به مناسبت رفع سوءتفاهم ایران و جمهوری آذربایجان توسط قالیباف!

محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی ایران، روز یکشنبه ۱۸ دی، در راس یک هیئت پارلمانی و با همراهی معاون وزیر امور خارجه برای شرکت در سیزدهمین نشست پارلمانی کشورهای آسیایی موسوم به APA وارد آنتالیا ترکیه شد. این نشست روزهای دوشنبه و سه شنبه، ۱۹ و ۲۰ دی برگزار شده و ۴۴ هیئت پارلمانی، هفت رئیس مجلس و چهار نایب رئیس مجلس در آن شرکت کردند.

روایت طرف ایرانی
خبرگزاری تسنیم از تاکید قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی بر شرایط ویژه کشور همسایه آذربایجان برای جمهوری اسلامی ایران، نقش آفرینی پارلمان‌های دو کشور برای عمق بخشی روابط، نزدیکی دو کشور برای جلوگیری از دخالت کشورهای فرا منطقه‌ای و خطوط قرمز ایران درباره عدم پذیرش هر گونه تغییرات ژئوپلیتیکی در مرز و پافشاری بر توسعه روابط اقتصادی، تبادلات تجاری و ترانزیتی خبر داده است.
تسنیم همچنین از تمایل صاحبه غفاراوا برای همکاری با جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌المللی و دعوت برای سفر به آذربایجان، مشترکات دینی و آذری زبانان، زمینه های فراوان همکاری و خواسته این کشور برای حمایت از صلح، امنیت و ثبات در منطقه را بیان کرده است.

بنابر گزارش شبکه خبری العالم و سحر آذری صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، محمدباقر قالیباف هنگام ورود به فرودگاه مهرآباد گفته است:

“این اواخر سوء تفاهم هایی با جمهوری آذربایجان پیش آمده بود که این مسائل برطرف شد. همچنین مقرر شد این نشست ها تداوم داشته باشد و در آینده به باکو سفر کنم.”

رئیس مجلس همچنین از گفتگو درباره مسیرهای ترانزیت شرق به غرب و شمال به جنوب، ترانزیت کالا، حمل و نقل، انرژی و تجارت سخن گفته است. همچنین مقرر شده نشست های سه جانبه وزیران دفاع و امور خارجه و سران کشورها نیز برگزار شود.

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه نیز در گفتگو با خبرگزاری ایرنا ضمن قدردانی از قالیباف گفته است:

“دیدار سه جانبه دستاوردهای بسیار خوبی در کاهش سوءتفاهمات داشته و گام های خوبی برداشته شده است.”

آنچه دیدار را مهم کرده مصاحبه بحث برانگیز قالیباف درباره نتایج دیدار با مصطفی شنتوپ و صاحبه غفار اوا روسای مجلس ترکیه و آذربایجان و گفته های رسانه های آذربایجان در این مورد است‌.

طرف آذربایجانی چه می‌گوید؟
پس از مصاحبه رئیس مجلس شورای اسلامی درباره رفع سوءتفاهم‌ها، تفاسیر متعددی از این سخنان شده و شخص اول دولت باکو و رسانه‌های آذربایجان ضمن بازی با کلمات، بیشترین سود را از این موضوع برده‌اند.

پس از اظهارات قالیباف در مورد رفع سوءتفاهم‌ها میان دولت باکو و ایران، الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان بار دیگر صراحتا بر نیت خود برای ایجاد کریدور زنگزور تاکید کرد! یعنی همان مشکل اصلی، که ایران را بر سر نحوه اجرای آن به شدت نگران کرده است. امیدواری جمهوری آذربایجان برای تحقق کریدور زنگزور با قوه قهریه، به گونه‌ای که مرز ۴۰ کیلومتری ایران و ارمنستان را به خطر بیاندازد و یا مسدود کند، نگرانی اصلی ایران است. در حقیقت، ایران هیچ مخالفتی با اجرای بند نهم توافق آتش‌بس ۲۰۲۰ قره باغ که شامل دسترسی آذربایجان به نخجوان می‌شود، ندارد. در طول سه دهه گذشته ارتباط بین باکو و منطقه نخجوان تنها از طریق ایران صورت می گرفت. در حالی که تهران با این بند از توافق مخالف نیست، اما به شدت با تغییر مرزهای بین المللی در قفقاز، مسدود شدن مرز ایران و ارمنستان و احتمال تجدید درگیری بین ارمنستان و آذربایجان مخالف است.

بیشتر بخوانید: ایران به طور فزاینده‌ای نسبت به تهدیدات در مرز مشترک با ارمنستان نگران است

سایت آخار آذربایجان نیز در مورد مصاحبه قالیباف نوشته است: “قالیباف رئیس مجلس ایران گفته است که این اواخر سوءتفاهم‌هایی با آذربایجان پیش آمد اما این سوءتفاهمات از میان رفته است و در آینده برای سفر به باکو برنامه ریزی می کنم. این سفر برای ماه نوامبر ۲۰۲۲ برنامه ریزی شده بود که به تاخیر افتاد.”

بنابر تحلیل تحولات جهان اسلام سایت آخار با تکیه بر سخنان مبهم رئیس مجلس شورای اسلامی مانور تبلیغاتی داده و ماجرای اختلافات دو کشور را سوءتفاهم طرف ایرانی نسبت به آذربایجان قلمداد کرده است.

