تحولات افغانستان، ۲۵ آبان ۱۴۰۴

۱- کابل:
– در ۱ آبان ماه، طبق اعلام وزارت خارجه طالبان، زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه پیشین آمریکا در افغانستان، مجددا به کابل سفر کرده و با امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، دیدار و گفتگو کرده است. به نظر می‌رسد که این محور این گفتگو تبادل دیگر زندانیان آمریکایی و روابط دوجانبه آمریکا و طالبان باشد.
– در ۱ آبان ماه، وزارت خارجه هند، کارن یادو را به عنوان سفیر این کشور در افغانستان منصوب کرد. یادو از دیپلمات های سطح متوسط هندی است که پیش از انتصاب به مسئولیت سفارت هند در کابل، در سفارت های مالدیو و سریلانکا فعالیت میکرده است.
– در ۴ آبان ماه، مولوی محمد نبی عمری، معاون اول وزارت امور داخلی طالبان نیز جلسه‌ای با ریچارد لیندسی، نماینده ویژه انگلیس برگزار کرده است. طرفین در مورد همکاری های دوجانبه، وضعیت کنونی افغانستان و منطقه به تبادل نظر پرداختند و هیئت انگلیسی بر تداوم حمایت‌های بشردوستانه از طریق سازمان ملل و همچنین حمایت‌های مداوم از پناهندگان افغان تاکید کردند.
– در ۲۱ آبان ماه، ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست وزیر طالبان بازگشایی گذرگاه‌های مرزی را منوط به ارائه تضمین‌های محکم از سوی پاکستان کرده است‌. او گفته است که پاکستان باید تضمین دهد که در هیچ شرایطی چه در زمان جنگ و چه در حالت عادی دوباره گذرگاه‌ها را مسدود نکند. ملا برادر همچنین به تاجران و صنعت کارانی که با پاکستان قرارداد دارند، سه ماه مهلت داد تا حساب‌های خود را با حکومت طالبان تسویه کنند. تنش‌های بین طالبان افغانستان و پاکستان از حوزه نظامی و امنیتی وارد فاز تجاری شده است. اعلام این مواضع نشان می‌دهد که روابط طالبان افغانستان و پاکستان روبه وخامت می‌رود و با افزایش تنش‌ها احتمالا مبادلات تجاری بین این دو کشور به طور کامل قطع خواهد شد.
– طبق اعلام وزارت فواید عامه حکومت طالبان، معاون خط آهن این وزارت در حاشیه یک نمایشگاه بین‌المللی در تاشکند با مقامات امارات، ازبکستان و قزاقستان دیدار کرده و پیرامون آغاز مطالعات تکنیکی و اقتصادی پروژه «افغان–ترانس» و شروع کار عملی خط آهن هرات–قندهار گفتگو کرده است. خط آهن افغان-ترانس پروژه جدیدی با پشتیبانی آمریکا، اروپا و روسیه است که پاکستان را از طریق افغانستان به ازبکستان متصل می‌کند. این مسیر ریلی بازار منطقه را به سیطره بیشتر کشورهای غربی و شرقی درخواهد آورد و تاثیری منفی بر نفوذ اقتصادی ایران در افغانستان خواهد گذاشت. در واقع افغان-ترانس پروژه متضاد مسیر «خواف-هرات-مزارشریف» است که تنها ضرر آن متوجه ایران خواهد شد.

