پاسخ به سوالات مهم درباره ترور ایمن الظواهری توسط آمریکا

یک دهه پس از ترور اسامه بن لادن رهبر گروه تروریستی القاعده توسط نیروی دریایی ارتش آمریکا در جریان حمله به منطقه ابوت آباد در پاکستان، محل اختفای ایمن الظواهری، رهبر جدید القاعده همچنان یک راز باقی مانده بود. تا اینکه رئیس‌جمهور آمریکا در یک کنفرانس خبری از کاخ سفید کشته شدن الظواهری را اعلام کرد. بر اساس اطلاعات منتشر شده و تحلیل‌های دقیق از ماجرای ترور سرکرده القاعده، به سوالات مهمی در این باره پاسخ می‌دهیم:

۱- ترور ایمن الظواهری چگونه صورت گرفت؟
طبق اظهارات جوزف بایدن رئیس جمهور آمریکا، ایمن الظواهری، دومین رهبر القاعده به اتهام مشارکت در طراحی حملات ۱۱ سپتامبر، در حمله پهپادی ارتش و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) کشته شد.
این پیرمرد ۷۱ ساله مصری، در سحرگاه یازدهم مرداد ۱۴۰۱، در پی شلیک موشک هلفایر از پهپاد آمریکایی (احتمالا از نوع MQ-9) به بالکن خانه‌ی یکی از دستیاران سراج الدین حقانی، وزیر کشور و معاون ارشد رهبر طالبان، در منطقه شیرپور شهر کابل کشته شد. همچنین پس از اجرای حمله، عملیات شناسایی هوایی و یک تیم امنیتی میدانی از مرگ الظواهری اطمینان حاصل کرده و موفقیت عملیات را تایید کردند.

طبق اظهارات مقامات دولتی آمریکا، ردیابی الظواهری زمانی انجام گرفت که وی برای دیدن خانواده اش (که از اوایل سال جاری میلادی به خانه‌ای امن در کابل منتقل شده بودند) آمد. بایدن برای اولین بار در ماه آوریل از اطلاعات الظواهری مطلع شد و اطلاعات تکمیلی را در ماه می و ژوئن دریافت کرد. او پس از جلسه با مشاوران ارشد کابینه و امنیت ملی در ۲۵ ژوئیه (۳ مرداد ۱۴۰۱)، دستور نهایی برای ترور الظواهری را صادر کرده است.

۲- پس از ترور الظواهری چه شد؟ تبعات این حمله چیست؟
مقامات طالبان که مدت‌ها از حضور الظواهری در کابل آگاه بوده‌اند، بستگان الظواهری را پس از حمله به نقطه دیگری منتقل کرده‌اند. این اقدام ممکن است همچنان مدنظر آمریکا قرار داشته باشد. از سویی دیگر پناه دادن طالبان به الظواهری به منزله نقض توافقنامه دوحه بین آمریکا و طالبان است، چرا که طالبان در این توافق متعهد شده است که با هیچ گروه تروریستی همکاری نکند. در همین رابطه، طالبان نیز با محکوم کردن حمله آمریکا به کابل معتقد است که این اقدام نقض توافق توسط آمریکاست و ادعای آنها درباره ترور الظواهری باید اثبات شود.

در بیان علل اصلی ترور الظواهری می‌توان به مواردی نظیر ایجاد اختلاف داخلی بین سرکردگان القاعده، ایجاد شکاف بین اعضای ارشد طالبان، حمایت از گروه‌های ضد طالبان در افغانستان، ایجاد زمینه پیوستن اعضای القاعده به داعش، القای قدرت و نفوذ آمریکا در جهان و منطقه آسیای میانه و… اشاره کرد. همان طور که در مطالب گذشته اشاره کردیم، الظواهری از ابتدای تأسیس داعش با این تشکیلات مخالفت داشت و حذف وی می‌تواند زمینه پیوستن اعضا و گروه‌های تابع آنها در کشورهای آسیایی و آفریقایی به داعش را تسهیل کند. البته آمریکا در افغانستان، به وجود طالبان، داعش و سایر گروه‌های مسلح نیاز دارد. در واقع آنها از هرج و مرج و هر جنگی که تهدیدی برای رقبای آسیایی آنها ایجاد کند، حمایت می‌کنند.

