حاشیه سازی نمایندگان آذربایجان در مسجد کبود ایروان

طاهر میرکیشیلی رئیس کمیسیون اقتصادی، معادن و مشاغل، همراه با سلطان محمداف پس از حضور در نشست پارلمان های اروپایی در مجموعه کارن دمیرچیان، از مسجد کبود ایروان در خیابان مسروپ ماشتوتس نیز بازدید کرده اند.

طاهر میرکیشیلی با انتشار عکس‌های یادگاری هیئت دو نفره آذربایجان در صفحه شخصی فیسبوک خود نوشته است: “در مسجد کبود ایروان بودیم. این تنها بنای آذربایجانی است که سالم باقی مانده است. در دیوارها، نوشته های مربوط به دولت دیگر (منظور ایران) هم باشد، مهندسی دیوارها و روح بنا متعلق به ماست. ما و مسجد این را احساس کردیم. باور داریم که صاحبان اصلی در این مسجد بزودی دعا می‌کنند. دعای آذربایجانی ها همیشه خیر است و همواره قبول می‌شود.”

حاشیه سازی جالب توجه این هیئت در حالی است که گروهی از معترضان در بیرون مجتمع فرهنگی ورزشی کارن دمیرچیان ایروان علیه حضور هیئت آذربایجانی تجمع کرده بودند و شعارهایی علیه آذربایجان و نخست وزیر ارمنستان سر می‌دادند.

فراکسیون اپوزیسون دولت ارمنستان در مجلس این کشور نیز در این نشست، حملات لفظی شدیدی علیه هیئت آذربایجانی کرده‌اند.

می‌توان گفت که نمایندگان مجلس آذربایجان با این ترفند تلاش کرده اند تا نگاه ها را از برخورد سرد ارمنی‌ها، به سمت ایران و دولت جمهوری اسلامی معطوف کنند. روی دیگر این سکه روحیه پان ترکیستی و ضد ایرانی این نماینده طرفدار حزب حاکم است که چنین رویه‌ای در پیش گرفته است و به نوعی ادامه سیاست دولت این کشور است.

البته طاهر میرکیشیلی هنگام حضور در ایروان فیلم شبانه میدان جمهوری را نیز منتشر کرده بود و شبکه تلویزیونی دولتی «اجتماعی تی وی» پست های وی را منتشر کرده است.

بیشتر بخوانید: نمایندگان مجلس آذربایجان در ایروان؛ ارمنی ها چه گفتند؟

سفارت ایران در ایروان نیز بیکار نمانده و توئیتی را در روز چهارشنبه ۲۳ فوریه برابر با ۴ اسفند به دلیل همین حاشیه سازی به سه زبان فارسی، ارمنی و انگلیسی منتشر کرده است؛ که در نوع خود مناسب است.

متن این پیام که توئیت فارسیِ کمی متفاوت آن، همراه با چهار عکس کتیبه‌ها و دست نوشته‌های طلبه‌ها و تمبر یادبود مسجد کبود است به شرح زیر می‌باشد:
“علاقمندان تاریخ، هویت واقعی و ارزش معماری ایرانی مسجد کبود را با کتیبه های فارسی و دست نوشته‌های طلاب مشغول به تحصیل در آن با قدمت بیش از ۲۰۰ سال را به خوبی درک می‌کنند. چه سعادت بزرگی است که این کتیبه‌های تاریخی حفظ شده‌اند و کارهای پژوهشی برای مستندسازی آنها پیگیری شده است!”

همچنین توئیت انگلیسی نیز مشابه همین توییت است ولی متن کمی تندتری دارد که به شرح زیر است:
“مسجد کبود نماد هنر ایرانی در سه دهه اخیر بار دیگر به عنوان عبادتگاه محل تجمع مسلمانان مقیم ارمنستان و همچنین یک جاذبه گردشگری فعال شده است. جای بسی خوشحالی است که کتیبه فارسی چند صدساله آن حفظ شده است. چه کسی می‌تواند آنها را بخواند؟”

مسجد کبود یا مسجد جامع ایروان با نام های دیگر مسجد پارسی و مسجد گک جامی در دوره زندیه ساخته شده است. بنای مسجد در سال ۱۱۷۹ هجری قمری برابر با ۱۷۶۰ میلادی آغاز شده و توسط حسینعلی خان قاجار، حاکم بیگرلربیگی ایروان در ۱۱۷۹ هجری قمری برابر با ۱۷۶۵ میلادی تمام شده است.

