دانش نظامی: تانک لئوپارد ۲

کلمه Leopard در لغت به معنی پلنگ است و با توجه با نامگذاری تانکهای قبلی ساخت آلمان به Tiger (ببر) و  Panther (پلنگ) نامی بسیار مناسب برای این تانک محسوب می‌شود.

نسل اول تانک اصلی میدان نبرد آلمانی‌ها، تانک M48 Patton ساخت آمریکا بود و نسل دوم آن نیز تانک لئوپارد-١ که با تغییراتی برای کاربرهای دیگر ناتو همچنان در خدمت است. تانک لئوپارد ١ در دهه ۱۹۶۰ در آلمان غربی طراحی و تولید شد. این تانک نخستین بار در سال ۱۹۶۳ توسط شرکت کراوس-مافای برای وزارت دفاع آلمان غربی تولید شد و بیش از ۶ هزار عراده از آن برای ۹ کشور عضو ناتو شامل آلمان، هلند، بلژیک، یونان، ترکیه، ایتالیا، کانادا، نروژ و همچنین استرالیا تولید شد.

آلمان برای توسعه و بهبود تانک لئوپارد-۱ ، در سال ۱۹۶۳ با همکاری ایالات متحده آمریکا دست به توسعه پروژه MBT-70 زد. با این حال، در سال ۱۹۶۷ دولت آلمان دستور تحقیق درباره امکانات مورد نیاز برای ارتقاء تانک لئوپارد-١ را به شرکت پورشه داد. جالب است بدانید که تانک لئوپارد-۱ از سال ۱۹۶۵ تا سال ۱۹۹۵ در خدمت آلمان بوده و اعلام نیاز طرح MBT-70 قبل از ورود به خدمت تانک لئوپارد-۱ انجام شده است. لئوپارد-۱ نیز طراحی شرکت پورشه و ساخت شرکت Krauss-Maffei بود. این موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانید شرکت پورشه نام این پروژه جدید را Vergoldeter Leopard یا Gilded Leopard نامید و بر روی به‌روزرسانی با ترکیب فناوری های پیشرفته تمرکز کرد. وجود یک بارگذار خودکار، توپ خودکار و هم محور با مسلسل، پریکوپ مستقل برای فرمانده، امکان استفاده از مسلسل ضد هوایی از داخل کابین، وجود دوربین نظارت تلویزیونی بر روی دکل با امکان افزایش ارتفاع، تغییر در شکل برجک و استفاده از ریخته گری در تولید آن، بهبود سیستم تعلیق، گیربکس و دریچه های خروجی موتور از موارد پروژه جدید محسوب می‌شد.

توسعه و تولید:

در سال ١٩۶٧ دولت آلمان غربی تصمیم به تولید نمونه آزمایشی از پروژه Gilded Leopard و همچنین توسعه آزمایشی بر بستر تانک لئوپارد-١ گرفت. اما به دلیل نبود بودجه کافی امکان توسعه همزمان دو پروژه وجود نداشت، در نهایت قرارداد توسعه آزمایشی با شرکت Krauss-Maffei منعقد شد، اما این شرکت متعهد به همکاری با پورشه برای توسعه شاسی و با Wegmann برای توسعه برجک شد. در همین راستا دو نمونه اولیه با اجزای مختلف با هدف بهبود تانک Leopard 1 به گونه ای ساخته شد که با نیازهای قدرت آتش MBT-70 مطابقت داشته باشد. هدف از این بهینه سازی ها افزایش احتمال برخورد اولین شلیک در بردهای بیش از ۲۰۰۰ متری بود. همچنین افزایش توانایی درگیری دقیق با اهداف در حال حرکت با استفاده از سیستم کنترل آتش کامپیوتری یکی دیگر از اهداف اصلی توسعه آزمایشی بود. تانکهای ساخته شده با نام مستعار Keiler شناخته شدند. دو نمونه اولیه (ET01  و ET02) از Keiler در سال‌های ۱۹۶۹ و ۱۹۷۰ ساخته شدند که هر دوی آنها از موتور MB872 نیرو می‌گرفتند.

بعد از فراز و نشیب‌های فراوان در سال ۱۹۷۱ نام پروژه MBT-70 به اسم لئوپارد-۲ تغییر یافت. در همان سال سفارش تولید ۱۷ پیش نمونه داده شد، اما تنها ۱۶ بدنه ساخته شد زیرا تولید بدنه PT12 لغو شد. برجکها از T1 تا T17 و بدنه از PT1 تا PT17 نام گذاری شدند. این پیش نمونه ها برای انجام آزمایش های متعدد، از مؤلفه‌ها و مفاهیم مورد نیاز و متفاوت برای توسعه تانک تولید شدند و هر نمونه دارای اجزایی بود که در نمونه‌های دیگر یافت نمی‌شد. تعداد ده عدد از این برجک ها مجهز به توپ‌های ۱۰۵ میلی‌متری و هفت پیش نمونه دیگر به یک توپ ۱۲۰ میلی متری مجهز بودند. برجک جوش داده شده از زره فاصله دار استفاده می کرد که توسط دو صفحه فولادی تشکیل شده بود. نمونه های اولیه مجهز به مسافت یاب نوری EMES-12 و سیستم کنترل آتش بودند که بعداً در Leopard 1A4 به کار گرفته شد. برجک T14 برای نصب ماژول‌های ضد زره جدید اصلاح شد و مجهز به سیستم محرک و تثبیت برجک بصورت کاملاً الکتریکی بود. این برجک به طور مشترک توسط جنرال الکتریک و AEG Telefunken توسعه داده شده بود.

