دانش نظامی: موشک راهبردی خیبر شکن

در ۲۰ بهمن ماه ۱۴۰۰ و در جریان بازدید رئیس ستادکل نیروهای مسلح ایران، سرلشکر محمد باقری و فرمانده نیروی هوافضای سپاه سرتیپ امیرعلی حاجی‌زاده از یکی از پایگاه‌های زیر زمینی موشکی ایران، موشک میانبرد راهبردی تاکتیکال خیبر شکن رونمایی شد.

رونمایی از این موشک در آستانه چهل و سومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران و بخصوص نام خاص این موشک، توجه و واکنش‌های بسیاری را در سطح جهان به سمت خود جلب کرد.

اولین موردی که در موشک خیبر شکن خودنمایی می‌کند ابعاد به نسبت بزرگتر بالک‌های متحرک سرجنگی آن است. افزایش ابعاد بالک، قدرت مانور سرجنگی را پس از ورود به جو افزایش می‌دهد و امکان اجرای مانور‌های پیچیده تر و سریع تر را به منظور عبور موثر تر از سد پدافندهای ضد موشکی درون جوی مانند فلاخن داود و پاتریوت را فرآهم میکند.

پیکربندی سرجنگی از نوع سه مخروطی (Tri Conic) است. استفاده از این پیکربندی محافظه کارانه به منظور حفظ پایداری سرجنگی در حین انجام مانورهای سنگین است و در فاز فرود دارای مانورپذیری بالا برای عبور از سپر موشکی است. البته میزان درگ در این پیکربندی مقداری بیشتر است که در اینجا در مصالحه مهندسی صورت گرفته افزایش نیروی درگ یا پسا به منظور رسیدن به قابلیت مانور بیشتر توسط طراح سلاح در نظر گرفته شده است.

متاسفانه اطلاعات دقیق موشک مانند وزن، طول، عرض، وزن سرجنگی و… بصورت رسمی ارائه نشده است؛ اما با تخمین‌های صورت گرفته قطر موشک ۸۰۰ میلیمتر و طول آن حدود ۱۰/۵ متر تخمین زده می‌شود.

با توجه به بازتاب نور از بدنه موشک و بافت آن بنظر می‌رسد جنس بدنه کامپوزیتی باشد که به معنی وزن مرده پایین موتور است. از این رو وزن موشک بین ۴.۵ تا ۵ تن با فرض وزن ۵۰۰ کیلو گرمی کلاهک تخمین زده می‌شود که برای یک موشک بالستیک میانبرد با برد ۱۴۵۰ کیلومتر عدد بی نظیری است. در زمان رونمایی نیز ذکر شد که وزن این موشک به یک سوم موشک‌های کاهش یافته است که با یک سوم جرم موشک قدر اس ۱۵ تنی هم خوانی دارد.

چابکی و سرعت فوق‌العاده در اصابت به اهداف در برد ۱۴۵۰ کیلومتری یکی از توانمندی‌های اصلی این موشک است.

همانطور که گفته شد این موشک که توسعه یافته موشک دزفول است، با ۳۰ درصد وزن موشک‌های سوخت مایع، به برد همان موشک‌ها دست پیدا کرده است. بنابراین این موشک دارای سوخت جامد است و بواسطه کاهش ابعاد و وزن این موشک، امکان بکارگیری ۲ فروند از این نوع موشک بر روی پرتابگرهای ۲ فروندی وجود دارد.

ابعاد کوچکتر موشک مزیت‌های قابل توجهی دارد. هرچه موشک کوچکتر باشد در فضای محدود پایگاه‌های موشکی زیر زمینی تعداد بیشتری از آن را می‌توان ذخیره و انبارداری کرد. همچنین نیاز به حفاری برای افزایش طول تونل‌ها و هزینه و زمان مورد نیاز برای حفاری تونل کمتر می‌شود. لازم به ذکر است در گذشته به دلیل کمبود فضا برای جای دهی موشک‌ها، نیروی هوافضا سپاه ایده چند طبقه کردن انبار موشک‌ها را عملی کرد.

یکی دیگر از مزیت‌های کاهش ابعاد، استفاده از طیف وسیعی از پرتابگرها است بطوری که موشک بالستیک خیبر شکن را میتوان از پرتابگر ۱۰ چرخ آریا ایران‌خودرو دیزل پرتاب کرد. البته این کامیون به تازگی به بدنه نیروهای مسلح پیوسته است و علاقمندان این حوزه را به استفاده موثرتر و گسترده تر نیروهای مسلح از کامیون‌ها و پلتفورم‌های داخلی امیدوار کرده است.

یکی دیگر از موارد که با رونمایی خیبر شکن رسانه ای شد پرتابگرهای دو فروندی موشک‌های بالستیک میانبرد است که توانایی حمل و پرتاب تا دو موشک میانبرد خیبرشکن را حمل می‌کنند. تا پیش از این، موشک برد کوتاه مانند موشک قیام با بیشینه برد ۱۰۰۰ کیلومتر بصورت تکی توسط پرتابگر حمل می‌شد؛ افزایش تعداد موشک ها به معنی افزایش نرخ شلیک است که در بحث اشباع سامانه های دفاع موشکی یک تاکتیک بشدت تاثیر گذار و اثبات شده است.

