مصاحبه: گفتگویی با کارشناس و تحلیلگر امور طالبان “نعیم‌الحق حقانی”

بسم الله الرحمن الرحیم
ضمن عرض سلام و احترام خدمت کارشناس و تحلیلگر محترم امور جنبش طالبان آقای “نعیم‌الحق حقانی” و تشکر بابت وقتی که برای این مصاحبه خبری قرار دادید. سوالات ما به منظور ارائه تحلیل شما از مسائل روز و شفاف کردن نظرات جنبش طالبان در خصوص تحولات افغانستان در دو بخش سیاسی و نظامی پرسیده می‌شود.

بخش سیاسی

سوال:
۱- راهکار جنبش طالبان برای مدل حکومت‌داری و نحوه اداره دولت کشور افغانستان چگونه است؟

پاسخ:
‏وعلیکم السلام و رحمت‌الله وبرکاته، ‏نحمده و نصلی علی رسوله‌الکریم و علی آله و صحبه اجمعین.
امارت اسلامی (یا همان اصطلاح مشهورتر حرکت طالبان) نظام مستقل و همه شمول (همه جانبه) اسلامیست که براساس روحیات دین مقدس اسلام و شرایط برآمده از شریعت اسلامی است. فکر می‌کنم این نوع نظام اسلامی که تضمین ‌‌کننده عدالت اجتماعی، صیانت حقوق شهروندی، و نفاذ احکام شرعی برای ملت مسلمان ما و تطبیق اساسی و درست آن چندان پوشیده نبوده و مسئله‌ای نو نخواهد بود.

سوال:
آیا ‏منظور شما از “همه جانبه اسلامی” این است که مذاهب دیگر هم در حکومت شما نقش دارند؟ یعنی مذهب شیعه و اقلیت های دیگر مانند اسماعیلیه‏ و …
نگاه تان به مشارکت با احزاب سیاسی همانند حزب جمعیت اسلامی، حزب جنبش ملی اسلامی، حزب وحدت اسلامی و… چیست؟

پاسخ: ‏
‏طالبان به اقلیت شیعه اجازه خواهند داد تا طبق مذهب خود معاملات و داد و ستد داشته باشند و مطابق مذهب خود در خصوص عبادات و سایر امور آزادی عمل داشته باشند. یعنی بر آنها و حتی بر سایرین هیچ تحمیل مذهبی وجود نخواهد داشت.
در آینده سیاسی افغانستان نیز تمام احزابی که نماینده مردم عزیز باشند نیز می‌توانند مشارکت کنند.
در نظام مورد نظر طالبان چیزی به نام انحصار قدرت وجود ندارد. البته هر گروه و یا حزب که بیشتر بخاطر منافع کشور همکاری داشته باشد و دست از جنگ و خشونت بردارد، مطمئناً در نظام آینده با تطبیق منشور اسلامی خود می‌توانند سهم بهتری داشته باشند.

سوال:
عده‌ای در افغانستان معتقدند طالبان پس از کسب قدرت، شیعیان را از صحنه‌های مختلف حذف خواهند کرد‏! و این یعنی جنگ مذهبی، نگاه شما در این باره چیست؟ آیا جنگ افغانستان را یک جنگ مذهبی می‌بینید؟