در ژوئیه ۱۹۷۳، توافقی بین وزرات دفاع دو کشور آلمان و آمریکا برای استانداردسازی در تانک‌های اصلی میدان نبرد (MBT) که برای ناتو مطلوب باشد، امضا شد. بدلیل همکاری مشترک قبلی روی طرح MBT-70 تصمیم گرفته شد تا قطعاتی که بطور کامل توسط شرکت‌های آلمانی برای لئوپارد-۲ ساخته شده بود، در اختیار نمونه اولیه تانک آبرامز قرار بگیرد که موجب کاهش هزینه در طرح XM1 Abrams می‌شد.
با توجه به قوانین آمریکا امکان مداخله در ساخت تانک XM1 Abrams توسط شرکت آلمانی وجود نداشت. در نتیجه، اصلاح نمونه‌های اولیه لئوپارد-۲ به منظور برآورده کردن الزامات ارتش ایالات متحده مورد بررسی قرار گرفت. در ۱۱ دسامبر ۱۹۷۴ یادداشت تفاهمی بین آلمان و ایالات متحده امضا شد که هدف آن الزام ایالات متحده در بررسی نسخه اصلاح شده لئوپارد-۲ در برابر نمونه های اولیه XM1 بود. همچنین این تفاهم نامه جمهوری فدرال آلمان غربی را موظف می‌کرد تا نمونه‌ای متناسب با نیاز ایالات متحده را برای بررسی به این کشور ارسال نماید.

نسخه سختگیرانه تانک Leopard 2 با نام Leopard 2AV ساخته شد تا هم الزامات ایالات متحده و هم آخرین الزامات حفاظتی وزارت دفاع آلمان را برآورده کند. برجک T14 به عنوان برجک اصلی Leopard 2AV مورد استفاده قرار گرفت، اما رسیدن به سطح حفاظتی لازم برای بدنه نیازمند تحقیقات بیشتر بود، تا اینکه آزمایشات بالستیک نهایی در ژوئن ۱۹۷۶ انجام شد. ایالات متحده ترجیح داد از مسافت یاب لیزری ساخت آمریکا استفاده شود؛ به همین منظور بر روی برجک از فاصله یاب لیزری شرکت آمریکایی هیوز استفاده شد. این برجک بر روی نمونه اولیه PT19 نصب شده بود.
نمونه AV در مقایسه با نمونه های اولیه Leopard 2 دارای سیستم کنترل آتش، همراه با فاصله یاب نوری EMES-12 بود. در این نمونه سنسور باد متقابل حذف شده و سنسورهای فشار و دمای هوا اضافه شده بود. تغییراتی مانند افزودن دید فرمانده PERI R12 همراه با نورافکن مادون قرمز، نارنجک‌انداز کوتاه برد برای استفاده علیه پیاده‌نظام، نورافکن جمع‌شونده، نورافکن ثابت، دوربین دید در شب جمع شونده، APU و دستیار بارگیری مکانیکی از جمله موارد افزوده شده به نمونه AV بود.

با توجه به صرف زمان بیش از حد انتظار برای طراحی و تولید Leopard 2AV ، امکان ارسال به آمریکا و انجام آزمایش در آمریکا بر روی تانک Leopard 2AV قبل از ۱ سپتامبر ۱۹۷۶ نبود. علیرغم تلاش آلمان‌ها جهت ارزیابی همزمان نمونه‌های Leopard 2AV و XM1، ارتش ایالات متحده تصمیم گرفت که منتظر Leopard 2AV نباشد و نمونه های اولیه XM1 ساخته شده توسط کرایسلر (Chrysler) و جنرال موتورز (General Motors) را مورد آزمایش قرار دهد.

آلمان‌ها دو نمونه اولیه بدنه و سه برجک به ایالات متحده فرستادند: نمونه PT20 از یک توپ خان‌دار L7 با کالیبر ۱۰۵ میلی‌متری همراه با یک سیستم کنترل آتش از شرکت هیوز بهره می‌برد و نمونه دوم PT19 که با همان سیستم کنترل آتش شرکت هیوز اما همراه با توپ ۱۲۰ میلی‌متری راین‌متال ارسال شده بود. سومین نمونه PT21 نام داشت، که مجهز به سیستم کنترل آتش Krupp Atlas Elektronik EMES-13 و توپ ۱۲۰ میلی متری Rheinmetall در اختیار آمریکایی‌ها قرار گرفت. مطالعه‌ای که توسط شرکت آمریکایی FMC انجام شد، نشان داد که تولید Leopard 2AV تحت لیسانس در آمریکا از محدودیت‌های هزینه تعیین شده توسط ارتش ایالات متحده تجاوز نمیکند. بنابراین طرح Leopard 2AV به طور کامل الزامات ایالات متحده را برآورده می‌کرد. اما شرکت FMC پس از به دست آوردن مجوز برای تولید Leopard 2AV، تصمیم گرفت که پیشنهاد فنی ارائه ندهد، زیرا آنها شانس کمی برای پذیرش وسیله نقلیه‌ای که در ایالات متحده توسعه نیافته بود می دیدند. به همین دلیل تمرکز بر روی امکانات و اجزای مشترک بین دو تانک قرار گرفت.