بیشتر بخوانید: افغان-ترانس، تازه ترین پروژه اقتصادی علیه ایران

۲- درگیری طالبان و پاکستان:
– در ۱ آبان ماه، خواجه محمد آصف، وزیر دفاع پاکستان در اظهارات جدیدی گفت که مذاکرات اخیر تنها با حکومت طالبان افغانستان انجام شده و دولت پاکستان هیچ مذاکره مستقیمی با تحریک طالبان پاکستان انجام نداده است. وی همچنین هشدار داد که حکومت طالبان نباید نقض آتش‌بس را به تحریک طالبان پاکستان نسبت دهد یا ادعا کند این گروه آتش‌بس را نپذیرفته است. این موضع نشان می‌دهد که در صورت حمله مجدد تحریک طالبان پاکستان به مواضع نیروهای دولتی پاکستان، احتمال حمله و یا درگیری با افغانستان وجود دارد.
– در ۶ آبان ماه، سومین دور از مذاکره دولت پاکستان و طالبان افغانستان در استانبول با امتناع طالبان از امضای توافق مکتوب بی نتیجه مانده است. رسانه های تابع طالبان نیز مدعی هستند که نمایندگان پاکستان از آنها درخواست های نامتعارفی مانند کنترل تحریک طالبان پاکستان و قانونی کردن پاسخ نظامی به حملات این گروه در افغانستان داشته اند. همچنین پاکستان در قبال حملات پهپادی آمریکا به افغانستان و حملات داعش هیچ مسئولیتی را نپذیرفته است.
– در ۷ آبان ماه، عطاالله ترار، وزیر اطلاع رسانی پاکستان درباره شکست مذاکره با طالبان گفت: «طرف افغان همچنان از پرداختن به مسئله اصلی که روند مذاکره بر اساس آن آغاز شد، طفره رفت. طالبان افغانستان به جای مسئولیت پذیری، به تغییر مقصر، طفره رفتن و فریبکاری متوسل شدند. در نتیجه مذاکره در استانبول به هیچ راه حل عملی منجر نشد. طالبان افغانستان حاضر به توقف حمایت از شبه نظامیان معارض با پاکستان نیست. ما معتقدیم که این شبه نظامیان از خاک افغانستان به عنوان پایگاهی برای حملات خود استفاده می‌کنند. طالبان نماینده مردم افغانستان نیست و بقای آنها به ادامه جنگ بستگی دارد. آنها به هر قیمتی جنگ می‌خواهند و پاکستان برای تضمین امنیت و ثبات خود تلاش می‌کند و دشمنان خود را در هر مکان و هر زمان هدف قرار خواهد داد.» مذاکرات طالبان و پاکستان برای اتمام درگیری و حل اختلافات، از سوم تا ششم آبان ماه در شهر استانبول جریان داشت اما این گفتگوها به دلایل متعددی بدون نتیجه ماند و طرفین با متهم کردن یکدیگر به حمایت از تروریسم، ترکیه را ترک کردند.
– در ۸ آبان ماه، هیئت مذاکره کننده پاکستان با میانجیگری قطر و ترکیه بار دیگر به میز مذاکره با طالبان افغانستان در استانبول بازگشت. نمایندگان دولت پاکستان در ۷ آبان قصد بازگشت به اسلام آباد را داشتند اما درخواست طرف های میانجیگر باعث شد تا آنها از تصمیم خود منصرف شوند. به دنبال این تصمیم، گفتگوها مجددا از سر گرفته شده است‌.
– در ۹ آبان ماه، مذاکرات نمایندگان طالبان افغانستان و دولت پاکستان در شهر استانبول ترکیه، با تمدید آتش بس به پایان رسید. طرفین در این دور از مذاکرات توافق کردند که دور سوم گفتگوها برای آتش بس دائمی و حل اختلافات را در تاریخ ۶ نوامبر (۱۵ آبان) در استانبول برگزار کنند‌.
– در ۱۰ آبان ماه، خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان در یک هشدار جدید به طالبان گفت که اگر طالبان افغانستان صلح و امنیت پاکستان را تضمین نکنند، با عواقب آن روبرو خواهند شد. آصف همچنین مدعی شد که طالبان افغانستان برای انتقال اعضای تحریک طالبان پاکستان ۱۰ میلیارد روپیه (معادل ۳۵ میلیون دلار) پول از پاکستان طلب کرده‌اند اما حاضر به ارائه هیچ تضمینی نشده‌اند و پاکستان نیز به همین دلیل پیشنهاد آنها را نپذیرفته است.
– در ۱۰ آبان ماه، رسانه مرصاد (وابسته به اداره اطلاعات طالبان)، در گزارشی با انتشار اعترافات زندانیان داعشی، سازمان اطلاعات و ارتش پاکستان را متهم به آموزش و حمایت از این گروه تروریستی کرده و پاکستان را منشأ اصلی فعالیت های اخیر داعش دانست. طالبان اخیرا مدعی شده بود که سازمان اطلاعات پاکستان عامل پشتیبانی و هدایت حملات داعش در مسکو، تهران و کرمان بوده است، البته طالبان برای این ادعا تاکنون مستندات دقیقی ارائه نکرده و اعترافات اعضای دستگیر شده داعش را مبنای این ادعا می‌داند.
– در ۱۲ آبان ماه، در ادامه تنش های لفظی پاکستان و طالبان بر سر مسئله حمایت از تروریسم، ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان در اظهاراتی مدعی شد که پهپادهای آمریکایی از فضای پاکستان وارد حریم هوایی افغانستان می‌شوند. مجاهد در این باره گفت: «پهپادهای آمریکا در آسمان افغانستان حضور دارند و این نقض حاکمیت کشور است. پاکستان قادر به جلوگیری از آن نیست و این ناتوانی قابل درک است. حلقه‌ای در ارتش پاکستان با حمایت قدرت‌های جهانی به دنبال افزایش تنش میان کابل و اسلام آباد هستند.»

