روزنامه لبنانی الاخبار در سالروز ربوده‌شدن نخست‌وزیر لبنان در عربستان، ناگفته‌هایی از این اتفاق مهم را منتشر کرد.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، الاخبار در گزارش‌های متعدد خود مطالبی را مطرح کرده که پیش از این در رسانه‌های دیگر منتشر نشده است. بر اساس این گزارش چند دقیقه بعد از اعلام استعفای سعد حریری از ریاض در روز ۴ اکتبر سال ۲۰۱۷ که در گفتگوی تلویزیونی انجام شد، عباس ابراهیم مدیرکل امنیت عمومی لبنان تماسی از همسر عبدالکریم العرب مسئول تیم حفاظت حریری دریافت کرد.

وی در این تماس تلفنی به‌شدت گریه می‌کرد و می‌گفت: آنها همسرم را دزدیده‌اند. هنگامی که ابراهیم از جزئیات این موضوع سؤال کرد، ردینه العرب که بلافاصله بعد از مشاهده سخنرانی تلویزیونی نخست‌وزیر لبنان، با همسرش که در تیم حفاظت وی قرار داشت، تماس گرفت، اما او اطلاعی از این سخنرانی تلویزیونی نداشت. همسر سرتیم حفاظت سعد حریری می‌گوید که پشت تلفن صدای فریادهای متوالی را می‌شنید و اشخاصی با خشونت با آنها صحبت می‌کردند. ابراهیم تماس خود را قطع می‌کند و به همسرش می‌گوید که مدتی بعد به او زنگ می زند، اما بعد از آن هراندازه که ردینه العرب تلاش می‌کند، نمی‌تواند با همسرش تماس بگیرد. همسر سرتیم حفاظتی سعد حریری معتقد بود که فریادهایی که در اطراف شنیده می‌شد، ناشی از آن بود که عده‌ای می‌خواهند همسرش را بازداشت کنند یا بربایند.

این تماس تلفنی اولین سیگنال‌ها از واقعیت ماجرایی بود که در ریاض اتفاق افتاده بود.

بی‌اطلاعی نزدیک‌ترین فرد به حریری از استعفای وی

نادر الحریری مدیر دفتر نخست‌وزیر لبنان آخرین برنامه‌های وی در خصوص سفر سعد حریری به شرم الشیخ را بررسی می‌کرد که قرار بود برای شرکت در کنفرانس و برگزاری دیدار با عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر انجام شود. وی که نزدیک‌ترین فرد به حریری به‌شمار می‌رفت، از شنیدن خبر استعفای حریری شوکه شد. او پس از مدت کوتاهی با وی به‌صورت تلفنی صحبت کرد. نخست وزیر مطالبی را که در بیانیه استعفای خود مطرح کرده بود به‌صورت تقریباً رسمی و با زبانی که در گفتگوهای عادی میان دو طرف معمول نبود، تکرار کرد. نادر مطمئن شد که سعد حریری در شرایط طبیعی قرار ندارد، اما با این حال تماس خود را پایان داد.

۵ روز قبل از استعفا؛ بن‌سلمان چگونه حریری را به ریاض کشاند

حریری در اکتبر سال ۲۰۱۷ به ریاض سفر کرد. در آن زمان ثامر السبهان وزیر مشاور عربستان در امور کشورهای حاشیه خلیج فارس رسانه‌های خبری را مملو از بزرگنمایی‌های مختلف در خصوص لبنان کرده بود. قبل از اینکه سعد حریری با محمد بن سلمان دیدار کنند، با السبهان دیدار کرد.

دیدار حریری با بن‌سلمان نیز بسیار مثبت بود و قرار شد بن‌سلمان مقدمات دیدار حریری با پادشاه عربستان را فراهم کند. حریری قرار بود در روز ۴ نوامبر در مصر باشد، به همین علت تلاش داشت که زمان دیدار وی با پادشاه عربستان در روز شنبه باشد، نه روز یک‌شنبه.

حریری به بیروت بازگشت و برنامه کاری عادی خود را دنبال کرد. پنجشنبه‌شب بود که تماس تلفنی از دفتر ولیعهد عربستان دریافت کرد. به او گفته شد که آقای ولیعهد می‌خواهد پایان هفته را با سعد حریری به‌تفریح بپردازد و با هم به شکار بروند. دو طرف توافق کردند که حریری جمعه‌شب در ریاض باشد.