ارزیابی ارتش ایالات متحده نشان داد که در XM1 نسبت به Leopard 2AV دارای زره مخصوص بیشتری است. در آزمایش‌ها مشخص شد Leopard 2AV عملکردی برابر با نمونه‌های اولیه XM1 دارد اما موتور توربینی AGT-1500 حدود ۵۰ درصد سوخت بیشتری مصرف می کند. زنجیرهای چرخ در تانک Leopard 2AV استقامت خوبی داشتند، در حالی که زنجیرهای چرخ مورد استفاده در نمونه‌های اولیه XM1 نتوانستند نیازهای ارتش را برآورده کنند. بازتاب حرارتی موتور دیزل MTU مورد استفاده در Leopard 2AV بسیار کمتر از موتور توربینی AGT-1500 مورد استفاده در XM1 Abrams بود. سیستم کنترل آتش در لئوپارد-۲ عملکرد بهتری داشت و توپ ۱۲۰ میلی متری برتری خود را به‌خوبی نشان داد. هزینه‌های تولید  برای یک تانک XM1 در سال ۱۹۷۶ ۷۲۸۰۰۰ دلار و هزینه‌های یک Leopard 2AV  درهمان سال ۵۶۰۰۰ دلار پیش‌بینی‌شده بود.

اظهارات ضد و نقیضی درباره علل رد تانک Leopard 2AV توسط آمریکا آورده شد؛ مانند سرعت کمتر بارگیری برای شلیک و وزن کمتر تانک و همچنین سیستم تثبیت بهتر تانک XM1 Abrams. این تصمیم در آن زمان مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان آلمانی قرار گرفت.

وزارت دفاع دولت فدرال آلمان غربی در سپتامبر ۱۹۷۷، ۱۸۰۰ تانک لئوپارد-۲ سفارش داد که در پنج دسته تولید می شد. پیمانکار اصلی (KMW) Krauss-Maffei Wegmann بود، اما Maschinenbau Kiel (MaK) نیز قراردادی برای تولید ۴۵٪ از تانک‌ها منعقد کرد. دسته اول شامل ۳۸۰ تانک می‌شد که تحویل شش تانک برای سال ۱۹۷۹، ۱۱۴ تانک برای سال ۱۹۸۰، ۱۸۰ تانک برای سال ۱۹۸۱ و بعد از آن هر سال ۳۰۰ تانک برنامه ریزی شده بود. این تانک از سال ۱۹۷۹ وارد خدمت شد و آلمان تا سال ۱۹۹۱ بیش از ۲۰۰۰ انواع تانک Leopard 2 دریافت کرد. در دوران جنگ سرد شرکت KMW توان تولید ۱۶ دستگاه در ماه و شرکت MaK توان تولید ۹ دستگاه در ماه از این تانک را داشت. اما بعد از پایان جنگ سرد این تولید کاهش یافت ولی شرکت KMW همچنان ظرفیت تولید خود را حفظ کرده است.

انواع تانک لئوپارد ۲:

تانک Leopard 2: نسخه پایه و اولیه Leopard 2 که گاهی به طور غیر رسمی “A0” نامیده می شود تا آن را از نسخه های بعدی متمایز کند. این نسخه، اولین نسخه تولید شده در سری تانکهای لئوپارد بود. از اکتبر ۱۹۷۹ تا مارس ۱۹۸۲ در مجموع ۳۸۰ تانک از این نسخه تولید شد.

تانک Leopard 2A1: در این نسخه تعدادی اصلاحات جزئی به همراه نصب دید حرارتی برای توپچی و قفسه‌های مهمات جدید بر روی تانک لئوپارد-۲ انجام شد. این نوع از تانک لئوپارد-۲ در کشورهای هلند و کانادا نیز به خدمت گرفته شده است.

تانک Leopard 2A2: در این نسخه از یک دید حرارتی جدید استفاده شده است. همچنین از یک صفحه برای حفاظت از پریسکوپ و یک صفحه پوششی بزرگ برای محافظت از سیستم حفاظتی NBC (سیستم دفاع در برابر تهدیدات و خطرات هسته ای (N)، بیولوژیکی (B) و شیمیایی (C)) استفاده شده است.

تانک Leopard 2A3: تغییر اصلی در این تانک اضافه شدن مجموعه‌های رادیویی دیجیتال SEM80/90 بود. ویژگی دیگر مدل A3 نسبت به مدل‌های قبلی آن این بود که دریچه بارگیری مهمات در سمت چپ برجک حذف و جوش داده شد. دلیل حذف دریچه بارگیری مهمات از روی برجک احتمال خارج شدن مهمات موجود در برجک در تنش زیاد میدان نبرد بوده است.