پرواز پهپادهای آمریکایی در آسمان افغانستان پس از سقوط دولت اشرف غنی و روی کار آمدن دوباره طالبان در مرداد ۱۴۰۰ ادامه یافته است. این پروازها از مبدأ پایگاه های آمریکایی در امارات و قطر انجام می‌شود و تاکنون با ۱۰ عملیات تروریستی از جمله ترور ایمن الظواهری، رهبر القاعده همراه بوده است. البته این اظهارنظر سخنگوی طالبان نوعی مقابله به مثل با ادعای پاکستان درباره حمایت طالبان از تحریک طالبان پاکستان است. در واقع طالبان درصدد است تا با این ادعا، فشار خارجی درباره اتهام حمایت از تحریک طالبان پاکستان را کاهش دهد.

– در ۱۵ آبان ماه، همزمان با آغاز دور سوم مذاکرات نمایندگان طالبان افغانستان و دولت پاکستان در استانبول، نیروهای طرفین عصر امروز مجددا در گذرگاه مرزی اسپین بولدک-چمن درگیر شده و به تبادل آتش پرداختند. این درگیری به مدت نیم ساعت ادامه داشته و موجب جان باختن دو غیرنظامی افغانستانی و زخمی شدن دو نفر دیگر شده است. سخنگوی طالبان و وزارت اطلاع رسانی پاکستان در بیانیه هایی یکدیگر را متهم به نقض آتش بس کرده‌اند.

۳- کنر:
در ۳ آبان ماه، ملا هبت الله آخوندزاده، رهبر طالبان به وزارت آب و انرژی حکومت خود دستور ساخت فوری یک سد آبی بر روی رود کنر در شرق افغانستان را صادر کرده است. به گفته‌ی ملا عبداللطیف منصور، وزیر آب و انرژی حکومت طالبان، این وزارتخانه باید قرارداد ساخت این سد را با پیمانکاران داخلی تنظیم کند‌.

رود چترال یا کنر (نام افغانستانی)، نام رودخانه‌ای به طول ۴۸۰ کیلومتر است که از ارتفاعات شمالی پاکستان و یخچال طبیعی چیانتار نشأت می‌گیرد و پس از عبور از مناطق شرقی افغانستان دوباره وارد مناطق غربی پاکستان می‌شود. حدود ۶۰-۷۰ درصد آب رود کنر از رود چترال در پاکستان تأمین می‌شود. تسریع ساخت سد بر روی رود کنر همزمان با افزایش تنش میان طالبان و پاکستان، اقدام معناداری است. البته ساخت این سد پیش از تنش اخیر با دولت پاکستان هماهنگ شده بود، اما احتمال می‌رود که میزان انتقال آب این سد به مناطق غربی پاکستان به یکی از محورهای اختلاف طرفین در آینده تبدیل شود.

۴- در ۴ آبان ماه، ملا عبدالغنی برادر آخوند، معاون اقتصادی نخست وزیر طالبان روز گذشته یک جلسه مهم با شهیر الطاقی، رئیس اجرایی شرکت «دلتا اینترنشنال» عربستان سعودی و همچنین زلمی خلیلزاد، فرستاده پیشین آمریکا در افغانستان داشته است. این جلسه برای همکاری طرفین در زمینه اکتشاف، استخراج و توسعه خط لوله گاز در افغانستان بوده و الطاقی علاقه خود را برای سرمایه‌گذاری در این حوزه ابراز کرده است.

با پیش رفتن مسئله مبادله زندانیان آمریکایی، نقش افراد دلال صفتی مانند زلمی خلیلزاد در تحولات افغانستان برجسته تر شده است. روشن است که خلیلزاد با پشتیبانی دولت ترامپ و شرکت های سعودی، از موضوعات مورد علاقه طالبان مانند استخراج گاز سوءاستفاده می‌کند تا به اهداف آمریکا در افغانستان دست یابد. هنوز مشخص نیست که خلیلزاد با این دست اقدامات در پی چه چیزی است اما استفاده نظامی و اطلاعاتی از پایگاه هوایی بگرام یکی از این اهداف احتمالی آمریکاست و به نظر می‌رسد که روند همکاری طالبان و آمریکا با نقش آفرینی زلمی خلیلزاد روبه پیشرفت است.