پاسخ:
‏طالبان در آینده نظام سیاسی خود هرگز به دنبال انحصار قدرت، نادیده‌گرفتن حقوق اقلیت‌ها، و برخورد تبعیض‌آمیز قومی، مذهبی و زبانی با هیچ کسی نیستند و چنین تفکری یعنی قوم‌گرایی محض را حتی در تضاد با روحیات نظام عالی اسلامی می‌دانند. البته شما می‌دانید که بعضی رسانه‌ها متاسفانه دست به یک سری تبلیغات منفی جهت دامن زدن به بدگمانی‌ها و تشویش اذهان عمومی می‌زنند و گاهی از کاه کوه می‌سازند که متأسفانه در بعضی از این تبلیغات منفی دست چهره‌های سوءاستفاده‌گر نیز دخیل است و با استفاده‌ از فرصت و عدم آگاهی کافی بخشی از مردم، افکار عامه را بر ضد طالبان بخاطر کسب امتیازات سیاسی خود تحریک می‌کنند. ما به مردم عزیز خود از هر قوم و تبار اطمینان می‌دهیم که چنین چیزی صحیح نیست و حتی طالبان اخیرا با اقلیت‌ها تماس‌های بیشتر و قوی‌تری داشته است. این موضوع بخاطر استفاده‌ از استعدادهای ناب هموطنان خود که خیر و فلاح کشور را ضامن باشند، اکنون توجه بیشتری دارد و از سازوکار دلجویی و مراوده بیشتر کار می‌گیرند.
‏باید خاطرنشان کنم که یکی از اهداف مهم طالبان ختم جنگ است و مخصوصا جنگ مذهبی را بشدت محکوم کرده‌اند. آنها هرگز اجازه نمی‌دهند مثل آنچه که در سوریه و عراق توسط بعضی سیاستمداران سوءاستفاده‌گر که از ملت‌های خود استفاده ابزاری کردند در افغانستان نیز خدای نخواسته تکرار شود.

سوال:
۲- همان طور که اشاره کردید طالبان جریان‌های دیگر را در صورتی که صلح کنند، در حکومت سهیم می‌کند. بنابراین آیا طالبان با طرح تشکیل “دولت وحدت ملی” که نمونه آنرا در گذشته در کشورهای لبنان، عراق مشاهده کرده ایم، موافق است؟

پاسخ:
‏جغرافیای افغانستان و فرهنگ و رسوم این کشور جدای از سایر نقاط جهان است. در چارچوب فرهنگی طالبان با در نظرداشت ظرفیت کشور خود عمل خواهند کرد یعنی به جای الگوگیری از یک نظام خاص در دنیا، سعی بر اینست که مطابق با ظرفیت و شرایط کشور خودمان نظامی اسلامی داشته باشیم. و این نظام با مشارکت سیاسی و همه پذیری سایر جناح‌هایی که مستقل و خادم کشور خویش باشند فضای یک نظام مستقل، ایده‌آل، غیروابسته و پویا را ایجاد می‌نماید.

بخش نظامی

سوال:
۳- همان طور که مستحضرید طالبان از ابتدای امسال تاکنون پیشروی گسترده‌ای در افغانستان داشته است. این پیشروی‌ها تا کجا ادامه خواهد داشت؟ آیا عملیات نظامی طالبان تا تسخیر مراکز استان‌ها و پایتخت ادامه خواهد داشت‌؟

پاسخ:
‏اصلا هدف طالبان گسترش فعالیت‌های نظامی نبود و همواره تاکید طالبان بر گزینه‌های دیگر سیاسی بوده است. متأسفانه گاهی طرف مقابل ما اموری را اختیار می‌کنند که طالبان جز گزینه‌ی نظامی چاره‌‌ای ندارد و عواقب چنین کارها پیش از آنکه متوجه طالبان باشد متوجه طرف مقابل است؛ فرض مثال اگر شما آرشیو خبرهای روز چهارم ماه شوال را ببینید طرف مقابل در نیمه‌های شب چهارم عید، اعلان جنگ کرد و دست به نقض آتش‌بس سه روزه که طالبان آن را به اجرا گذاشت زد. بنابراین طالبان مجبور شدند به حالت دفاعی فعال بروند که در این بین تا حدودی موفقیت از آن طالبان شد و با همکاری کمیسیون جذب زمینه جذب نظامیان دولت کابل نیز گسترش بیشتری یافت و رفته رفته نظامیان دولت کابل در بسیاری از مراکز ولسوالی‌ها (شهرستان‌ها) با کمترین حرکت نظامی طالبان و بدون کمترین مقاومت از سوی آنها، فوری اعلان پیوستن به صفوف طالبان را کرده و می‌کنند. این امر در پیشروی طالبان بسیار موثر واقع شده است.
باز هم باید تاکید بکنیم که طالبان همچنان بیشتر از گزینه نظامی هنوز هم بر گزینه مذاکره و گفتمان سیاسی باورمند است؛ اما اگر طرف مقابل نخواهد صلح بکند طالبان بخاطر نجات کشور خود شاید همچنان حالت دفاعی خود را فعال نگاه دارد که عواقب بعدی حالا هرچه باشد بیشتر به دوش کسانی خواهد بود که حاضر به گفتگوهای واقعی صلح نیستند.