تانک Leopard 2A4: این نمونه مجهز به توپ صاف L44 با کالیبر ۱۲۰ میلیمتری همراه با تثبیت کننده با عملکرد بالا می‌باشد که قابلیت‌های رزمی بهتری را نسبت به نسل قبل به آن بخشیده است. علاوه بر این، از زمان معرفی آن در سال ۱۹۸۵ چندین بار ارتقا و نوسازی دریافت کرده است. افزودن کامپیوتر بالستیک دیجیتال در کنار یک سیستم اطفاء حریق بهبودیافته به‌علاوه بهینه‌سازی محافظ جلوی برجک و توپ، برجک الکترونیکی جدید و مکانیزم جدید مسلح کردن خودکار توپ، پریسکوپ فرمانده مجهز به دوربین مادون قرمز و دستگاه تصویربرداری حرارتی، سامانه مدرن ناوبری و دوربین معکوس برای دید محیط پشت تانک تنها تعدادی از ارتقاءهایی هستند که از آن زمان تاکنون انجام شده است. به طور کلی تمام مدلهای تانک لئوپارد-۲ دارای زرهی متشکل از چندین لایه از فولاد، مواد الاستیکی و غیرفلزی خاص برای دفع انواع مهمات ضد زره هستند، که در این مدل تغییراتی در آن داده شده است به‌طوری که زره تانک لئوپارد-۲ مدل A4 دارای حداکثر ضخامت فیزیکی ٨٠٠ میلی‌متر شده است.

تانک Leopard 2A4 بیشترین تولید را در بین تانک های لئوپارد ۲ داشت. بین سال های ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۲ تعداد ۲۵۷۰ تانک Leopard 2A4 برای آلمان و هلند ساخته شد. پس از پایان جنگ سرد، بسیاری از A4 ها به سایر کشورهای ناتو از جمله کانادا، دانمارک، فنلاند، یونان فروخته شدند. نروژ، لهستان، پرتغال، اسپانیا، سوئد و ترکیه نیز این تانک را به‌صورت نوساز به خدمت گرفته اند.

جدیدترین نمونه A4 مدل Leopard-2A4M است. این مدل در قسمت زیر بدنه تقویت شده تا از خدمه در برابر مین محافظت بیشتری داشته باشد. مدل ۲A4M به کیت زره کامپوزیت افزودنی مجهز شد تا در برابر مواد منفجره دست‌ساز به محافظت بیشتری دست یابد. سیستم‌های تعلیق تطبیقی همراه با ترکیبی از تصویرگر حرارتی و تقویت کننده نور کم، سیستم دید در شب راننده برای دید جلو و عقب نیز از دیگر موارد بهینه سازی مدل ۲A4M است. همچنین برای افزایش قابلیت های عملیاتی، A4M به رابط مهندسی و پایه‌های اضافی برای اتصال تیغه بولدوزر، گاوآهن یا غلتک برای مقابله با مین مجهز شده است.

در جریان جنگ روسیه و اوکراین، تانک Leopard 2A4 مهمترین گزینه ارسال از سوی کشورهای حامی اوکراین بوده است. در این بین، جمهوری چک یک استثنا بود زیرا این کشور تانکهای T-72 MBT را به اوکراین ارسال و در ازای آن لئوپارد-۲ را دریافت کرد. در ۵ ژوئن ۲۰۲۲، اسپانیا از تحویل ۴۰ دستگاه تانک لئوپارد-۲ مدل A4 به اوکراین خبر داد. در ۲۶ ژانویه ۲۰۲۳، کانادا اعلام کرد که چهار تانک Leopard 2A4 را به اوکراین تحویل داده است که از موجودی نظامی آنها تهیه شده است. اسپانیا در ۳ فوریه ۲۰۲۳ برنامه‌ای را برای عرضه حداکثر ۶ تانک لئوپارد-۲ مدل A4 به اوکراین اعلام کرد. چهار تانک اول Leopard 2A4 اهدایی لهستان در ۲۴ فوریه ۲۰۲۳ وارد اوکراین شد. در ۴ مارس ۲۰۲۳ با استناد به اطلاعات منتشر شده توسط مجله خبری آلمانی “Der Spiegel”، عنوان کرد که شرکت آلمانی Rheinmetall آماده است تا ۵۰ تانک Leopard 2A4 را به اوکراین عرضه کند. همچنین در ۷ مارس ۲۰۲۳، لهستان نیز از تحویل ۱۰ تانک Leopard 2A4 دیگر به اوکراین خبر داد.

مشخصات تانک Leopard 2A4:
طول: ۹/۶۷ متر (در حالتی که توپ و بدنه هم راستا باشند)
عرض: ۳/۷ متر
ارتفاع: ۲/۷۹ متر (از روی زمین تا بالاترین نقطه برجک)
وزن: ۵۲ تن (در حالت مسلح ۵۵ تن)
قدرت موتور: ۱۵۰۰ اسب بخار (معادل ۱۱۰۰ کیلو وات)
حداکثر سرعت: ۷۰ کیلومتر در ساعت در مسیر جاده و بیشتر از ۳۰ کیلومتر بر ساعت خارج از جاده
برد عملیاتی: ۴۵۰ کیلومتر
تسلیحات: توپ صاف ۱۲۰ میلی متر / L44 / مسلسل ۷/۶۲ میلیمتری

