به مناسبت پاکسازی‌ قومی در میانمار ؛ نگاه از زاویه ای دیگر به بحران میانمار

بخش اول
میانمار یا برمه کشوری در جنوب شرق آسیا است که بیش از دو پنجم ایران مساحت و حدود ۵۱ میلیون نفر جمعیت دارد. میانمار با کشورهای تایلند، لائوس، چین، هند و بنگلادش همسایه است و آب و هوایی پر باران و پوششی جنگلی دارد. این کشور سابقا مستعمره انگلستان بود. در جنگ جهانی دوم موقتا به تصرف ژاپن در آمد و در ۱۹۴۸ به استقلال رسید.

میانمار کشوری چند قومی است. حدود ۶۸ درصد جمعیت آن را قوم بامار تشکیل می‌دهند و بقیه از اقوام مختلف دیگر هستند. همین چند قومی بودن باعث شده است که این کشور از همان ابتدای تشکیل خود در ۱۹۴۸ تا به امروز یعنی سال ۲۰۱۷ میلادی در نواحی مختلف خود دچار شورش‌های قومی باشد، به گونه‌ای که جنگ ۶۹ ساله داخلی این کشور طولانی‌ترین جنگ داخلی در حال جریان دنیا توصیف شده است.

هر یک از این شورشها توسط یکی از کشورهای همسایه یا فرامنطقه‌ای و نیز گروه‌های مسلح بین‌المللی حمایت می‌شوند. ارتش میانمار برای سرکوب این شورشها به خصوص در برخی از مناطق از تاکتیک‌هایی نظیر تجاوز، قتل، سوزاندن روستاها و غیره استفاده می‌کند که همگی بر خلاف حقوق بشر و قوانین بین‌المللی هستند. یکی از این شورشها که در ادامه به آن خواهیم پرداخت شورش اقلیت مسلمان روهینگیا است.

روهینگیاها اقلیتی مسلمان هستند که در استان راخین در غرب میانمار در مجاورت با مرز بنگلادش زندگی می‌کنند. آنها در اصل مهاجرانی هستند که در سده‌های پیش و به ویژه در زمان استعمار میانمار توسط بریتانیا از شبه قاره هند به این منطقه کوچ‌ کرده‌اند. در زمان جنگ جهانی دوم با پیشروی ارتش ژاپن در میانمار، انگلیسی‌ها روهینگیاها را مسلح کرده و ارتشی به نام V-Force را از آنان به وجود آوردند و به آنان وعده تشکیل یه کشور مستقل در آن منطقه را دادند. اما بوداییان منطقه که از قوم راخین بودند به عکس طرف ژاپنی‌ها را گرفتند. این امر موجب درگیری بین مسلمانان روهینگیا و بوداییان راخین در ۱۹۴۲ شد که در طی آن ده‌ها هزار نفر کشته شدند.

پس از استقلال میانمار رهبران مسلمان روهینگیاها از پارلمان این کشور تقاضای الحاق مناطق مسلمان نشین غرب این کشور به بنگلادش که در آن زمان بخشی از پاکستان(شرقی)بود را کردند. پس از رد این درخواست گروه‌های روهینگیا، شورشی مسلحانه علیه دولت میانمار را آغاز کردند که تا به امروز ادامه یافته است. عملیاتهایی که دولت میانمار هر از چندگاه برای سرکوب شورشیان انجام می‌دهد و نیز حملات بوداییان راخین به سکونتگاه‌های مسلمانان موجب آوارگی تعداد زیادی از روهینگیاها و فرار آنها به بنگلادش می‌گردد.

آخرین این حملات هم اکنون در سال ۲۰۱۷ در جریان است. پس از حمله هماهنگ شورشیان روهینگیا به ۲۴ پاسگاه مرزی ارتش میانمار در مرز با بنگلادش، نیروهای امنیتی میانمار تلاش کرده‌اند با آتش زدن روستاهای مسلمانان و ارتکاب دیگر جنایات علیه آنان، این گروه را از مناطق مورد سکونت خود در استان راخین به بنگلادش اخراج کنند. قانون تابعیت ۱۹۸۲ میانمار روهینگیاها را از حق شهروندی این کشور محروم کرده است و از این رو در میانمار این تلقی وجود دارد که این قوم مهاجرانی غیرقانونی هستند که باید به سرزمین اصلی خود در بنگلادش بر گردند.

به گفته سازمانهای بین‌المللی این اعمال ارتش میانمار که به پاکسازی قومی معروف است به سر حد نسل‌کشی یا لااقل جنایت علیه بشریت رسیده است. از نظر حقوق بین‌الملل کیفری، نسل‌کشی تلاش برای از بین بردن همه یا بخشی از یک گروه قومی، نژادی، مذهبی یا ملی است که به وسیله ارتکاب اعمالی نظیر کشتن یا ایراد صدمه شدید به اعضای گروه و جز آنها انجام می‌شود. جنایت علیه بشریت نیز حمله گسترده و نظام‌مند به جمعیت غیر نظامی به وسیله قتل، به بردگی گرفتن، انتقال اجباری و اعمال دیگری از این قبیل است.

بخش دوم

در طول نزدیک به هفتاد سال درگیری و در برهه‌های مختلف، گروه‌های شورشی مختلفی از روهینگیاها با دولت میانمار در جنگ بوده‌اند. این گروه‌ها تحت حمایت احزاب و گروه‌های مسلح اسلامی در بنگلادش، افغانستان و کشمیر قرار داشته‌اند. علاوه بر این بخشی از شورشیان روهینگیا با القاعده نیز ارتباط نزدیکی داشته و توسط آنها در افغانستان آموزش داده شده‌اند. گروه شورشی روهینگیایی که هم اینک به مبارزه با نیروهای میانمار مشغول است ارتش نجات روهینگیای آراکان یا حرکه الیقین نام دارد.

رهبر این گروه فردی به نام عطاءالله است که در کراچی پاکستان به دنیا آمده و از دوران کودکی در مکه عربستان زندگی و در مدارس دینی آنجا تحصیل کرده است. علاوه بر این سران داعش نیز از چند سال پیش در بیانیه‌های خود ادعای حمایت از اقلیت مسلمان روهینگیا را داشته‌اند و هم اکنون نیزاخباری مبنی بر تلاش این گروه برای نفوذ به منطقه و ایفای نقش در این مخاصمه در دست است.

بنابر آنچه گفته شد حرکات مسلحانه شورشیان روهینگیای میانمار تحت تأثیر افکار تندرویانه گروه‌هایی مثل القاعده قرار دارد. از این رو راهبرد صحیح برای ایران در مواجهه با جنایات صورت گرفته در میانمار آن است که به لحاظ دفاع از انسانیت و دفاع از برادران مسلمان این جنایات را محکوم نماید، تا حد امکان از ادامه روند پاکسازی قومی جلوگیری کند و تلاش خود را برای رساندن امداد به بیجاشدگان به کار بندد. اما به واسطه نزدیکی حرکه الیقین به القاعده و احتمالا عربستان، حمایت مالی یا نظامی از آن به معنای هموار کردن راه القاعده و سیاستهای عربستان در آن منطقه خواهد بود.