بازگشت «جعبه سیاه» جولانی به «حلقه اول» دو سال پس از انتشار فایل تحقیر آمیز

به گزارش پایگاه تحلیلی – خبری (تحولات جهان اسلام) در اقدامی که بحث‌های گسترده‌ای در محافل سوری و منطقه‌ای برانگیخت، اعلام شد که جهاد عیسی‌الشیخ، مشهور به ابو احمد زکور، به سمت معاونت احمد الشرع (ابو محمد الجولانی) رئیس‌جمهوری عربی سوریه در امور عشایر منصوب شده است.

این خبر در حالی چند ماه پس از سقوط نظام بشار اسد منتشر می‌شود که جای ابو احمد زکور که در سال‌های گذشته از افراد حلقه اول جولانی محسوب می‌شد در حل و فصل مسائل عشیره‌ای در حلقه اول جولانی خالی به نظر می‌رسید.

زکور در دهه ۱۹۸۰ در محله المیسر حلب، در عشیره بوعاصی از قبیله بکاره که خود را یک قبیله هاشمی تلقی می‌کند و نفوذ سنتی گسترده‌ای در شمال سوریه دارد، متولد شد. در محیطی قبیله‌ای و مذهبی پرورش یافت و رویکردهای سلفی پیدا کرد.

ابو احمد زکور پیش از آغاز ناآرامی‌های سوریه در ۲۰۱۱، در انتقال جنگجویان خارجی به عراق برای جنگ علیه اشغال آمریکا نقش داشت.

جهاد عیسی در ۲۰۰۶ توسط نظام سابق بازداشت و به زندان صیدنایا منتقل شد و تا سال ۲۰۱۲ در آنجا ماند، زمانی که در جریان عفو عمومی آزاد شد. وی پس از آزادی، فوراً به جبهه‌النصره در سوریه، پیوست و با بهره‌گیری از پیشینه مذهبی و قبیله‌ای خود، ابتدا به‌عنوان نایب امیر حلب و سپس بین ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ به عنوان امیر حلب فعالیت کرد.

زکور نفر سوم ساختار رهبری جبهه بود و به “جعبه سیاه” ابومحمد جولانی شهرت داشت. او نقشی کلیدی در تشویق جولانی به شورش علیه داعش در ۲۰۱۳ و بیعت دوباره با ایمن الظواهری ایفا کرد. با تشکیل هیئت تحریر الشام در ژانویه ۲۰۱۷، او عضو شورای شورا و امیر حلب شد. از ۲۰۱۹ مدیریت سرمایه‌گذاری‌های مالی خارج از سوریه را برعهده گرفت و در ۲۰۲۲ مسئول امنیت عمومی شد.

طبق برخی گزارش‌ها ابو احمد زکور در سال ۲۰۱۷، تصمیم گرفت از جبهه‌النصره کناره‌گیری کند. اما در ۲۰۱۸، جیش حلب را تأسیس و طرح آزادسازی شهر را رهبری کرد. او همچنین بین جیش الحر و هیئت تحریر الشام در شمال حلب در ادلب میانجی‌گری کرد و تنش‌ها را بین این گروه‌ها کاهش داد. او که از قبیله بکاره بود گفته می‌شود تا حدی توانست لواء الباقر و بسیاری از نیروهای هم‌پیمان رژیم سابق را خنثی کند. گفته می‌شود زکور که مدعی تبار هاشمی است حتی بر حفاظت از شیعیان در نبل و الزهرا و اماکن مذهبی چون مزار حضرت زینب سلام الله علیها تأکید داشت تا از هرگونه تنش مذهبی جلوگیری کند.

زکور به عرصه دیپلماسی نیز گام گذاشت و به دروازه روابط عمومی جولانی بدل شد. زکور ارتباطات هیئت تحریر الشام با جیش الحر تحت حمایت ترکیه را مدیریت کرد، در فروپاشی فیلق سوم ارتش آزاد در ۲۰۱۹ نقش داشت. در ۲۰۲۱ نیز تشکیل شورای عشیره بکاره در ادلب را حمایت کرد. اما این فعالیت‌ها او را هدف تحریم‌های آمریکا و ترکیه قرار داد و این کشورها او را به‌عنوان “تسهیل‌گر مالی تروریسم” معرفی کردند.

در دسامبر ۲۰۲۳ (آذر ‌ماه ۱۴۰۲) روابط او با احمد الشرع به دلیل اختلاف بر سر مدیریت منابع و استراتژی نظامی دچار تنش شد. او از هیئت تحریر الشام جدا شد و بر همکاری با ارتش ملی تأکید کرد. هیئت او را متهم به سوءاستفاده از منابع کرد اما دخالت طرف‌های ترک مانع از تشدید بحران شد.