حریری در ساعات اولیه شب به ریاض رسید، تیمی از هیئت تشریفات پادشاهی عربستان او را به منزلش رساندند. او آن شب منتظر بود و با کسی تماس نگرفت. در عربستان این‌گونه انتظارها کاملاً طبیعی بود، اما حوادث غیرطبیعی صبح روز بعد اتفاق افتاد. حریری ساعت ۷ صبح روز چهارم نوامبر با رسیدن یک هیئت امنیتی عربستان از خواب بیدار شد. هیئت مذکور به او خبر دادند که ولیعهد در کاخ منتظر او است تا با هم به شکار بروند.

سعد حریری لباس غیررسمی پوشید و با هیئت مذکور به کاخ محمد بن سلمان رفت، اما به‌خلاف معمول تیم امنیتی عربستان اجازه ورود تیم همراه حریری را به ساختمان نداد. همراهان حریری در سالن گارد ریاست جمهوری عربستان منتظر وی بودند. نیروهای امنیتی و محافظان محمد بن سلمان رفتار خشنی با همراهان نخست وزیر لبنان داشتند، حتی وقتی یکی از این افراد خواست به سرویس بهداشتی برود، به او اجازه ندادند. بعد از مدت کوتاهی از راننده حریری خواسته شد که به منزل حریری برود و لباس رسمی او را بیاورد. در اینجا به تیم همراه حریری گفته شد که وی برای دیدار با پادشاه عربستان نیاز به تعویض لباس دارد. بعد از اینکه راننده لباس رسمی حریری را آورد، اندکی بعد الحریری در شبکه العربیه حاضر شد و بیانیه استعفای خود را قرائت کرد.

روایت همسر حریری از بازداشت وی

در کاخ بعبدا میشل عون رئیس جمهور لبنان این استعفا را مشکوک خواند و مجموعه‌ای از تماس‌های امنیتی برقرار کرد. رسانه‌های عربستان سعودی مدعی بودند که تلاش‌هایی برای ترور سعد حریری در لبنان وجود دارد. عون در پرس‌وجوهایی که از ارتش و نیروهای امنیت عمومی و امنیت داخلی داشت، در این رابطه از آنها سؤال کرد، اما تمامی این مؤسسات وجود اطلاعاتی در این زمینه را رد می‌کردند. عون درخواست کرد آنها بیانیه‌های رسمی در خصوص رد این موضوع منتشر کنند، اما آنها نمی‌خواستند به‌خلاف ادعاهای عربستان بیانیه دهند.

در نهایت نهاد المشنوق وزیر کشور لبنان بیانیه خود را در این خصوص صادر کرد. بیانیه سازمان امنیت داخلی لبنان اولین سیلی لبنان به ادعاهای دروغین عربستان در خصوص عوامل امنیتی بر استعفای حریری بود. در ادامه ارتش لبنان نیز بیانیه خود را صادر کرد و عباس ابراهیم مدیرکل امنیت عمومی نیز ادعاهای عربستان در این خصوص را رد کرد.

تهران و اعلام خبر بازداشت حریری در ریاض

یک روز از اعلام استعفای حریری در ریاض گذشته بود، اما اطلاعات قطعی در خصوص ربوده شدن نخست وزیر لبنان وجود نداشت. روز بعد اطلاعات غیررسمی از تهران مخابره شد مبنی بر اینکه حریری در ریاض ربوده شده است. این اطلاعات جزئیاتی در خصوص شرایط نگهداری حریری از زمان اعلام استعفای وی را در خود داشت، اما از دید مقامات لبنانی، این اطلاعات سیگنال‌هایی بود که نیاز به خبر قطعی و موثق داشت.

چیزی که خبر ربوده‌شدن حریری را قطعی کرد، تماسی بود که لارا العظم همسر سعد حریری گرفت که در ریاض ساکن بود. او با خانواده خود در بیروت تماس گرفته و به آنها گفت که حریری در ساختمان ریتز کارلتون در ریاض بازداشت شده است. او البته در ساختمان هتل و همراه با شاهزادگان و بازرگانان و مسئولان بازداشت‌شده سعودی نبود، بلکه در ویلایی مجزا و چسبیده به هتل نگهداری می‌شد.