ترور الظواهری مشکلاتی را برای آمریکا نیز ایجاد خواهد کرد چرا که آنها این ترور را در شهر کابل، پایتخت افغانستان انجام داده‌اند و مهمان کشی در فرهنگ پشتونی طالبان امری ننگ آور و مهم است. علاوه بر این احتمال پاسخ القاعده به آمریکا نیز وجود دارد و علیرغم تضعیف تشکیلات این گروه در سال‌های اخیر، توان لازم برای اجرای حملات انتقام جویانه علیه مواضع آمریکا وجود دارد. علیرغم این موارد، مزایای ترور الظواهری برای آمریکا از تهدیدات آن بیشتر است و در آینده باید منتظر تبعات ناشی از این اقدام باشیم.

آمریکا با فهم این مسائل، در حال حاضر به دنبال ایجاد پایگاه و نفوذ بیشتر در پاکستان، تاجیکستان و ازبکستان است. خروج نظامی از افغانستان هزینه‌های آنها را کاهش داده و دست آنها را برای تحقق نفوذ بیشتر در کشورهای آسیای میانه بازتر کرده است.

۳- آیا طالبان بر سر ایمن الظواهری با آمریکا معامله کردند؟
یکی از مسائل مهم درباره ترور ایمن الظواهری نحوه کشف محل اختفای وی است. با توجه به اینکه آمریکایی‌ها در این باره جزئیاتی منتشر نکرده‌اند، دو احتمال مطرح می‌شود: ۱- آمریکایی‌ها با کمک سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای پاکستان و تاجیکستان یا جاسوس‌های خود در افغانستان به اطلاعات الظواهری دست یافته است. ۲- طالبان طی معامله‌ای اطلاعات الظواهری را به آمریکا فروخته است.

پس از ترور الظواهری، بانک مرکزی دولت طالبان اعلام کرد که یک بسته ۴۰ میلیون دلاری پول نقد تحت عنوان “کمک بشردوستانه به مردم افغانستان”، به این بانک تحویل داده شده است. پیش از این نیز در ۴ مرداد ماه، مولوی “امیر خان متقی” وزیر خارجه طالبان در جریان نشست تاشکند با توماس وست، نماینده ویژه آمریکا برای افغانستان، پیرامون آزادسازی ذخایر طلای افغانستان و کمک‌های بشردوستانه مذاکره کرده است. این دو خبر گمانه‌زنی‌ها در خصوص خیانت طالبان به الظواهری را تقویت می‌کند. همان طور که در مطالب گذشته نیز ذکر شده است، طالبان تشکیلات منسجمی نیست و متشکل از شوراهای محلی و گروهک‌های مسلح با گرایش و تفکرات مختلف است. از این رو بار دیگر بر وجود گرایش‌های مختلف در ساختار طالبان تاکید می‌کنیم و بر این مبنا احتمال وقوع نزاع های داخلی در تشکیلات روبه افزایش خواهد بود.

در مجموع با تداوم اقدامات مخرب آمریکا در دو دهه اخیر، آینده‌ی مناسبی برای افغانستان و حتی منطقه آسیای میانه تصور نمی‌شود. در جغرافیای افغانستان اقوام و مذاهب مختلفی سکونت دارند و نبود یک حکومت فراگیر و مستقل، این منطقه را به یک سیاهچاله امنیتی تبدیل کرده است. کنترل چنین شرایطی نیازمند تشکیل ائتلاف منطقه‌ای با همکاری کشورهای همسایه و قدرت‌های منطقه‌ای است و انتظار می‌رود ایران به عنوان مرکز ثبات منطقه، ایده پرداز و تشکیل دهنده چنین اتحادی شود.

بیشتر بخوانید:
ایمن الظواهری، رهبر القاعده کشته شد! تبعات احتمالی این ترور چه خواهد بود؟
انفجار در شهر کابل؛ حمله پهپادهای آمریکا به داعش یا حمله پاکستان به تحریک طالبان؟