ابو احمد زکور که روابط ویژه‌ای با ابو ماریا القحطانی داشت همزمان با باز شدن پرونده بزرگ جاسوسی در ادلب و دستگیری ابو ماریا و بعد قتل مشکوک او چندی پیش از سقوط دمشق، روابطی تیره با جولانی پیدا کرد و با سخنانی بسیار شدید جولانی را تحقیر کرد و او را به خیانت و مزدوری متهم ساخت.

ابو احمد زکور در این فایل‌های صوتی جولانی را با تعابیر تحقیر کننده‌ای توصیف کرد و چهار پرونده را علیه جولانی فاش کرد.

ابو احمد زکور گفت جولانی مسئول انفجاری است که در ۱۴ اوت ۲۰۱۶ (۲۴ مرداد ۱۳۹۵) در گذرگاه اطمه (مرز سوریه و ترکیه) رخ داد. او وسام الشرع (ابو احمد حدود – وزیر کشور فعلی سوریه)، ابو داوود و ابو فراس سوری را متهم کرد که با اطلاع و هماهنگی جولانی طراح و مجری این انفجار بوده‌اند. این عملیات نزدیک به ۵۰ کشته بر جای گذاشت که شامل نیروهای ارتش آزاد و غیرنظامیان بود.

در آن زمان، داعش مسئولیت انفجار را برعهده گرفت و خبرگزاری اعماق اعلام کرد یک مهاجم کمربند انفجاری خود را در تجمع نیروهای ارتش آزاد در گذرگاه اطمه منفجر کرده و حدود ۵۰ نفر را کشته است.

پرونده دوم مربوط به انفجار خودروهای بمب‌گذاری‌شده در شهر الاتارب و مقر «فوج ۴۶» غرب حلب در سال ۲۰۱۷ در جریان نبردهای هیئت با گروه نورالدین زنکی است،. این عملیات ده‌ها کشته برجای گذاشت. زکور شمار تلفات را بیش از ۷۰ نفر ذکر کرده است.

زکور در یکی از فایل‌های صوتی خود گفت که حسین عساف (ابو توفیق) فرمانده «تجمع الشهباء» و عزام غریب (ابو العز سراقب) فرمانده سابق «الجبهه الشامیه» و استاندار فعلی حلب با جولانی بیعت کرده و «طاعت» او را پذیرفته‌اند و قصد دارند منطقه را تخریب کنند. این در حالی است که در آن زمان عزام غریب هنوز در ظاهر خیلی به جولانی نزدیک نبود.

زکور همچنین جولانی را متهم به «انواع همکاری‌های جاسوسی با طرف‌های خارجی» کرد و گفت او در برابر دریافت پول، زندان‌های هیئت تحریر الشام را در اختیار سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا گذاشته و به روابط خود با آمریکایی‌ها افتخار می‌کند.

افشاگری‌های ابو احمد زکور پس از آن صورت گرفت که هیئت تحریر الشام در آذر ‌ماه ۱۴۰۲ تلاش کرد او را در شهر اعزاز (شمال حلب) بازداشت کند. در جریان این درگیری، عناصر هیئت با سلاح‌های سبک و متوسط شلیک کردند، زکور بازداشت و برادرش قتیبه زخمی شد. اما با دخالت دستگاه اطلاعات ترکیه و «پلیس نظامی» در عفرین، او از دست نیروهای هیئت رها و به «جایی امن» منتقل شد.

یکی از بستگان زکور گفت او پس از زخمی شدن برادرش و تهدید نیروهای هیئت به انفجار خانه، تسلیم شد، اما ترک‌ها مانع انتقال او به ادلب شدند.

پس از این حادثه، زکور در فایل‌های صوتی خود از «برادران ترک» و «برادران ارتش آزاد» تشکر کرد.

پس از سقوط نظام پیشین همواره این پرسش وجود داشت که ابو احمد زکور در این مرحله در چه وضعیتی قرار داد،  زکور دوباره ظاهر شد و در فوریه ۲۰۲۵ (اسفند ۱۴۰۳) در دمشق همراه الشرع دیده شد. و اخیرا هم گفته شد که پرونده مهم عشایر به او واگذار شده‌است.

زکور پیش از دیدار با الشرع برای نخستین بار پس از سقوط نظام بشار اسد دراسفند ۱۴۰۳ کنار مرهف ابو قصره، وزیر دفاع سوریه، و همچنین بستگانش از عشیره بکاره، یعنی شیخ ابو عمر الهاشمی و شیخ یوسف عربش دیده شد. گفته می‌شود آشتی بین الشرع و زکور پیش از عملیات ردع العدوان بوده است.