰ کیلومتر، صرفاً با پرواز در حریم هوایی بین‌المللی می‌توانند بخش وسیعی از نوار ساحلی ایران را در حوزه شناسایی خود قرار دهند.

از دیگر مأموریت‌های کلیدی این خانواده، اجرای عملیات‌های جمع‌آوری اطلاعات سیگنالی (SIGINT) و تدابیر پشتیبانی الکترونیکی (ESM) است. این پرنده‌ها در هماهنگی با سایر پلتفرم‌های سرنشین‌دار و بدون‌سرنشین، قادرند به‌طور پیوسته رهگیری و شنود امواج راداری و ارتباطات رادیویی را انجام داده و داده‌های خام را به‌صورت بلادرنگ (Real-Time) به مراکز فرماندهی و پردازش زمینی منتقل کنند. این پهپادها به گونه ای طراحی شدند تا از فواصل دور به فعالیت بپردازند و در عمل بقاپذیری پایینی در مواجه به تهدیدات مختلف دارند.

مشخصات پهپاد RQ-4 گلوبال هاوک:

نوع: نظارتی و شناسایی
سازنده: آمریکا
تولیدکننده: نورثروپ گرومن
سال ساخت: ۱۹۹۸
ورود به خدمت: ۲۰۰۱
طول: ۱۴/۵ متر
طول‌بال: ۴۰ متر
ارتفاع: ۴/۷ متر
موتور: رولز-رویس ای‌ئی ۳۰۰۷
برد: ۲۲۸۰۰ کیلومتر
سرعت: ۶۳۰ کیلومتر بر ساعت
ارتفاع پروازی: ۱۸۰۰۰ متر (۶۰۰۰۰ پا)
مداومت پروازی: +۳۴ ساعت
بیشترین وزن برخاست: ۱۴۶۲۸ کیلوگرم
وزن بار مفید: ۱۳۶۰ کیلوگرم

تصاویر بیشتر از پهپاد RQ-4 گلوبال هاوک:

استفاده از محتوای تحولات جهان اسلام فقط با ذکر منبع و نام “تحولات جهان اسلام” مجاز است.

منابع:
Global Hawk – Northrop Grumman | RQ-4 Global Hawk > Air Force > Fact Sheet Display – AF.mil | Northrop Grumman RQ-4 Global Hawk – Wikipedia | The Northrop Grumman RQ-4 Global Hawk Variants – Simple Flying | Northrop Grumman MQ-4C Triton – Wikipedia | Alliance Ground Surveillance (AGS) – NATO | RQ-4 Global Hawk UAVs – Defense Industry Daily | UNITED STATES AIR FORCE AIRCRAFT ACCIDENT INVESTIGATION BOARD REPORT | ۲۰۱۹ Iranian shoot-down of American drone – Wikipedia | Everything We Know About Iran’s Claim That It Shot Down A U.S. RQ-4 Global Hawk Drone – The War Zone | Innovative Development: Global Hawk and DarkStar – RAND | Global Hawk High-Altitude, Long-Endurance Science Aircraft – NASA | Global Hawk Integrated Sensor Suite (ISS) – Forecast International