آیا باکو احساسات مذهبی ارامنه را تحریک می‌کند؟
پس از جنگ دوم قره باغ و عقب نشینی ارتش ارمنستان از مناطق اشغالی، تنش میان دولت باکو و ارامنه متوقف نشده بلکه افزایش یافته است. یکی از مناطق پر تنش، رایون کلبجر آذربایجان است که از گذشته کردها و ارمنی ها در آن زندگی می‌کردند و برخلاف خطوط سیاسی کنونی، ارامنه در این منطقه مکان‌های مقدس مخصوص به خود را داشته اند. اکنون دولت آذربایجان با پافشاری بر این مکان‌ها احساسات مردم ارمنی را تحریک می‌کند.
دولت باکو در ادامه سیاست ارمنی ستیزی از راهبان ارمنی خواسته تا یک صومعه مورد اختلاف دو طرف را ترک کنند. مبارز قربانلی رئیس کمیته دولتی آزادی های مذهبی و ارزش‌های معنوی در گفتگو با خبرگزاری آپا وابسته به دولت این کشور گفته است: “راهبان ارمنی «صومعه خداونگ» را ترک کنند. این صومعه مربوط به ارمنی‌ها نیست و متعلق به آلبان‌های (اجداد قوم آلبانی که از قفقاز به جنوب شبه جزیره بالکان مهاجرت کردند) قفقاز است و نهایتا به اقلیت آلبان-اودی واگذار می‌شود.”
ارامنه به این مکان مذهبی «داد.یِ.وانک» می‌گویند و بنابر اعتقاد آنها پادشاهان ارمنی سده های اول میلادی در این مکان دفن شده اند و برای آنها بسیار مقدس است.
این صومعه شامل کلیسا و آرامگاه‌ها طی تقسیمات سیاسی در شمال شرقی کلبجر آذربایجان و نزدیک به خطوط تماس قره باغ کوهستانی (ناگورنو کاراباخ) قرار گرفته است. پس از عقب نشینی ارتش ارمنستان از کلبجر در سال ۲۰۲۰ ارتش آذربایجان در اطراف آن مستقر شده و نیروهای صلحبان فدراسیون روسیه تامین امنیت آن را برعهده دارند. شش نفر از راهبان کلیسای ارمنی ارمنستان در آن حاضر هستند و ساکنان قره باغ کوهستانی روزهای یکشنبه برای مراسم مذهبی به این صومعه می‌روند. هرچند که دولت آذربایجان هر از چند گاهی مانع تردد آنها می‌شود.
هوساس هوهانیسیان راهب ارمنی حاضر در صومعه مورد اختلاف گفته است: “آنها (شش راهب ارمنی) این مکان را ترک نمی‌کنند.”
مقام های مذهبی در ارمنستان به ادعاهای مبارز قربانلی واکنش تندی نشان داده‌اند. وب سایت Aysor پرتال اطلاع رسانی مرکز دینی اچمیادزین ارمنستان در این باره اعلام کرده است: “روحانیان ارمنی، از نیروهای صلحبانی فدراسیون روسیه برای تامین امنیت صومعه سپاسگذاری می‌کنند. آنها به خدمات معنوی خود در داد.ی.وانک ادامه می‌دهند. صومعه در اصل ارمنی بوده و این یک واقعیت تاریخی است که قابل انکار نیست. این مکان هیچ ارتباطی با کلیسای آلبان ها ندارد و اقلیت مذهبی آلبان-اودی به تازگی ایجاد شده و پیشینه چندانی ندارد.”
تنش بر سر این کلیسا از زمانی آغاز شد که آذربایجان ابتدا ارامنه را متهم به تصرف این کلیسا پس از جنگ اول قره باغ و تغییر ظاهر کلیسا با معماری ارمنی کرد. رسانه های دولتی و تلویزیون آذربایجان نیز گزارش‌هایی به نقل از رهبران کلیستای آلبان-اودی منتشر کردند. بر اساس این گزارش رهبران این مذهب از دولت باکو خواستند تا این کلیسا را پس بگیرد تا بتوانند به زبان مادری (اودی) و شیوه خود در آن مراسم برگزار کنند.
محافل ناسیونالیست ارمنستان، کلیسای ارمنستان و دولت جدایی طلبان آرتساخ در قره باغ کوهستانی دولت آذربایجان را متهم می‌کنند که قصد دارند تا نشانه های فرهنگ ارمنی منطقه را نابود کنند.
پیش از این دولت باکو در چارچوب سیاست ارمنی ستیزی و صد البته تحریک ارامنه برای یک جنگ تازه در قفقاز جنوبی صومعه ها، کلیساها و آثار مربوط به قوم ارمنی را تخریب کرده است. تغییر ظاهر کلیسای (قازانچت سوتِس آمِنا پِرگیچ مقدس) جامع شوشا (شوشی) یکی از موارد مشهود است که سازمان علمی، آموزشی، فرهنگی ملل متحد (یونسکو) این اقدامات را محکوم کرده است. یونسکو از آذربایجان خواسته تا به انهدام مکان‌های فرهنگی ارمنی در قره باغ کوهستانی و سایر مناطق قره باغ پایان دهد. دولت باکو با رد و انکار این موارد، محکومیت دولت و استعفای پیش از اخراج مهربان علی اوا سفیر صلح و دوستی دولت آذربایجان در یونسکو را نتیجه فشار لابی ارامنه می‌داند.
پیشینه انهدام آثار ارمنی در بسیاری از مناطق نخجوان نیز دیده می‌شود. نظامیان ارتش آذربایجان با پتک گورستان‌های ارمنی حاشیه رودخانه ارس در مرز با ایران را مقابل لنز دوربین‌ها خرد می‌کردند.
دور تازه تنش ها در منطقه قره باغ براساس بسیاری از موراد می‌تواند شکل بگیرد و مکان‌های مذهبی یکی از بسترهای ایجاد یک جنگ جدید تلقی می‌شود.
دیدگاه