۵- در ۷ آبان ماه، طبق گزارش رسانه‌های محلی، طالبان و دولت تاجیکستان پس از رایزنی های اخیر برای ارتقای روابط توافق کرده‌اند. در این راستا، محمد یوسف وفا به عنوان سفیر طالبان در تاجیکستان منصوب شده است. همچنین دولت تاجیکستان از سیاستمداران افغانستانی مخالف طالبان خواسته است که در این کشور علیه طالبان فعالیت نکنند و این کشور را ترک کنند.

هنوز مشخص نیست که تحول روابط تاجیکستان و طالبان چگونه رخ داده است اما احتمال می‌رود که به رسمیت شناختن طالبان توسط روسیه و میانجیگری آنها در این مسیر موثر بوده باشد.

۶- در ۸ آبان ماه، چهار فروند از هواپیماهای سوپر توکانو A-29 ارتش پیشین افغانستان توسط خلبان های طالبان در آسمان شهرستان پنجوایی در استان قندهار به پرواز درآمده و مانور حملات هوایی به اهداف فرضی را تمرین کردند.

هواپیماهای سوپر توکانو A-29 مهم‌ترین هواپیمای تهاجمی نیروی هوایی ارتش افغانستان است. افغانستان ۲۰ فروند از این هواپیماها را در اختیار دارد. طالبان مدعی است که در درگیری اخیر با ارتش پاکستان از این هواپیماها برای بمباران مواضع مرزی پاکستانی ها استفاده کرده است اما تاکنون تصاویر یا ویدیویی از این اقدام منتشر نشده است‌.

۷- در ۹ آبان ماه، شاخه خراسان گروه تروریستی داعش در ویدیوی تبلیغاتی جدید خود، طالبان را به همکاری با دولت‌های غیرمسلمان و خدمت به منافع روسیه متهم کرد. داعش مدعی است روسیه بخاطر نقش طالبان در حذف دشمنان منطقه‌ای آنها در افغانستان، از جمله عثمان غازی، رهبر جنبش اسلامی ازبکستان (IMU) و برخی دیگر از اعضای ازبک تبار داعش، پاداش‌هایی به این گروه داده است. این ویدیوی ۴۵ دقیقه‌ای به زبان پشتو منتشر شده و مخاطب آن اقشار مختلف طرفدار طالبان و اسلام گراهای افغانستان است. در واقع داعش با این اقدام می‌خواهد اعتبار طالبان را از بین ببرد و طرفداران تندروی آنها را جذب خود کند.

۸- پاکستان:
قاری امجد معروف به مفتی مزاحم، از اعضای رهبری تحریک طالبان پاکستان (TTP) به همراه سه نفر از همراهانش، در یکی از حملات ارتش پاکستان در بامداد ۸ آبان ماه در منطقه باجور واقع در ایالت خیبرپختونخوا کشته شد.

قاری امجد از اعضای ارشد و معاون پیشین رهبر تحریک طالبان پاکستان بود و در نوامبر سال ۲۰۲۲ به دلیل اجرای حملات در ایالت خیبرپختونخوا در لیست تروریستی آمریکا نیز قرار گرفت. ارتش پاکستان مدعی است که قاری امجد از افغانستان تلاش هایی را برای ناامن سازی پاکستان انجام میداده است و برای کشتن او ۵ میلیون روپیه جایزه تعیین کرده است.

۹- در ۱۱ آبان ماه، عنایت خوارزمی، سخنگوی وزارت دفاع طالبان، اعلام کرد که این نهاد موفق به تعمیر و راه اندازی بیش از ۸۰ هواگرد نظامی نیروی هوایی ارتش پیشین افغانستان شده است‌. ارتش آمریکا و ناتو پیش از خروج از افغانستان تعدادی از هواگردهای نیروی هوایی افغانستان را تخریب و معیوب کردند. البته افغانستان هواگردهای پیشرفته و بروزی در اختیار ندارد و این تسلیحات تنها در برابر حملات گروه های مسلح می تواند موثر باشد.

۱۰- شمال افغانستان:
در ۱۱ آبان ماه، در پی زلزله در شمال افغانستان، دستکم ۲۷ تن جان باخته و بیش از ۷۳۰ نفر زخمی شده‌اند. روند انتقال مجروحان به بیمارستان ها و آواربرداری توسط تیم های وزارت بهداشت طالبان و مردم این شهرها آغاز شده است و آمار تلفات در حال افزایش است. سفارت ایران در کابل در بیانیه‌ای ضمن ابراز همدردی با زلزله زدگان اعلام کرده است که ایران بزودی کمک‌های لازم را برای مردم آسیب دیده شمال افغانستان ارسال خواهد کرد.