تانک Leopard 2A5: توسعه این نسخه از تانک لئوپارد ۲ از سال ۱۹۹۵ آغاز شد و تولید آن تا سال ۲۰۰۲ ادامه داشت. در مدل A5 زره‌هایی با شیب زیاد در قسمت جلویی برجک و در قسمت جلویی طرفین قرار گرفته است و ضخامت زره تانک توسط این ماژول‌های شیبدار به ۱۲۰۰ میلی‌متر افزایش یافته است. همچنین بهبودهایی در ترکیب اصلی زره به‌وجود آمده است که آن را در برابر گلوله های ۱۲۵ میلیمتری APFSDS که از فاصله ۱۵۰۰ متری شلیک می‌شود، مقاومت می‌کند. قسمت داخلی تانک دارای آسترهای اسپال (spall liner) است. این آسترها برای از بین بردن آسیب ناشی از پرتابه ها و تکه تکه شدن قطعات زره به سمت داخل در صورت نفوذ به زره استفاده شده اند. یک سوم قسمت جلوی دامن‌های جانبی تانک که برای حفاظت از چرخ و زنجیر است، با یک نوع جدید و قوی تر جایگزین شده است.

علاوه بر تغییرات زرهی که پیشتر عنوان شد در بخش فرماندهی و کنترل نیز تغییراتی داشته است. این تانک از توپ مشابه مدل A4 یعنی توپ ۱۲۰ میلی‌متری L44 در کنار دو مسلسل ۷.۶۲ میملیمتری بهره می برد، که یکی در سمت چپ توپ به صورت هم‌محور با آن و دیگری بر روی برجک قرار گرفته و نیازمند اپراتور بیرون از برجک تانک است. دو دسته چهارتایی نارنجک دودزا ۷۶ میلیمتری در هر طرف برجک نصب شده است. برجک Leopard 2A5 به تجهیزات تمام الکترونیکی برای کنترل توپ به عنوان جایگزینی برای سیستم هیدرولیک قبلی Leopard 2A4 مجهز شده است.
این مدل از تانک، توسط کشورهای آلمان، سوئد، اسپانیا و ۱۶ کشور دیگر به خدمت گرفته شده است. همچنین احتمال تحویل این نمونه به اوکراین نیز وجود دارد.

تانک Leopard 2A6: نسخه A6 دارای یک توپ صاف ۱۲۰ میلیمتری L55 Rheinmetall می‌باشد، که یک متر از نمونه L44 مورد استفاده در A5 بلندتر است و باعث آسان شدن تشخیص مدل A6 از A5 می‌شود. این توپ مدرن به‌دلیل استفاده از طول بیشتر و گلوله‌هایی با طول کالیبر بیشتر دارای قدرت بیشتری است. L55 با وجود مهمات جدید، توان نفوذ بیشتر در فواصل بیشتر را نیز بدست می آورد. با مهمات انرژی جنبشی بهبود یافته DM53، اسلحه L55 می تواند تا برد ۵۰۰۰ متر شلیک کند.
مهمات DM53 گونه ای جدید از مهمات محسوب میشوند که دارای پوسته ای ذوب شونده هستند این امر باعث افزایش حجم مواد منفجره در پوکه می‌شود که سرعت دهانه را بهبود می‌بخشد. مهمات DM53 هم برای توپ L44 و هم برای توپ L55 توسعه یافته است.

در دو طرف برجک دو مخزن با چهار نارنجک دودزا نصب شده است. توپچی دارای دید EMES-15 تثبیت شده با بزرگنمایی دوگانه همراه با فاصله یاب لیزری با برد ۹۹۰۰ متر و واحد تصویر حرارتی (WBG) است که به کامپیوتر کنترل آتش متصل هستند. کامپیوتر کنترل آتش به طور متوالی زاویه دید و زاویه جانبی را برای تسلیحات اصلی محاسبه می کند. تولید این نسخه از سال ۲۰۰۱ آغاز شد و تا سال ۲۰۰۵ ادامه داشت.

به‌صورت کلی، تانک Leopard 2A6 با تغییراتی که دریافت کرد به وزنی تا حدود ۶۱/۷ تن رسید. این تانک مجهز به موتور دیزلی MTU MB 873، با توان ۱۵۰۰ اسب بخار و با دنده و سیستم ترمز Renk HSWL 354 شد تا با توجه به وزن بیشتر بتواند ماموریتهای خود را انجام دهد. A6 دارای حداکثر سرعت جاده‌ای ۷۰ کیلومتر در ساعت بوده و دارای حداکثر برد ۴۵۰ کیلومتر است.

لئوپارد-۲ دارای مدل A6M نیز هست. در نسخه A6M برای حفاظت بیشتر از خدمه در مقابل مین، از صفحات دندانه‌دار در زیر شاسی استفاده شده است که موجب بقای بیشتر خدمه در میدان نبرد می‌گردد.
همچنین مدل Leopard 2A6EX با سرمایه‌گذاری خصوصی و برای بازار صادراتی انجام شده است. تانک Leopard 2A6 EX دارای یک واحد قدرت کمکی، واحد تهویه مطبوع و حفاظت زرهی بهبود یافته نسبت به مدل پایه A6 است.