سایت آپا نیز درباره دیدار قالیباف و غفاراوا نوشته است: “مسائل ویژه از جمله وضعیت منطقه پس از بیانیه سه جانبه مسکو (پایان جنگ دوم قره باغ) و موضوعات دو جانبه مورد بحث قرار گرفته و رئیس مجلس آذربایجان از ابتکار آذربایجان برای تامین صلح، امنیت و توسعه همکاری ها در منطقه خبر داده است.”

در آنتالیا چه گذشت؟
قالیباف عصر روز دوشنبه در حاشیه نشست APA، نخست یک دیدار سه جانبه با روسای مجالس ترکیه و آذربایجان داشته است. چنانکه به نظر می‌رسد این دیدار یک نوع میانجی‌گری از سوی ترکیه است تا مقام‌های ایران و آذربایجان با یکدیگر دیدار کنند.
موضوع حمل و نقل، ترانزیت کالا، حق آبه رود ارس موضوع مباحث سه کشور بوده است.
همچنین در دیدار حساس دو جانبه، هیئت های ایران و آذربایجان با یکدیگر گفتگو کردند که چالش برانگیز بوده است. لحن رسانه های وابسته به دولت این کشور مشخص می‌کند که مقام های رسمی دولت باکو با وجود عدم تمایل ایران برای فشار به آنها، هنوز هم از مواضع خود کوتاه نیامده اند و در مسیر خود همچنان پیش می‌روند.

بیشتر بخوانید: ادامه تاخت‌و‌تاز رسانه‌ های باکو علیه ایران و توهین به مرجعیت و ولایت فقیه

سوء تفاهم‌های مورد نظر محمدباقر قالیباف در طی سه ماهه گذشته احتمالا اشاره به مواردی مانند: بازداشت فعالان مذهبی و فرهنگی آذربایجان و اتهام جاسوسی آنها برای ایران، توهین به رهبر جمهوری اسلامی ایران و احکام اسلام، فعالیت در گرجستان برای نفوذ در میان جمعیت آذری های این کشور و مقابله با روحانیون شیعه تحصیل کرده در قم، اتهام زنی درباره حمایت ایران از اشغال قره باغ توسط ارمنستان، استفاده از مناطق اشغالی برای کشت و قاچاق مواد مخدر، اتهام اهدای رایگان تسلیحات به ارمنستان، مانور نظامی در نزدیکی مرزهای ایران، حمایت از ناآرامی های داخل ایران، قاچاق سلاح و مواد منفجره به داخل ایران، تلاش برای ناآرام سازی استان های آذری نشین ایران، باز کردن پای اسرائیل به مرزهای شمال غربی ایران و ادعای ارضی دولت باکو نسبت به خاک ایران باشد؛ مواردی که همگی در ردیف تهدید امنیت ملی و تمامیت ارضی کشور طبقه بندی می شود!

بیشتر بخوانید: سفر غیرمنتظره وزیر دفاع رژیم اسرائیل به جمهوری آذربایجان + تصاویر

سو تفاهم مورد نظر رئیس مجلس را می‌توان در گذشته نیز به روشنی از زبان حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران شنید که گفته بود همه اقدامات ضد ایرانی دولتمردان باکو و لشگرکشی آنها به سمت مرزهای ایران، تنها تنش رسانه ای می‌باشد…

با توجه به اظهارات و کُنش‌های مقامات سیاسی جمهوری اسلامی ایران در قبال مسئله قفقاز در طول سه سال گذشته، به روشنی می‌توان دریافت که ایران از نبود یک سیاست واحد و استراتژی مناسب در مواجهه با مسائل قفقاز رنج می‌برد. هرچند که این خلاء، چندین بار با واکنش مسئولین نظامی و امنیتی ایران به خوبی پاسخ داده شده و مهار شده است؛ اما به هر صورت، این عدم برنامه ریزی و این غفلت، در سالهای گذشته خود را به اشکال مختلف نشان داده است و روز به روز جایگاه ایران را در منطقه قفقاز تضعیف کرده است. با این حال، باز هم برخی مقام های تصمیم گیر و تصمیم ساز در ایران فکر می‌کنند با انجام برخی حرکات سطحی و بی ارزش و ایراد سخنانی سطحی‌تر، دولتمردان باکو را از ادامه سیاست خصمانه خود باز خواهند داشت؛ و البته ادامه‌ی رویه‌ هایی از این دست که در چند دهه گذشته تکرار شده است، باز هم گمانه‌زنی‌ها در مورد میزان تاثیرگذاری لابی جمهوری آذربایجان در تهران را افزایش می‌دهد.
پر واضح است که سیاست‌های خصمانه باکو در قبال ایران فراتر از آن چیزی است که بتوان آن را با بیان چندین پیام سیاسی و نمادین و اظهارات بدون پشتوانه حل و فصل کرد. این موضوع نیازمند ایجاد یک راهبرد درست، عقلانی و بلند مدت در حوزه سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران در قبال منطقه قفقاز است.

بیشتر بخوانید:
آذربایجان: ایران قصد حمله به ما را دارد؛ ولایتی: آذربایجان نور چشم ماست!
لابی آذربایجان مجددا مانع پخش مستند حیدر علی اف شد!
نگاهی به گرمی روابط دیپلماتیک باکو و تل آویو