سوال:
‏یعنی دولت روند مذاکرات را تعلیق کرده است؟ و طالبان از قبل برای عملیات نظامی برنامه ای نداشته است؟

پاسخ:
بله متاسفانه طرف مقابل اراده واقعی برای مذاکرات نداشته و همیشه چشم به راه چراغ‌های سبز و سرخ ایالات متحده آمریکا دوخته است که آنها برایشان چه خط و مشی‌ای و چه پلانی (طرحی) را تعیین می‌کنند. شما می‌دانید که اداره کابل (دولت کابل) از هر لحاظی مخصوصا از نظر اقتصادی و لجستیکی، وابستگی شدید و احتیاجی فراوان به آمریکا دارد.

سوال:
۴- در خصوص دیدارهای هیأت سیاسی جنبش طالبان با مقامات جمهوری اسلامی ایران توضیح می‌دهید؟ ادعای حمایت ایران از طالبان صحت دارد؟

پاسخ:
طالبان به عنوان یک قدرت درجه یک در کشور خود طبعا با کشورهای همسایه، منطقه و جهان گفتگوهایی در زمینه‌های مختلف می‌توانند داشته باشند، ولی این هرگز به معنی وابستگی‌شان به آن کشور نیست. چنانکه در رسانه‌ها مشاهده کردید هیأت بلندمرتبه سیاسی طالبان در ایران با مقامات مختلف و ارشد ایرانی از جمله دیدارهایی با مقامات وزارت خارجه ایران داشته‌اند که فکر می‌کنم این مسئله هم در شرایط فعلی یک امر کاملا طبیعی است.
لذا از نظر طالبان کشور ایران نیز بخاطر همسایگی و مرزهای طولانی و همچنین بخاطر اشتراکات فرهنگی، هم‌زبانی بخشی از مردم ما، مسئله مهاجران داخل کشور جمهوری اسلامی ایران از جمله توجه به محدودیت‌های کار و سلامتی ناشی از بیماری کرونا، امنیت مرزها و … می‌توانند سفرهای رسمی داشته باشند که عموما سفرهای رسمی امارت اسلامی به جمهوری اسلامی ایران بیشتر در همین حوزه‌ها بوده است.
اما اینکه گفته شود ایران یا سایر کشورهای همسایه، طالبان را حمایت می‌کنند چنین چیزی واقعیت ندارد.

• جزئیات بیشتر در: دیدار رئیس دفتر سیاسی طالبان با وزیر خارجه ایران

سوال:
۵- رسانه های دولتی (دولت اشرف غنی) و خارجی (غربی) عموما حملات تروریستی به مساجد و مراسم شیعیان را به شما نسبت می‌دهند. با توجه به اینکه سخنگویان شما غالب این حملات را تکذیب کرده و مسئولیت غالب آنها را گروه تروریستی داعش به عهده می‌گیرد؛ اهداف این جنگ رسانه‌ای را در چه مواردی می‌بینید؟

