دانش نظامی: جنگنده چند منظوره سوخو-۳۰

مشخصات جنگنده Su-30:
– نوع: جنگنده چند منظوره
– کشور سازنده: روسیه
– گروه طراح: سوخو
– کارخانه سازنده: KnAAPO / Irkut Corporation
– اولین پرواز: ۳۱ دسامبر ۱۹۸۹
– سال ساخت: ۱۹۹۲ تا به امروز
– تعداد ساخته شده: بیش از ۶۳۰ فروند
– خدمه: ۲ نفر
– طول: ۲۱٫۹۳۵ متر
– طول سطح بال: ۱۴٫۷ متر
– ارتفاع: ۶٫۳۶ متر
– وزن خالی: ۱۷,۷۰۰ کیلوگرم
– بیشترین وزن برخاست: ۳۴,۵۰۰ کیلوگرم
– نوع موتور: ۲ موتور توربوفن پس سوز دار Saturn AL-31FL
– بیشترین سرعت: ۲,۱۲۰ کیلومتر در ساعت
– برد عملیاتی: ۳,۰۰۰ کیلومتر
– سقف پروازی: ۱۷,۳۰۰ متر

تسلیحات قابل حمل جنگنده Su-30:
– توپ ۳۰ م.م GSh-30-1
– ۱۲ جایگاه خارجی برای حمل مهمات تا وزن ۸۰۰۰ کیلوگرم

– بمب های قابل حمل:
بمب های خوشه ای SPBE-D و RBK-500
بمب های ODAB-500PM و OFAB-250-270 و OFAB-100-120
بمب FAB-500T و BETAB-500
بمب های KAB-500OD و KAB-500KR و KAB-1500L و KAB-1500KR

– راکت های قابل حمل:
راکت های ۸۰ م.م S-8 با برد ۱ تا ۴٫۵ کیلومتر
راکت های ۱۲۲ م.م S-13 با برد ۱ تا ۴ کیلومتر
راکت های ۳۴۰ م.م S-25 با سقف برد ۳ کیلومتر

– موشک های قابل حمل:
تمامی نسخه های موشک هوا به هوا میان‌برد Vympel R-27 با برد ۴۰ تا ۱۷۰ کیلومتر
موشک هوا به هوا کوتاه‌برد Vympel R-73E با برد ۳۰ کیلومتر
موشک هوا به هوا میان‌برد Vympel NPO R-77 با برد ۸۰ تا ۲۰۰ کیلومتر
(در مورد برد موشکهای هوا به هوا اعداد اعلامی به معنای اصابت در این برد نیست صرفاً بالاترین برد اعلام شده را درج کرده ایم)
موشک هوا به سطح Kh-29T/L با برد ۱۰ تا ۱۲ کیلومتر
موشک هوا به سطح Kh-59M/ME با برد ۲۰۰ کیلومتر
موشک ضد رادار Kh-31P با برد ۱۱۰ کیلومتر
موشک ضد کشتی Kh-31A با برد ۲۵ تا ۱۰۵ کیلومتر

مأموریت این جنگنده انجام عملیات های هوا به هوا و هوا به سطح است و توسعه جنگنده Su-30 تحت عنوان یک پروژه داخلی در کنار جنگنده Sukhoi Su-27 آغاز شد. این جنگنده، دومین نسل خانواده فلانکر بعد از Su-27 بود.

به طور کلی، جنگنده Su-30 توسط دو شرکت که با اسم های KnAAPO (سازنده هواپیما هایی نظیر سوخو۱۰۰ ، سوخو۳۳ ، برخی نسخه های سوخو۲۷ و…) و Irkut (سازنده هواپیما هایی نظیر آنتونوف۲۴ ، یاک۱۳۰ ، میگ۲۷ و… شناخته می‌شود) ساخته می‌شود. لازم به ذکر است که این دو شرکت خود زیر مجموعه شرکت Sukhoi هستند.

شرکت KnAAPO وظیفه تولید نسخه های Su-30MKK و Su-30MK2 را برای چین، اندونزی، اوگاندا، ونزوئلا و ویتنام را به عهده دارد. شرکت Irkut وظیفه تولید نسخه هایSu-30MK Su-30SM و اولین مدل Su-30 را به عهده دارد.

توسعه جنگنده Su-30
در حالی که جنگنده های Su-27 از برد قابل قبولی برخوردار بودند ولی نیروهای پدافندی شوروی به دنبال یک جنگنده با برد بیشتر بودند تا توانایی پوشش کامل خاک شوروی را داشته باشد. از این رو توسعه Su-27PU در سال ۱۹۸۶ شروع شد که یک نسخه پیشرفته تر از Su-27 محسوب میشد و توانایی انجام مأموریت ها به عنوان رهگیر و پست فرماندهی هوایی را داشت.

