بازدید سفیر ایران در روسیه از چچن!

کاظم جلالی در این سفر نخست با میژیوف مفتی (رهبر دینی) جمهوری خودمختار چچن دیدار کرده است. رمضان قدیروف رئیس جمهور چچن و کابینه وی نیز روز چهارشنبه یکم تیر از جلالی استقبال کرده است. بررسی همکاری های فرهنگی، اقتصادی، گردشگری و سایر موضوعات از موارد مذاکره هیئت های دو طرف است.

این نخستین سفر رسمی هیئت ایرانی به چچن پس از پایان اتحاد جماهیر شوروی است. کاظم جلالی پیش از این با سفر به ولادی وستوک خواستار بازگشایی کنسولگری سابق ایران در این منطقه شده بود.

چچن سرزمین از دست رفته
گفتنی است که چچن نام یک قوم کوچک قفقاز است که در قرن هیجده میلادی پس از شکست ایران، طی قرارداد گلستان به همراه دیگر مناطق قفقاز به روسیه تزاری واگذار شده است.

اعلام استقلال
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری خودمختار چچن ایچکریا در سال ۱۹۹۱ در کنار مرزهای گرجستان با رفراندوم اعلام استقلال کرد و جوهر موسایویچ دودایف، رئیس جمهور این دولت دفاکتو شد. در نهایت درگیری داخلی در این منطقه منجر به جدایی اینگوش در سال ۱۹۹۲ شد که به ترکیب دولت فدرال روسیه پیوست.

جنگ اول چچن
بوریس یلتسین رئیس جمهور وقت فدراسیون روسیه نیز این استقلال را به رسمیت نشناخت‌ و در سال ۱۹۹۴ به گروزنی حمله کرد. نیروهای مسلح احمد قدیراف رئیس جمهور سابق و پدر رمضان قدیراف نیز با دولت دفاکتو چچن درگیر شدند و دودایف به جنوب این منطقه رفت. جوهر دودایف ۲۱ آوریل ۱۹۹۶ در یک حمله هوایی ارتش روسیه به ماشین شخصی اش کشته شد. سلیم خان یندربایف جای او را گرفت و نیروهای دولت دفاکتو توانستند گروزنی را در پایان جنگ اول چچن و ماه اوت ۱۹۹۶ از ارتش روسیه پس بگیرند.

جنگ دوم چچن
اصلان ماسخاداف در سال ۱۹۹۷ رهبری استقلال طلبان را پس از انتخابات ستاد نظامی به دست گرفت. وی معاهده صلح خاساویورت را با دولت روسیه امضا کرد و گمان می‌رفت که دولت فدرال روسیه استقلال این منطقه را به رسمیت بشناسد. وی با نیروهای القاعده و مجاهدین وهابی طالبان از افغانستان ارتباط برقرار کرد. ورود نیروهای وهابی موجب نارضایتی مردمی شد. ورود نیروهای وهابی و اعلام امارت اسلامی قفقاز و نفوذ در داغستان منجر به حمله مجدد روسیه در ۲۶ اوت ۱۹۹۹ شد و گروزنی در ۳۱ ماه می سال ۲۰۰۰ پس از محاصره سقوط کرد.
روسیه احمد قدیراف را به عنوان رئیس جمهور تابع دولت فدرال قرار داد. پس از آن تنش‌ها از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ ادامه داشت و یک جنگ تمام عیار چریکی با پلیس محلی، یگان قدیروفسکی و ارتش روسیه شکل گرفت. اصلان ماسخاداف هم یکی دیگر از قربانیان این جنگ بود. وی ماه مارس ۲۰۰۵ طی عملیات نیروهای ویژه روسیه در شمال چچن محاصره و کشته شد. پس از وی عبدالحلیم سعدالله اف تا ۲۰۰۶ و دوکو عمراف تا ۲۰۱۴ روسای دولت در تبعید بودند.

پایان دولت استقلال طلبان
جنگ دوم تا سال ۲۰۰۹ به شکل خشونت باری پیش رفت و با وجود تلفات زیاد شبه نظامیان دولت در تبعید، تلفات فراوانی به ارتش و نیروهای وزارت کشور روسیه، پلیس و یگان قدیروفسکی جمهوری چچن وارد شده بود. طی همین سال حملات به دلیل ضربات روسیه به شبه نظامیان استقلال طلب کاهش یافت. می‌توان گفت این دولت در همین سال عملا کنترل خود در بسیاری مناطق را از دست داد.
تعداد زیادی از چریک‌های چچنی به گرجستان و دره پانکیسی رفتند. پایگاهی در مرز فدراسیون روسیه است که آنها هر از گاهی به داخل این منطقه نفوذ می‌کنند.
جنگ در داخل چچن با اعلام احمد زاکایف وزیر خارجه دولت استقلال طلبان پایان یافت. وی اعلام کرد که نیروهای امارت اسلامی چچن به سوی پلیس و نیروهای چچنی تیراندازی نکنند و چچن ها یکدیگر را نکشند. ارتش روسیه نیز دست به کاهش حضور نظامی زد و بازسازی از همین زمان شروع شد.

حملات در عمق خاک روسیه
اما حملات وارد مرحله تازه ای شد و در قلمرو روسیه گسترش یافت. بمبگذاری فرودگاه مسکو، گروگانگیری در تئاتر مسکو، بمبگذاری در مترو مسکو، حمله به پارلمان چچن و دیگر اقدامات از این دست سبب شد تا حملات به سوی غیرنظامیان نیز گسترش پیدا کند.
جمهوری اسلامی ایران یکی از طرفهایی بود که از جوهر دودایف حمایت رسانه ای و لجستیکی می‌کرد. حمایت ایران از چچنها در کنار جنگ قره باغ و بوسنی منجر به تیرگی روابط با فدراسیون روسیه شده بود و منافع دو کشور بر ضد هم بود. سفیر وقت مسکو در اعتراض به خطبه نمازهای جمعه خصوصا در مناطق اهل سنت ایران اعلام کرده بود که ایران شورشیان را مبارزان استقلال طلب می‌نامد. زمانی که یندربایف جای خود را به ماسخاداف داد، روابط ایران و دولت در تبعید چچن با رسوخ تفکرات وهابی قطع شد…
اما به نظر می‌رسد هم اکنون گسترش روابط در قفقاز شمالی برنامه جمهوری اسلامی ایران است.