پاسخ:
برای همه معلوم است که طالبان جنگ شان دارای هدف و مشروعیت دینی و ملی است. طالبان هدف مهم را در جنگ‌شان دنبال می‌کنند، آنها بخاطر اعاده عزت، حیثیت اسلامی و ملی خویش، آرامش و آسایش کشور و هموطنان عزیز خود مبارزه‌شان را به پیش می‌برند.
آنها هرگز حمله به مراسم یا اماکن مذهبی هیچ مذهبی را به عنوان بخشی از جهاد خود نمی‌دانند. چون از نگاه روایت جهادی طالبان، چنین کارهایی هرگز جهاد نیست و بلکه همواره با شدیدترین الفاظ محکوم شده و آن را به ضرر ملت عزیز و مسلمان خود می‌دانند.
متأسفانه آن حملات هدفمند که مطلق جان مردم بیگناه ما را هدف گرفته و می‌گیرند، مشخص است که زیر نظر حلقه خاص و بدخواه در ارگ کابل است و هدف آن به جان هم انداختن مردم ماست. طالبان بارها دست داشتن در چنین حملاتی را رد کرده و حقیقتا چنین بوده و هست. متأسفانه اداره کابل (دولت کابل) همیشه شکست‌های بزرگ سیاسی و نظامی خود را در زیر سایه چنین حملات وحشیانه و استخباراتی پنهان کرده‌اند.
ملت عزیز ما مطمئن باشند که مسجد، مکتب (مدرسه) و سایر اماکن مذهبی هرگز در اهداف نظامی طالبان قرار نداشته و ندارند، بلکه این دولت کابل است که گاهی مستقیما و گاهی نیز تحت نام داعش چنین حملات دردآور را بر ملت عزیز ما مخصوصا در مناطق هزاره‌نشین در کابل راه‌اندازی می‌کنند.

سوال:
‏اگر خاطرتان باشد در ۱۷ مرداد ماه سال ۹۶ که درگیری‌هایی در روستای میرزاولنگ در استان سرپل رخ داد ‏که کشتاری هم علیه مردم بی دفاع صورت گرفت حدود ۵۰ نفر شهید بود‏. رسانه های دولتی می‌گفتند که کار عوامل طالبان است، و برخی گفتند کار داعش است؛‏ آن موضوع را روشن و شفاف تر می‌کنید؟

‏در خصوص این سوال شما هم باید به مردم خود واضح بگوییم که اگر آنها به آرشیو رسانه‌ها مراجعه کنند درمی‌یابند که تبلیغات منفی آن موقع پروژه استخباراتی و شوم اداره کابل (دولت کابل) جهت بدنام کردن طالبان بود که خوش‌بختانه طالبان در همان مقطع زمانی با ارائه راپور و گزارش‌های مستند و دقیق تمام تبلیغات اداره کابل (دولت کابل) و نقشه‌های آنها را نقش بر آب کردند. برای مطالعه و اطلاعات بهتر در این باره می‌توان به رسانه‌ی طالبان مراجعه کرد که اگر خوانندگان ما اخبار یومیه (روزانه) آن موقع را مطالعه بکنند، ان‌شاءالله بسیاری از حقایق بهتر برایشان روشن خواهد گردید.

سوال:
بله در آرشیو سایت خود ما هست. قضایای میرزاولنگ!
‏رسانه ها محلی آن موقع گفتند که «در حمله میرزاولنگ دو فرمانده بطور مشترک، به رهبری ملا نادر و به رهبری شیرمحمد غضنفر شرکت داشته‌اند که بعدها انتساب ملانادر به طالبان تکذیب شد.»
‏بنابراین این کشتارهایی که منتسب به طالبان است را بطور کامل رد می‌کنید؟‏ حتی اگر موضوع در خصوص اشتباه یک فرمانده خودسر باشد؟
‏به هر حال جنگ است و در جنگ هر اتفاقی ممکن است رخ دهد. کمااینکه در جنگ سوریه، عراق و… هم اشتباهاتی رخ داده است.