نسخه دو سرنشینه Su-27UB به عنوان پایه طراحی Su-27PU به دلیل دو سرنشینه بودن انتخاب شد. اولین نسخه آزمایشی از این جنگنده در تاریخ ۶ ژوئن سال ۱۹۸۷ پرواز کرده و بعد از موفقیت در تست ها ساخت دو نسخه بعدی شروع شده است.
اولین نسخه اصلی از جنگنده Su-27PU در تاریخ ۳۱ دسامبر سال ۱۹۸۹ در کمپانی Irkut پرواز کرده است و در سه پیش نمونه ساخته شد.

اولین بار جنگنده Su-30 در سال ۱۹۹۶ توسط وزارت دفاع روسیه پذیرفته شده است. جنگنده Su-30، یک هواپیمای جنگنده چند منظوره دو سرنشینه است که مجهز به یک ترمز هوایی در قسمت پشت کابین خلبان است.
پیکربندی آیرودینامیکی همراه با خروجی های موتور قابل تغییر به این جنگنده این امکان را می دهد تا توانایی انجام انواع مانورهای سنگین هوایی (مانورهایی مانند مانور کبرا و مانور تیل اسلاید آکروباتیک) و قابلیت های ویژه ای برای لندینگ و تیک‌آف داشته باشد. این مانورها در زمان نبرد باعث عدم قفل راداری و شکسته شدن سرعت می‌شود.

نیروی محرکه جنگنده توسط دو موتور توربوفن پس سوز دار Saturn AL-31F تأمین می شود که جنگنده را به سرعت ۲ ماخ می رساند. سرعت این جنگنده در ارتفاع کم ۱,۳۵۰ کیلومتر در ساعت بوده و سرعت صعود ۲۳۰ متر بر ثانیه دارد.

جنگنده Su-30MK با داشتن یک مخزن سوخت داخلی ۵,۵۷۰ کیلوگرمی توانایی انجام مأموریت عادی جنگی با برد ۳۰۰۰ کیلومتر و مداومت پروازی ۴٫۵ ساعت را دارد.
سامانه سوخت گیری هوایی به جنگنده این امکان را می دهد تا به برد عملیاتی ۵,۲۰۰ کیلومتر و مداومت پروازی ۱۰ ساعت دست یابد.

یکی از ویژگی های این جنگنده مجهز شدن به سامانه خلبان خودکار است که بدون دخالت خلبان اصلی توانایی انجام تمام کارها مانند پرواز در ارتفاع کم، درگیری ها و… را دارد.

در حال حاضر هند با ۲۷۲ فروند از این جنگنده پر تعدادترین کاربر این جنگنده می‌باشد. بعد از هند، روسیه با ۱۳۴ فروند، چین با ۹۷ فروند، الجزایر با ۵۸ فروند، ویتنام با ۳۲ فروند، ونزوئلا با ۲۲ فروند، مالزی با ۱۸ فروند، آنگولا با ۱۲ فروند، قزاقستان با ۱۲ فروند، اندونزی با ۱۱ فروند، اوگاندا با ۶ فروند، بلاروس با ۴ فروند و ارمنستان با ۴ فروند کاربران این جنگنده هستند.
همچنین ۲۸ فروند برای روسیه، ۲۴ فروند برای قزاقستان، ۱۹ فروند برای الجزایر، ۱۲ فروند دیگر برای بلاروس، ۸ فروند دیگر برای ارمنستان و ۶ فروند دیگر برای میانمار در حال ساخت هستند که در آینده تحویل خواهند شد.

معرفی نسخه های جنگنده Su-30

– نسخه های اولیه جنگنده Su-30:

۱- نسخه Su-30 (Su-27PU)
نسخه مدرن تر Su-27UB است که فقط ۵ فروند از این مدل ساخته شده و توسط نیروهای پدافند هوایی روسیه استفاده می شود.

۲- نسخه Su-30K
نسخه صادراتی Su-30 است که توسط نیروی هوایی هند در اواخر دهه ۱۹۹۰ خریداری شده است.
۳- نسخه Su-30KI
پیشنهاد شرکت سوخو برای بروز رسانی جنگنده های قدیمی Su-27S است.
این نسخه برای صادرات به اندونزی نیز پیشنهاد شده و ۲۴ فروند توسط این کشور خریداری شده است ولی در سال ۱۹۹۷ به دلیل بحران مالی ادامه خرید لغو شده است.
۴- نسخه Su-30KN
برنامه ارتقاء بر روی جنگنده های Su-27UB ، Su-30 و Su-30K است. این برنامه در روسیه لغو شده و بعدا با عنوان Su-30M2 مطرح شد. کشور بلاروس جنگنده های Su-30K هندی را به استاندارد Su-30KN ارتقاء داده است.
۵- نسخه Su-30MK
نسخه تجاری Su-30M است که اولین بار در سال ۱۹۹۳ معرفی شد. نسخه های صادراتی شامل سامانه های ناوبری و ارتباطی ساخته شده توسط شرکت هندی HAL است.