وی توضیح داد که عناصر تحت امر محمد بن سلمان دو بار به او اجازه دادند همسرش را ببیند. این اتفاقات نشان می‌داد که حریری ربوده شده است. البته اطلاعات لارا العظم در اختیار همه قرار نگرفت، بلکه تعداد معدودی از یاران حریری از جمله نادر الحریری و نهاد المشنوق و هانی حمود این اطلاعات را دریافت کردند.

چاره‌جویی ۱۴ مارس برای آزادی حریری

در مرکز بیروت و در منزل سعد حریری گروهی برای پیگیری بحران تشکیل شد. این گروه شامل نادر الحریری و هانی حمود مشاور اطلاع‌رسانی حریری بود. بعدها تعداد دیگری از شخصیت‌های امنیتی و سیاسی جریان المستقبل لبنان نیز بنا به ضرورت‌هایی به این گروه اضافه شدند. البته شخصیت‌های لبنانی وابسته به عربستان حضور در این گروه را رد می‌کردند، چرا که نمی‌خواستند باعث خشم عربستان شوند. ۱۴ مارس در پیگیری تحولات مربوط به ربایش حریری نگران گروه‌هایی بود که می‌توانستند در راستای منافع خود و عربستان سعودی به ۱۴ مارس خیانت کنند. عمده نگرانی‌ها متوجه فارس سعید و سمیر جعجع بود.

گروه مذکور فعالیت‌های خود را در دو عرصه داخلی و خارجی آغاز کرد.

آنها در عرصه داخلی به‌دنبال اطمینان دادن به میشل عون و نبیه بری رئیس پارلمان لبنان و حزب‌الله بودند و این موضوع را به‌عنوان یک موضوع شخصی مطرح کردند. این تیم همچنین اعلام کرد که کنار سعد حریری باقی خواهد ماند. نبیه بری تمام امکانات و مناسبات خود را در مسیر بازگرداندن سعد حریری به بیروت قرار داد. حزب‌الله لبنان نیز از همان لحظه اول معتقد بود که استعفا دادن حریری برای هدف قرار دادن کشور و شخص او است. آنها معتقد بودند که محمد بن سلمان به این ترتیب می‌خواهد لبنان را به‌سمت جنگ داخلی ببرد.

موضع حزب‌الله در این زمینه کاملاً قاطع بود: تا زمانی که سعد حریری به بیروت بازگردد، ما با شما هستیم.

در عرصه خارجی تیم مذکور از هیچ تلاش و گفتگویی با هیچ کسی برای تشریح مواضع خود فروگذار نکرد. بیشتر سفرای حاضر در لبنان و تمام مسئولان خارجی که با دفتر حریری در ارتباط بودند، از این قاعده مستثنا نشدند. نهاد المشنوق در همین رابطه با یک هواپیمای خصوصی به‌صورت محرمانه به قاهره پایتخت مصر سفر کرد و در آنجا با مسئولین وزارت خارجه این کشور و مسئولان وزارت اطلاعات دیدار کرد.

وی در آنجا نیاز به تشریح اتفاقات نداشت، چرا که آنها اطمینان داشتند که حریری ربوده شده است. آنها آگاهی کاملی نسبت به شرایط اقامت اجباری حریری در ریاض داشتند. او دو روز بعد از بازگشت از قاهره موضع‌گیری جسورانه خود را مطرح کرد و با تندی خطاب به حاکمان ریاض گفت: ما گوسفند نیستیم.

تیم مذکور همچنین با رئیس جمهور لبنان نیز دیدار کرد. جبران باسیل وزیر خارجه لبنان نیز در پایتخت‌های کشورهای مختلف به‌دنبال بسیج افکار عمومی برای آزادسازی نخست وزیر بازداشت‌شده لبنان بود. سرتیپ عباس ابراهیم نیز از طریق کانال‌های امنیتی و سرویس‌های اطلاعاتی وارد عمل شده بود. سرویس اطلاعات فرانسه در‌خواست عباس ابراهیم را به‌سرعت به امانوئل مکرون رئیس‌جمهور این کشور رساند. ابراهیم همچنین درخواست دیدار با مدیر اطلاعات آلمان را نیز مطرح کرد، اما وی در سفر خارجی بود و به همین علت سفیر آلمان در بیروت را برای دیدار با ابراهیم فرستاد. ابراهیم در این دیدار شرایط استعفای نخست وزیر و اطلاعات موجود نزد خود را گزارش داد. این دیدار بلافاصله تأثیر خود را در مواضع سیاسی آلمان که بخشی از آن به‌صورت علنی مطرح شد، به‌جای گذاشت.