پاسخ:
‏در مورد موضوع میرزا اولنگ توضیح کافی اینست که طالبان در آن مورد بخاطر صیانت جان و مال مردم دستورات ویژه صادر کردند.
‏چنین کشتارهای هدفمند که خدای نخواسته به اسم طالبان تمام می‌کنند، بله مطلقا معلوم است که چیزی جز پروپاگاندای (جوسازی) تبلیغاتی نیست و همواره رد کرده و رد می‌کنیم. البته اگر مثل سایر مناطق بدون مسئله تبعیض قومی و مذهبی، اگر اشتباهی صورت گرفته باشد قطعا طالبان از طریق محکمه‌های نظامی خود و از طریق ثبت شکایات تلفات ملکی (غیرنظامی) در “کمیسیون سمع شکایات و جلوگیری از تلفات ملکی” خود با چنین قضایا برخورد جدی کرده و طبق قوانین نظامی کسانی را که تخطی کرده باشند، مجازات خواهند کرد.
‏کوتاه اگر بگوییم ملت عزیز ما باید یک حقیقت را خوب درک بکنند که در حرکت طالبان چیزی به نام خودسری وجود ندارد و با افراد خودسر در هر مرتبه‌ای که باشند، اگر کاری خلاف قانون شرعی و قوانین نظامی انجام دهند و یا خدای نخواسته عوامل ملکی (غیرنظامی) در جریانی بی‌دلیل هدف گرفته شده باشند قاطعانه برخورد خواهد‌ شد و عاملین چنین اعمالی به پنجه قانون سپرده‌ می‌شوند.

• جزئیات بیشتر در خصوص اخبار میرزا ولنگ: توضیحات تکمیلی در خصوص جنایت هولناک روستای میرزا اولنگ استان سرپل افغانستان

سوال:
۶- در ایران یک ویدیوی قدیمی از ملاعبدالمنان نیازی که اخیرا در هرات ترور شد، منتشر شده است. او در این ویدیو ایران را تهدید به حمله و… می‌کند. اگر ممکن است مواضع این افراد و نسبت آنها با طالبان را توضیح دهید.

‏پاسخ:
این شخص (نیازی) دیگر وجود ندارد و به امارت اسلامی ربطی ندارد. نظراتی را که در یک مقطع زمانی از جانب طالبان گفته بود در شرایط فعلی فاقد اعتبار است. هیچ فردی از طالبان به تهدید همسایگان از جمله جمهوری اسلامی ایران باورمند نیست، بلکه بیشتر براساس احترام متقابل، اصول دیپلماتیک و روابط حسنه خواستار ایجاد فضای صلح و امنیت برای کشور خود و همسایگان هستیم.

• جزئیات بیشتر در خصوص ملاعبدالمنان نیازی: ملا عبدالمنان نیازی کشته شد

سوال:
۷- ‏ما در سرپل، کابل، مزارشریف و شهرهای دیگر افغانستان منبع میدانی داریم یعنی اهالی آنجا برای ما خبر ارسال می‌کنند. ‏یکی از اهالی سرپل در خبری اشاره کرد که‏ نمایندگان طالبان در منطقه‌ای شیعه نشین به نام “مسجد سبز” با بزرگان این منطقه مذاکره کردند و در نهایت بدون درگیری این منطقه به تابعیت طالبان درامد. ‏اخیرا هم یک خبر دیگر که در صفحه شخصی دوستان شما هم موجود هست به سفر آقای “امیرخان متقی” به دایکندی و مذاکره با مردم شیعه مناطق کجران و… اشاره شده است. ‏این مصالحه ها بر چه اساسی صورت می‌گیرد؟ می‌توانید بیشتر توضیح دهید؟

پاسخ:
‏در این مورد باید گفت امارت اسلامی (طالبان) بخاطر کاستن هیاهو و وحشتی که متأسفانه رسانه‌ها در ذهن مردم جلوه‌ می‌دهند رهبران‌شان به طور سنتی، بدون تشریفات و با خریدن تمام خطرات احتمالی جانی از سوی دشمنان، در بین مردم خود خصوصا اقوام هزاره رفته و از آنها دلجویی می‌کنند و از حقیقت امر آگاه‌شان می‌کنند تا به جای آنکه شکار اوهام رسانه‌ها شوند با حقیقت طالبان از نزدیک آشنا شده و آگاهی لازم را پیدا بکنند. شما می‌دانید وقتی مردم هزاره رهبران طالبان را چنین مشفق و خیرخواه برای وطن و هموطن خود احساس می‌کنند مثل سایر اقوام افغانستان فرزندان خویش را از صفوف پلیس و ارتش جدا می‌کنند و در رهاسازی فرزندان اسیر خود نقش مهم‌تری می‌توانند ایفا کنند.
فکر میکنم بهتر است به جای استفاده از اصطلاحاتی مثل “مصالحه” و… از اطمینان‌ دادن به ملت هزاره از رفتار خوب و انسانی طالبان به کار برده شود بهتر است. این موارد واقعا هم به نفع هزاره‌ها و هم یک دستاورد مهم مردمی برای طالبان می‌باشد.