– نسخه های خانواده Su-30MKI:

۶- نسخه Su-30MKI
این نسخه صادراتی برای هند است که به طور مشترک با شرکت هندیHindustan Aeronautics Limited (HAL) ساخته شده است. این نسخه اولین عضو از خانواده Su-30 است که مجهز به خروجی موتور قابل تغییر است ، همچنین این نسخه مجهز به تجهیزات الکترونیک ساخته شده به صورت مشترک توسط روسیه، هند، فرانسه و اسرائیل است.
۷- نسخه Su-30MKA
نسخه ای از Su-30MKI است که مجهز به سامانه های الکترونیک روسی و فرانسوی بوده و برای کشور الجزایر ساخته شده است.
۸- نسخه Su-30MKM
یک مشتق روسی/هندی از روی جنگنده Su-30MKI است که به صورت اختصاصی برای نیروی هوایی مالزی ساخته شده است. این نسخه مجهز به سامانه بردار رانش، نمایشگر کلاه خلبان، سامانه هدایت لیزری ساخت فرانسه، سنسور هشدار دهنده لیزری ساخت آفریقای جنوبی، رادار آرایه فازی روسی و سامانه جنگ الکترونیک است.
۹- نسخه Su-30SM
این نسخه یک مدل تخصصی از Su-30MKI است که توسط شرکت Irkut برای نیروی هوایی روسیه ساخته شده است.
اسم ناتو این نسخه Flanker-H است.
جنگنده های Su-30SM جزو نسل +۴ طبقه بندی شده و مجهز به تجهیزات راداری ارتقاء یافته، سامانه های رادیویی پیشرفته، سامانه شناسایی دوست از دشمن، صندلی های اجکت جدید، تسلیحات بروز و سامانه های الکترونیک جدید است.
رادار این جنگنده از نوع N011M Bars بوده و برد شناسایی ۴۰۰ کیلومتر دارد، علاوه بر موارد ذکر شده بر روی سر هر بال می توان از دو غلاف جنگ الکترونیک SAP-518 نیز استفاده کرد.
۱۰- نسخه Su-30SME
نسخه صادراتی Su-30SM است که اولین بار در نمایشگاه هوایی سنگاپور در سال ۲۰۱۶ رونمایی شده است. (تصویر احتمالا این نسخه)
۱۱- نسخه Su-30SM1/SMD
یک پروژه ارتقاء بر روی جنگنده های Su-30SM روسی است که مجهز به رادار های N035 Irbis و موتور های AL-41F1S شده اند. (این رادار و موتور متعلق به جنگنده Su-35 است که توان کشف یک F15 را از فاصله بیش از ۳۰۰ کیلومتر دارد.)
جنگنده های بروز شده توانایی حمل و پرتاب انواع بمب ها و موشک ها جدید را دارند.
اولین دسته از جنگنده های Su-30SM1/SMD در سال ۲۰۲۰ تحویل نیروی هوایی روسیه خواهد شد.
(این مدل بهترین گزینه برای بروزرسانی نیروی هوایی ایران هست. اما باید توجه داشت ممکن است بسیار گران قیمت باشد حتی گران‌تر از یک Su-35)

– نسخه های خانواده Su-30MKK:

۱۲- نسخه Su-30MKK
نسخه صادراتی برای چین است که با نام ناتو Flanker-G نیز شناخته می شود.
۱۳- نسخه Su-30MK2
نسخه پیشرفته تر Su-30MKK های چینی است که به کشور های اندونزی و اوگاندا صادر شده و مجهز به تسلیحات و تجهیزات جدید است.
۱۴- نسخه Su-30MKV
نسخه صادراتی Su-30MK2 برای کشور ونزوئلا است.
۱۵- نسخه Su-30MK2V
نسخه اصلاح شده Su-30MK2 برای ویتنام است.
۱۶- نسخه Su-30M2
یک نسخه از Su-30MK2 است که توسط کارخانه KnAAPO برای نیروی هوایی روسیه تولید شده است. نیروی هوایی روسیه اولین بار این نسخه را در سال ۲۰۰۹ سفارش داده و در سال ۲۰۱۲ بیست فروند از این نسخه را تحویل گرفت. اکثر این جنگنده ها به عنوان هواپیمای آموزشی مورد استفاده قرار میگیرد.
۱۷- نسخه Su-30MK3
مدل پیشنهادی مجهز به رادار Zhuk-MSF است.

منابع:
http://www.ausairpower.net/APA-Flanker.html
https://www.globalsecurity.org/military/world/russia/su-30.htm
https://www.milavia.net/aircraft/su-30/su-30.htm
https://web.archive.org/web/20060111031258/http://www.vectorsite.net/avsu272.html#m1