موضع متزلزل آمریکا در مورد بازداشت حریری

سفیر آمریکا در بیروت نسبت به این موضوع کاملاً متحیر بود. موضع او در ابتدا بسیار منفی بود. او می‌گفت: “حریری به‌صورت علنی استعفا کرده است، شما از ما می‌خواهید چه‌کار کنیم؟”، اما بعد از مجموعه‌ای از ارتباطات و اطلاعاتی که از طریق وزارت خارجه آمریکا و سرویس‌های جاسوسی این کشور مخابره شد، موضع واشنگتن کاملاً تغییر کرد. آمریکا مانند بسیاری از مسائل دیگر از زمان روی کار آمدن دولت ترامپ، دچار شکاف عمیق میان وزارت خارجه و شورای امنیت ملی با کاخ سفید بود. ترامپ اقدام محمد بن سلمان در کودتا در لبنان را تأیید می‌کرد، اما شورای امنیت ملی آمریکا در برابر این اقدام ایستاد.

«تصمیم احمقانه» بن‌سلمان از نگاه السیسی و بن‌زاید

عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر و محمد بن زاید حاکم اصلی امارات با وجود ائتلاف مستحکمی که با محمد بن سلمان دارند، اما اقدام وی در بازداشت حریری را تصمیم احمقانه قلمداد کردند. مؤسسات این کشورها تأکید داشتند که این اقدام غیر حساب‌شده است. هنگامی که ولیعهد سعودی تصمیم گرفت حریری را در تعدادی از کشورهای عربی بچرخاند، قاهره این درخواست را رد، و تأکید کرد که نخست وزیر لبنان را تنها در صورتی می‌پذیرد که از بیروت به قاهره سفر کند.

این موضع‌گیری باعث شد محمد بن سلمان تصمیم بگیرد حریری را تنها در کشورهای حاشیه خلیج فارس بچرخاند، اما بعدها این تصمیم نیز عوض شد و وی تنها به دیدار محمد بن زاید رفت.

هدف ریاض از مجبور کردن حریری برای سفر به ابوظبی تحقیر وی بود، چرا که امارات از مدتها پیش حریری را بنا به دلایل متعدد و اختلافات مالی فی‌مابین تحریم کرده بود. به‌خلاف انتظار محمد بن سلمان، رفتار محمد بن زاید با سعد حریری بسیار دوستانه بود و به او اطمینان داد که مشکلاتش به‌زودی به پایان خواهد رسید. امارات به حریری ابلاغ کرد که با نحوه تعامل با وی موافق نیست. امارات همچنین در میانجیگری فرانسه در این پرونده نیز نقش‌آفرینی کرد و به این ترتیب بود که دو روز بعد یعنی در روز ۹ نوامبر پرونده حریری روی میز دیدار محمد بن سلمان و مکرون مطرح شد.

حریری بعد از سفر امارات از ساختمان ریتز کارلتون به منزل مسکونی خود منتقل شد و در آنجا تحت اقامت اجباری قرار گرفت.

خشم کشورهای جهان و تسلیم‌شدن عربستان

از روز ۷ نوامبر نشانه‌های خشم کشورهای عربی و شوک بین المللی ناشی از حماقت محمد بن سلمان بروز کرده بود. از سوی دیگر کاملاً مشخص بود که موضع رسمی و مردمی لبنان به‌خلاف نظر حاکم ریاض دنبال می‌شد.

عربستان سعودی یک روز قبل حماقت دیگری را مرتکب شد و محمد دیاب را که از نزدیکان حریری در این سفر بود، آزاد کرد، به این ترتیب موضع تیم ۱۴ مارس تقویت شد، چرا که یکی از اعضای جریان المستقبل می‌توانست به‌صورت قوی و جدی اعلام کند که حریری تحت فشار خارجی استعفا کرده و به‌خلاف اراده خود در عربستان سعودی نگه داشته شده است.