ساخت مسجد شش هزار تومان پول رایج ایران هزینه داشته و کتیبه ایوان جنوبی و نام حسینعلی خان تاریخ پایان ساخت آن را تصدیق می‌کند. 

مسجد کبود ایروان با آجر خشتی در زمینی به مساحت ۲۱ هزار و ۳۰۰ متر مربع، با سبک معماری چهار ایوانی صفوی و قاجاری، ۲۸ حجره در دو طرف آن و یک مناره ساخته شده است.

مسجد دو شبستان، یک حسینه و مدرسه علمیه نیز دارد که طلاب تا سال ۱۳۳۰ هجری قمری برابر با ۱۹۱۲ در آن درس می‌خواندند و یادگاری‌هایی روی دیوارها نوشته‌اند.

گنبد مسجد با رنگ فیروزه‌ای و طلایی منقش به واژه یا علی است و ۳ محراب مرمری حجاری شده با آیات قرآن دارد که در اصفهان ساخته شده و به ایروان منتقل شده‌اند. وجود سه محراب حکایت از آن دارد که پیروان سه مذهب اسلامی در آن نماز می‌خواندند.

نام مسجد کبود به خاطر رنگ آبی کبود کاشی‌های معرق هفت رنگ با نقوش اسلیمی سردر ورودی اصلی آن و مشابه مسجد کبود تبریز است.

ژوزف استالین رهبر دیکتاتور اتحاد جماهیر شوروی سابق از سال ۱۹۲۱ تا ۱۹۴۰ دستور تخریب و تغییر کاربری تمام کلیساها، مساجد و کنیسه ها را صادر کرده بود. مساجد کبود، عباس میرزا، محمدخان، رجب پاشا، زالی خان، نوروزعلی بیگ، سرتیپ خان، حاجی امام وردی، حاجی جعفربیگ، نورزال و خدابنده ارمنستان همگی در فهرست تخریب قرار گرفتند. مسلمانان شیعه آذری ایروان (یرآذ) به سختی از مسجد کبود استفاده می‌کردند و طی این سال‌ها اجازه تعمیر ساختمان داده نمی‌شد و قسمت هایی از آن خراب شدند.

جمعی از روشنفکران ارمنی ایروان در سال ۱۹۴۰ برای جلوگیری تخریب مسجد کبود پیشنهاد کردند تا این ساختمان به موزه تاریخ ایروان مبدل شود.

پس از استقلال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق و استقلال جمهوری ارمنستان، جمهوری اسلامی ایران موضوع تعمیر و تغییر کاربری آن به مسجد را برای مقام های ارمنستان مطرح کرد.

قرارداد مرمت در ۱۳ اکتبر ۱۹۹۵ میلادی برابر با ۲۱ مهر ۱۳۷۴ میان دو کشور امضا شده و سازمان میراث فرهنگی وقت، مرمت فنی را با کمک اسناد و عکس‌های دانشگاه ایروان، سرمایه گذاری بنیاد مستضعفان و جانبازان وقت و رایزنی سازمان فرهنگ و ارتباطلات اسلامی بر عهده گرفتند.

تمبر یادبود توسط واهان مکردچیان با نمایی از مسجد کبود ایروان و کلیسای ناجی مقدس اصفهان طراحی شده است. این تمبر با حضور آرمان خاچاطوریان وزیر حمل و نقل، ارتباطات و فناوری اطلاعات ارمنستان و علی ناصر سبحانی پور رایزن فرهنگی ایران در ۲۰ هزار جلد رونمایی شده است.

چهار سال پس از آغاز بازسازی و در سال تابستان  1999 میلادی برابر با سال ۱۳۷۸ هجری خورشیدی این ساختمان به رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ایروان تحویل شده است. کتیبه مرمت آن نیز در سال ۱۳۷۹ برابر با دو هزار میلادی پس از پایان مرمت در سردر ووردی نصب شده است.

اکنون در این مسجد نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا خوانده می‌شود و مسلمانان مقیم ایروان از جمله ایرانیان مراسم مذهبی خود را در آن برگزار می‌کنند. آموزش زبان فارسی، نمایشگاه دائمی عکس و کتابخانه نیز بخشی از فعالیت آن است و گردشگران در دو نوبت صبح و عصر از آن بازید می‌کنند.

ایران از دولت ارمنستان خواسته است تا این ساختمان را برای ثبت در فهرست آثار تاریخی- فرهنگی جهانی یونسکو پیشنهاد کند.