سوال:
۸- به عنوان سوال آخر ‏موضع طالبان در خصوص دو گروه داعش و گروه القاعده را تبیین بفرمایید؟

پاسخ:
‏در مورد داعش که تمام دنیا می‌داند طالبان در خط جنگ مقدم با داعش است و اگر طالبان نمی‌بودند چه بسا افغانستان شاهد خونین‌بار‌ترین حملات تفرقه‌افکنانه و خودسرانه اینها می‌شد. همچنین کشورهای منطقه به شدت آسیب می‌‌دیدند و می‌توان گفت دنیا در این باره مدیون طالبان است. این داستان دارای جزئیاتی زیادی هست که از حوصله این گفتگو خارج است ولی داعش در افغانستان بیشتر از آنکه پدیده بیرونی باشد، یک پدیده داخلی است. پدیده‌ای که به دستور آمریکا و همکاری سازمان امنیت ملی و استخبارات دولت که توسط یک تعداد افراد بی‌سواد که ابزار آنها (آمریکایی‌ها) بودند، پیش برده می‌شد. قطعا در کشور عزیز ما این فکر (داعش) جایی ندارد.

‏در مورد القاعده باید گفت که طالبان پس از تهاجم آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱ میلادی و پراکنده شدن افراد القاعده، بیشتر توسط مردم و افراد خود حملات بر ضد قوای خارجی و اجیرشدگان آنها را به پیش برده‌اند و نیازی به مجاهدین اعراب دیده نشده است. منسوبین القاعده نیز بعد از آغاز جنگ‌هایی که آمریکا در عراق و سوریه و سایر نقاط خاورمیانه راه انداخت به کشورهای عربی خود متمرکز شدند.

سوال:
‏رابطه شما با القاعده قطع شده یا همچنان ادامه دارد؟

پاسخ:
‏ما در مذاکرات با آمریکا در دوحه نیز بارها این موضوع را خاطرنشان ساختیم که از خاک خود به هیچ کس و هیچ گروهی اجازه فعالیت تخریبی در هیچ کشوری را نمی‌دهیم و نمی‌گذاریم کسی از خاک افغانستان بر کشورهای دنیا تجاوز کند. این مطلب بیشتر بخاطر القاعده بارها تبیین شد. البته هر کسی می‌داند وقتی حضور فیزیکی القاعده در خاک کشور ما موجود نباشد داشتن رابطه با آنها چه فایده‌ای می‌تواند داشته باشد و اصلا ‏با چه کسی ممکن است رابطه‌ای باشد وقتی القاعده‌ای نیست و حضور ندارد.

خبرنگار تحولات: ‏تشکر می‌کنیم از زمانی که برای پاسخ به سوالات ما گذاشتید. امیدواریم ملت مجاهد افغانستان پس از تحمل سال‌ها سختی و رنج ناشی از جنگ و همچنین ظلم خارجی‌ها از انگلیس تا شوروی و آمریکا و متحدینش، هر چه زودتر به صلح دست یافته و در آرامش زندگی کنند.

آقای حقانی: ما هم از رسانه و خبرگزاری بسیار خوب شما تشکر می‌کنیم که فرصت رساندن پیام یک جریان مهم سیاسی و نظامی در افغانستان را فراهم ساختید. موفق و به‌روز باشید! تشکر.