درخواست عربستان برای بیعت با بهاء الحریری

تیم ثامر السبهان در تماس با تمامی افراد خاندان حریری به‌استثنای نادر از آنها خواست به ریاض بروند تا با بهاء حریری برادر سعد به‌عنوان رهبر خانواده و طایفه بیعت کنند. اما همگی آنها به سعد حریری وفادار بودند و دستورات عربستان را رد کردند. ۴۸ ساعت بعد ریاض از تصمیم خود منصرف شد و گفت که جانشینی برای سعد در نظر ندارد.

راز سفر به قبرس

در روزهای آینده عربستان مجبور شد در برابر افق مسدودی که در لبنان و کشورهای عربی و عرضه جهانی برای او ایجاد شده بود، تسلیم شود. ریاض در عین حال سعی می‌کرد بازگشت حریری را تا حد امکان به تعویق بیندازد تا بتواند دستاوردهایی از این عرصه داشته باشد، به همین علت تلاش کرد حریری را در مسیر بازگشت از پاریس و بعد از عزیمت به قاهره به قبرس بفرستد تا در نهایت به بیروت برگردد. دلایل و انگیزه‌های سفر به قبرس طی سال گذشته بر کسی فاش نشده است، چرا که این سفر هیچ هدفی غیر از شکستن حرف رئیس جمهور مصر نداشت. زمانی که دو روز از بازداشت حریری می‌گذشت، بن‌سلمان از قاهره خواسته بود تا حریری را به حضور بپذیرد، اما مصر پذیرش این درخواست را مشروط به بازگشت حریری به بیروت کرده بود.

محمد بن سلمان به این ترتیب می‌خواست سعد حریری مستقیماً از قاهره به بیروت نرود، لذا از او خواست بعد از قاهره به هر کشوری که می‌خواهد برود و مستقیماً وارد بیروت نشود.

کانال محرمانه ارتباط حریری با تیم کاری‌اش در بیروت

سعد حریری در زمان بازداشت در هتل ریتز کارلتون در ریاض موفق شده بود ابزار محرمانه‌ای برای تماس با تیم کاری خود در بیروت پیدا کند. وی از طریق همین ابزار بود که به نادر الحریری اطلاع داد که برادرش بهاء در ریاض است و قرار است از خانواده برای وی بیعت گرفته شود.

همچنین از طریق همین تماس‌ها بود که حریری به رئیس جمهور لبنان اطلاع داد که با اراده خود استعفا نکرده و عون باید این استعفا را رد کند.

هنگامی که عربستان سعودی از طریق بولا یعقوبیان روزنامه‌نگار سابق و نماینده کنونی پارلمان لبنان تلاش کرد گفتگوی تلویزیونی با سعد حریری ترتیب دهد، می‌خواست به این ترتیب وانمود کند که نخست‌وزیر لبنان ربوده نشده است، اما حریری تلاش کرد از طریق این گفتگو نشان دهد که ربوده شده است. حریری به توصیه‌های نادر و هانی حمود گوش داد و دکمه تصویر پدرش را از کت خود در آورد و مدام در زمان مصاحبه آب می‌خورد و عبارت «من خسته‌ام» و «خسته شدم» را تکرار می‌کرد.

یعقوبیان نیز مجبور بود خواسته‌های السبهان را در این گفتگو اجابت کند، لذا بعد از گفتگو نیز مدعی شد که حریری ربوده نشده است، ادعایی که یک سال بعد توسط خود وی رد شد و او تأکید کرد که سعد حریری در آن زمان در ریاض بازداشت بود.

از طریق همین کانال ارتباطی بود که برنامه‌هایی برای دیدار حریری در ریاض با تعدادی از دیپلمات‌های غربی ساکن ریاض از جمله سفرای فرانسه و انگلیس و کاردار آمریکا تهیه و تنظیم شد. حریری در این دیدار از ترس اینکه سعودی‌ها در ساختمان شنود نصب کرده باشند، با فشار دادن دکمه‌هایی به دیدار کنندگان خود اطلاع داد که آزاد نیست و می‌خواهد به لبنان بازگردد.

عناصر بن‌سلمان نمی‌توانستند مانع از دیدار سفرای کشورهای غربی با حریری شوند. البته آنها تصور می‌کردند این دیدارها بتواند ادعای آنها در آزادی نخست وزیر را ثابت کند، با وجود این، آنها نتوانستند خشم کشورهای دیگر را نسبت به حماقت‌های خود مهار کنند.