تانک Leopard 2A7: این نسخه از تانک با دو مدل A7 و A7+ شناخته می‌شود. تانک مدل A7 برای جنگ‌های شهری، بهینه سازی نشده است و اساساً با انواعی که توسط KMW توسعه یافته است متفاوت است. از این رو نمونه‌ دیگری با عنوان A7+ توسط KMW (Kraus-Maffei Wegmann) توسعه یافته است که قابلیت‌های جنگ شهری بهتر به این تانک اضافه شده است.
تانک Leopard 2A7+ از سال ۲۰۱۴ وارد خدمت شده است و برای اولین بار در نمایشگاه Eurosatory در سال ۲۰۱۰ توسط وزارت دفاع آلمان به نمایش عمومی درآمد.

ارتقاء این نسخه از تانک لئوپارد-۲ از سال ۲۰۱۲ آغاز شد. با توجه به اینکه این نسخه از تانک برای جنگ شهری و همچنین برای عملیات در انواع درگیری‌ها با شدت کم و شدت بالا طراحی شده است، برای رسیدن به این مهم، در A7+ به ارتقا در زمینه افزایش تحرک، بهبود پایداری، افزایش توانایی‌های بازیابی و حتی استقرار دقیق‌تر سلاح‌های مختلف در کنار افزودن کیت حفاظتی مدولار توجه شده است.
تهدیدهای نامتقارن گروه‌های تروریستی، بمب‌های دست ساز، محیط‌های پیچیده و خطرناک شهری موجب شد تا شرکت Krauss-Maffei Wegmann با ارائه Leopard 2A7+ راه حل مناسبی را برای نیروهای زرهی ارائه دهد، تا آنها مأموریت‌های خود را به طور مؤثر و ایمن‌تر انجام دهند.
بهینه‌سازی‌های انجام شده در نسخه ۲A7+ به‌صورت کیت ارتقا برای همه نسخه‌های لئوپارد-۲ موجود بوده و شامل یک مجموعه کامل از تمام اجزا است.
تانک Leopard 2A7+ مانند نسخه A6 مجهز به یک توپ ۱۲۰ میلیمتری L55 است که توسط شرکت Rheinmetall GmbH Ratingen ساخته شده و جایگزین توپ L44 شده است. افزایش طول لوله از طول کالیبر ۴۴ به طول کالیبر ۵۵ (۱۳۹ سانتی متر) باعث می شود که بخش بیشتری از انرژی موجود در لوله به سرعت پرتابه تبدیل شود. قابلیت شلیک گلوله ۱۲۰ میلی‌متری HE جدید که قابل برنامه‌ریزی است، خدمه را قادر می‌سازد تا اهداف را در پشت پوشش و داخل ساختمان‌ها مورد هدف قرار دهد.
نسخه A7+ همچنین مجهز به ایستگاه تسلیحاتی کنترل از راه دور KMW FLW 200 است که باعث حفاظت از خدمه در قبال تهدیدات بیرونی میشود. در هر طرف برجک نیز شش عدد پرتاب کننده نارنجک دودزا نصب شده است.

تانک +Leopard 2A7، خود به دو نسخه تقسیم می‌شود که در ادامه اختصارا به معرفی آنها می‌پردازیم:
Leopard 2A7+ Duel Operations: این نمونه توسط KMW و بر اساس یک لئوپارد ۲A6 هلندی ساخته شده و برای عملیات ضد زره در میدان نبرد مدرن بهینه شده است.
Leopard 2A7+ Urban Ops: ارتقاء Leopard 2A6 مجهز به زره های جدید و تجهیزات ویژه برای انجام عملیات های رزمی شهری است در واقع این نمونه یک کیت ارتقا محسوب می‌شود.

در انواع تانک لئوپارد-۲، در تمام بدنه آن از زره اصلی با ضخامت‌های مختلف استفاده شده است. کناره و پشت تانک در برابر مسلسل‌های سنگین، گلوله های کالیبر متوسط  و انواع قدیمی مهمات ضد تانک مقاوم است. کناره بدنه نیز در انواع جدید توسط زره پوش پوشانده شده است تا محافظت در برابر ترکش‌ها و انواع ضد زره های سبک مانند RPG و بمبهای کنار جاده‌ای خدمه تانک را نجات دهد. دو طرف بدنه از صفحه های لاستیکی تقویت شده با فولاد برای پوشاندن زنجیرهای تانک استفاده شده است. برای افزایش حفاظت در برابر مین نیز از شیب ۴۵ درجه در جلو و عقب استفاده شده و کف با موج‌دار کردن (corrugations) تقویت شده است.

انواع تانک لئوپارد-٢ توان حمل ۴٢ گلوله را دارند که ١۵ گلوله آماده شلیک در برجک ذخیره می شود و مابقی در جلوی بدنه و کنار راننده ذخیره می شوند. این مخزن مهمات مجهز به سیستم حفاظتی NBC و سیستم های اطفاء حریق خودکار است.