موضوعی که در فضای مجازی در زمان رونمایی از موشک خیبر شکن رخ داد و نحوه نام گذاری این سلاح به آن دامن می‌زد نوع سرجنگی آن بود که در ابتدا بنظر می‌رسید از نوع سنگر شکن باشد اما با انتشار تصاویر بیشتر از شلیک و برخورد موشک به هدف با توجه به برخورد مایل به هدف و نحوه انفجار آنی آن، فرضیه سرجنگی سنگر شکن آن رد شد. البته امکان توسعه سرجنگی سنگر شکن برای این موشک کاملا محتمل است. اما به هر حال در کلیپ رونمایی از موشک، موشک بکار گیری شده از کلاهک شدید الانفجار استفاده می‌کند که بنا به گفته فرمانده نیرو هوافضا سپاه سردار حاجی زاده ماده انفجاری بکار رفته چندین برابر معادل TNT آن، قدرت انفجاری بیشتری ارائه می‌کند. بنابراین استفاده از ترکیب RDX و HMX برای ارائه چنین عملکردی محتمل است.

در سال ۱۴۰۲ نمونه دیگری از موشک خیبرشکن رونمایی شد. این موشک که با نام خیبرشکن-۲ شناخته می‌شود، در ظاهر تقریبا با موشک خیبرشکن-۱ یکسان است.

تنها تفاوت ظاهری خیبرشکن-۲ با خیبرشکن-۱ در سرجنگی است. موشک خیبرشکن-۱ دارای یک سرجنگی سه مخروطی است ولی موشک خیبرشکن-۲ از یک سرجنگی تک مخروطی بهره میبرد.

در بخش بوستر نیز بوسترهای موشک‌های خیبرشکن-۲ و ۱ با قطر ۷۶ سانتی‌متر دقیقا هم اندازه هستند اما وزن موشک خیبرشکن-۲ از موشک خیبرشکن-۱ کمتر است. برد خیبرشکن-۲ هم از ۱۴۵۰ کیلومتر به ۱۸۰۰ کیلومتر افزایش یافته است.

لازم به ذکر است نمونه‌هایی از دو موشک خیبرشکن ۱و۲ با نامهای موشک فلسطین و حاطم توسط ارتش یمن (انصارالله) وارد خدمت شده و مورد استفاده قرار میگیرد.

در واقع موشکهای حاطم-۱ و ۲ با سرجنگی سه مخروطی نمونه‌هایی از موشک خیبرشکن-۱ است و موشکهای فلسطین-۱ و ۲ با سرجنگی تک مخروطی (نوک تیز) نمونه‌هایی از موشک خیبرشکن-۲ هستند.

در خصوص برد موشک نمونه‌های یمنی، به غیر از موشک فلسطین-۲ اطلاعات دقیقی در دسترس نیست اما طبیعتا برد آنها باید مشابه نمونه های ایرانی باشند.

برد این موشکها بر اساس اطلاعات اعلام شده بدین شکل دسته‌بندی میشوند:
خیبرشکن-۱ »»» برد ۱۴۵۰ کیلومتر
حاطم-۱ »»» برد ۱۴۵۰ کیلومتر
حاطم-۲ »»» برد نامشخص
و
خیبرشکن-۲ »»» برد ۱۸۰۰ کیلومتر
فلسطین-۱ »»» برد ۱۸۰۰ کیلومتر
فلسطین-۲ »»» برد ۲۱۵۰ کیلومتر

موشک فلسطین-۲ در حمله به هدفی در نزدیکی شهر تل آویو مورد استفاده قرار گرفت و برد آن به صورت رسمی ۲۱۵۰ کیلومتر اعلام شد. با توجه به آنکه فلسطین-۲ مشابه خیبرشکن-۲ (با بردی معادل ۱۸۰۰ کیلومتر) است به نظر میرسد برای رسیدن به برد ۲۱۵۰ کیلومتری، سرجنگی آن به شدت سبک شده باشد.

مشخصات موشک بالستیک خیبرشکن-۱:
طول: ~ ۱۰/۵ متر
قطر: ~ ۰/۸ متر
وزن: ۴۵۰۰ کیلوگرم
سر جنگی: مواد شدیدالانفجار تا وزن ۵۰۰ کیلوگرم
سوخت: جامد مرکب یک مرحله‌ای
برد: ۱۴۵۰ کیلومتر
مسیر پروازی: بالستیک
ساخت: ایران

مجموعه پوسترهای “موشک راهبردی خیبر شکن” به زبان‌های انگلیسی، عربی، کردی، آذری، روسی برای نشر در شبکه‌های اجتماعی:

استفاده از محتوای تحولات جهان اسلام فقط با ذکر منبع و نام “تحولات جهان اسلام” مجاز است.