این تانک از دو نوع گلوله ضدزره APFSDS-T و گلوله های چند منظوره HEAT-MP-T استفاده می‌کند. گلوله APFSDS-T توان نفوذ در ۴۵۰ میلیمتر زره همگن نَوَرد شده را در برد ۲۰۰۰ متر دارد.  از زمان معرفی، چندین نسل از گلوله های APFSDS-T توسط ارتش آلمان توسعه یافته و مورد استفاده قرار گرفته است. آلمانی ها ادعا می‌کنند گلوله تانک لئوپارد-٢ می تواند به زره جلوی تانک T-72 روسیه در برد ۲۰۰۰ متر و زره جلویی تانک T-62 در برد بیش از ۴۰۰۰ متر نفوذ کند.

تمام نمونه‌های تانک لئوپارد-٢ دارای چهار خدمه شامل فرمانده، توپچی، گلوله‌گذار و راننده است و در کنار توپ ١٢٠ میلیمتری، دارای دو مسلسل ۷.۶۲ میلیمتری است. یکی توسط توپچی هدایت شده و همراه با توپ حرکت می‌کند و دیگری بر روی برجک نصب شده و در نمونه های اولیه توسط یکی از خدمه شلیک میشود و در A7+ بصورت ریموت کنترل از داخل آن هدایت می‌شود.

موتور استفاده شده در نمونه‌های A4 به بعد، از نوع موتور دیزلی ١٢ سیلندر دو توربوشارژ MTU MB 873 Ka-501 است که توان ١۴٧٩ اسب بخار قدرت را تأمین می‌کند. تأمین گشتاور ۴٧٠٠ نیوتون متر در ١۶٠٠ تا ١٧٠٠ دور در دقیقه، توان اجرایی بسیار خوبی را به تانک می‌دهد.

وجود سیستم تعلیق بسیار خوب و استابیلایزر توپ، امکان شلیک دقیق و شرایط خاص حرکتی را برای این تانک فراهم کرده است. لئوپارد-٢ دارای مخازنی با گنجایش ١١۶۰ لیتر سوخت است و امکان پیمایش در جاده تا ۴۵۰ کیلومتر و در زمین‌های ناهموار تا ۳۰۰ کیلومتر را دارد.

توسعه آینده تانک لئوپارد-۲ با نام Panther KF51:

تانک Panther KF51 توسط شرکت Rheinmetall و بر اساس شاسی Leopard 2A4 در حال توسعه است و تاکنون به مرحله تولید انبوه نرسیده است. این تانک از یک برجک جدید که به توپ خودکار ۱۳۰ میلیمتری مجهز است بهره می‌برد که توان شلیک بیشتری را به این تانک می‌دهد.

توسعه این تانک از سال ۲۰۱۶ آغاز و اولین نمونه آن در سال ۲۰۱۸ تولید و مورد آزمایش قرار گرفت. پیش بینی می‌شود که توسعه کامل آن تا سال ۲۰۲۶ به طول بیانجامد اما هم اکنون نیز قابلیت تولید نمونه اولیه وجود دارد. از خصوصات این تانک می‌توان به هماهنگی با پهپاد انتحاری HERO 120 اشاره کرد. استفاده از حفاظت فعال بجای حفاظت غیرفعال، استفاده از هوش مصنوعی در سیستم کنترل آتش برای فعال کردن تشخیص و شناسایی خودکار هدف، استفاده از یک موتور قدرتمندتر، استفاده از بدنه‌ای با وزن کمتر و توانایی بیشتر در سازگاری با محیط زیست برای حضور طولانی‌تر در میادین نبرد از خصوصیات بازر این نمونه است. همچنین امکان ایجاد یک نسخه بدون سرنشین از Panther KF51 نیز وجود دارد که هنوز به مرحله تولید و آزمایش نرسیده است.

نمونه فعلی تانک Panther KF51، در حال حاضر از همان موتور MTU MB 873 Ka-501 مورد استفاده در نمونه‌های قبلی تانک لئوپارد-۲ بهره می‌برد. با توجه به کاهش وزن در پانتر به ۵۹ تن، توان پیمایش آن تا ۵۰۰ کیلومتر افزایش داشته است.
KF51 Panther دارای سه لایه حفاظتی است: غیرفعال، واکنشی و فعال. داخلی ترین لایه، از زره فولادی تمام جوش داده شده تشکیل شده است که توسط ماژول های زره غیرفعال پوشانده شده است. لایه دوم شامل زره واکنشی مبتنی بر حسگر است و لایه نهایی نیز شامل سیستم دفاع فعال راین متال (ADS) و سیستم حفاظت فعال (APS) است. راین متال ادعا می کند که این لایه‌های حفاظتی قادر به محافظت در برابر پرتابه های انرژی جنبشی (KE) و موشک های هدایت شونده ضد تانک (ATGM) است.
تانکPanther KF51 مجهز به هشت نارنجک انداز دودزا است که در ردیف های دوتایی پشت محفظه دوربین مرکزی در هر طرف برجک نصب شده اند. امکان استفاده از سنسورهایی در تانک وجود دارد که می توانند خدمه را از پرتاب موشکهای ضد زره و راکت های ضد تانک به سمت تانک مطلع کند تا اقدام متقابل مناسب را در جهت خنثی کردن تهدید انجام دهند.
همچنین این تانک را می توان به سیستم حفاظت از حمله بالا (TAPS) راین متال نیز مجهز نمود تا در برابر انواع تهدیداتی که از بالا برای تانک به وجود می‌آید مقاومت لازم را داشته باشد.

صادرات و قراردادهای خارجی Leopard 2:

در سال ۲۰۱۱ اعلام شد که عربستان سعودی قصد خرید۲۷۰ دستگاه تانک لئوپارد ۲A7+ را از آلمان دارد، اما این مورد توسط آلمان تایید نشد.
طبق گزارش‌ها کشور قطر در سال ۲۰۱۳ طی قراردادی به ارزش ۲.۲۱ میلیارد دلار، ۶۲ دستگاه تانک Leopard 2A7+، تعداد ۲۴ فروند هویتزر خودکششی(SPH) 155 میلیمتری PzH-2000 و چندین خودرو زرهی سبک را سفارش داده است. اولین دسته‌ از این تسلیحات در سال ۲۰۱۵ و دومین دسته‌ در سال ۲۰۱۶ توسط شرکت آلمانی KMW به قطر تحویل داده شد.
در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۸، مجارستان به عنوان بخشی از فرایند نوسازی ارتش خود، قراردادی را برای خرید ۴۴ تانک جنگی اصلی لئوپارد ۲ A7+ با شرکت دفاعی آلمانی Krauss-Maffei Wegmann (KMW) امضا کرد. KMW سفارش تحویل ۴۴ تانک Leopard 2A7+ را به نیروهای دفاعی مجارستان در دسامبر ۲۰۱۸ دریافت کرد که تحویل آنها تا بین سال های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ برنامه ریزی شده بود. با استناد به اطلاعات منتشر شده در ماه می ۲۰۲۲ توسط خبرگزاری رویترز، جمهوری چک در حال مذاکره با آلمان برای خرید ۵۰ دستگاه است.

مشخصات تانک لئوپارد-۲:
خدمه: ۴ نفر
طول تانک: ۹/۶۷ متر (در مدل ۲A4 و ۲A5) – ۱۰/۹۷ متر (در مدل ۲A6 و ۲A7+)
عرض تانک: ۳/۷ متر (در مدل ۲A4) – ۳/۷۶ متر (در ۲A5 و ۲A6) – 4 متر (در مدل ۲A7+)
ارتفاع کلی: ۲/۷۹ متر (در مدل ۲A4) – ۳/۰۳ متر (در ۲A5 و ۲A6) – 2/64 متر (در مدل ۲A7+)
ارتفاع کف تانک تا زمین: ۰/۵۴ متر
حداکثر ارتفاع مجاز ورود/حرکت در آب بدون آماده سازی:‌ ۱/۲ متر
حداکثر ارتفاع مجاز ورود/حرکت در آب با اسنورکل:‌ ۴ متر
موتور: دیزلی ۱۲ سیلندر دو توربوشارژ MTU MB 873 Ka-501 با توان ۱۵۰۰ اسب بخار
ظرفیت سوخت: ۱۱۶۰ لیتر
سرعت: ۷۲ کیلومتر در ساعت – دنده عقب ۳۱ کیلومتر در ساعت
برد: ۴۵۰ کیلومتر (حداکثر برد در جاده آماده و با سرعت مناسب)
وزن خالی: ۵۲ تن (در مدل ۲A4) – 57/3 تن (در مدل ۲A5) – 57/6 تن (در مدل ۲A6)
وزن جنگی: ۵۵/۱۵ تن (در مدل ۲A4) – 59/5 تن (در مدل ۲A5) – 61/7 تن (در مدل ۲A6) – 67/5 تن (در مدل ۲A7+)
سرعت چرخش ۳۶۰ درجه: در ۱۰ ثانیه
تسلیحات:
– توپ Rh-120 L/44 120 mm و مسلسل ۷.۶۲ میلیمتری (در مدل ۲A4 و ۲A5)
– توپ Rh-120 L/55 120mm و مسلسل ۷.۶۲ میلیمتری (در مدل ۲A6)
– توپ Rh-120 L/55 120mm یا Rh-120 L/44 120mm، سیستم FLW 200 با نارنجک انداز خودکار ۴۰ میلیمتری و مسلسل ۷.۶۲ میلیمتری یا مسلسل ۰.۵۰ MG (در ۲A7+)

تصاویر بیشتر از تانک لئوپارد ۲:

مجموعه پوسترهای “تانک لئوپارد ۲” به زبان انگلیسی، روسی، عربی، کردی و آذری:

منابع:
Leopard 1
Leopard 2
Panther KF51
Leopard 2A4 MBT
LEOPARD 2A7+ MBT KMW
KMW LEOPARD 2
Leopard 2 ammunition storage plan
ammunition hatch in the Leopard 2A3
Germany approves Leopard 1 battle tank exports to Ukraine
Leopard 2 tanks: what are they and why does Ukraine want them?
Leopard 2 Main battle tank
Leopard 2A4M CAN Main battle tank
KMW DELIVERS BATCH OF NEW LEOPARD 2A7+ MBTS TO QATAR
Leopard 2A4 “FIN”
Leopard 2PL Programme Showcased
Leopard 2A4 missing telescopic gun sight & EMS-15 magnification
Leopard 2A6EX
Leopard 2 A7+ Main Battle Tank
Main battle tank