تضعیف امنیت انرژی اسرائیل با متوقف شدن صادرات نفت اقلیم کردستان عراق

اقلیم کردستان عراق با داشتن بیش از ۲۰ درصد از ذخایر نفتی این کشور، یکی از تولیدکنندگان اصلی نفت جهان است. از زمان حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، کردستان عراق به لطف منابع نفت و گاز خود به دنبال توسعه اقتصادی خود بوده است. با این حال، بهره برداری از این منابع محل تنشی بین مقامات بغداد و اربیل است چرا که هر دو از سال ۲۰۰۷ سیاست نفتی مستقلی را دنبال می­کنند.

از زمانی که جریان نفت خام از مرز شمالی عراق در ۲۵ مارس به طور موقت متوقف شد، تمرکز رسانه ­ها بر درگیری بین بغداد و اربیل بر سر مدیریت تولید و صادرات نفت بود. دو طرف سال‌هاست که بر سر این موضوع درگیر رقابت هستند. تأثیر گسترده‌تر توقف صادرات نفت خام دولت اقلیم کردستان به میزان تقریباً ۴۰۰ هزار بشکه در روز نیز مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه این میزان در مقیاس جهانی محدود است زیرا تنها ۰.۵٪ از عرضه جهانی نفت و ۱٪ از صادرات دریایی را شامل می­شود.

بنا بر گزارش­های خبری، دولت فدرال عراق و دولت نیمه خودمختار اقلیم کردستان اکنون به یک “توافق اولیه” برای از سرگیری صادرات از طریق مسیر شمالی دست یافته ­اند. اما در حالی که تمرکز رسانه ها بر تحولات داخلی عراق متمرکز شده است، لایه مهم دیگری در این قضیه وجود دارد که تا حد زیادی نادیده گرفته شده است و آن تأثیر کاهش صادرات نفت بر اسرائیل، مشتری اصلی نفت خام فروخته شده توسط کردهای عراق است.

تعلیق ناگهانی جریان‌های نفت خام از شمال عراق، حتی اگر موقتی باشد، اتکای اسرائیل به نفت خام اقلیم کردستان را به نمایش گذاشته است. این کاهش صادرات همچنین نشان می­دهد که چنین اختلالاتی چگونه می تواند بر امنیت انرژی اسرائیل تأثیر بگذار به این دلیل که اسرائیل نمی‌تواند عرضه‌ کننده­ های جایگزین را به سرعت تامین کند و تحریم‌های غربی، تولیدکننده اصلی نفت خام یعنی روسیه را هدف قرار داده است.

بنابر گزارش‌های شرکت اطلاعات انرژی کپلر (Kpler)، ۴۰ درصد از نفت اسرائیل در سه ماه اول سال ۲۰۲۳ از کردستان عراق تامین شده است که تقریباً دو برابر سال قبلی است. در نمونه بارز دیگر، اسرائیل حدود ۱۸۳ هزار بشکه در روز از اقلیم کردستان در ماه فوریه نفت وارد کرده که بیش از پنج برابر حجم (۳۶ هزار بشکه در روز) در همان ماه در سال گذشته است. طبق داده ­های شرکت بریتیش پترولیوم (BP)، اسرائیل در سال های اخیر حدود ۲۱۰ هزار بشکه در روز نفت مصرف کرده است.

اسرائیل اولین محموله سنگین نفت خام خود را از طریق دریا از اقلیم کردستان در سال ۲۰۱۴ دریافت کرده است. این صادرات با جدیت آغاز شد زیرا اقلیم کردستان عراق تصمیم گرفت به طور مستقل نفت خام خود را از طریق بندر جیهان (Ceyhan) ترکیه بفروشد. به همین دلیل دولت فدرال عراق که در این قضیه فریب خورده بود و دور زده شده بود، علیه ترکیه شکایت تنظیم کرد. طبق گزارش‌ها، تا اواسط سال ۲۰۱۵، اسرائیل «به اندازه سه چهارم» نفت خام مورد نیاز خود را از اقلیم کردستان وارد می‌کرد. از آن زمان، انتقال محموله‌های نفتی کردستان عراق در جریان بود و منبع قابل اعتماد نفت برای اسرائیل محسوب می­شدند که از یک نقطه بارگیری نزدیک به اسرائیل تامین می­شد و هزینه ­های ترابری آن پایین بود. با این حال، این تجارت در ماه مارس ۲۰۲۳ و زمانی که دادگاه بین المللی داوری به نفع دولت فدرال عراق در ادعای خود علیه ترکیه رای داد، متوقف شد.

بغداد به دلیل تصمیم آنکارا مبنی بر مجوز حکومت اقلیم کردستان برای صادرات نفت از طریق بندر جیهان بدون اجازه خود، و به ادعای نقض توافقنامه ۱۹۷۳ مربوط به خط لوله نفت خام عراق-ترکیه طرح دعوی کرد. پس از این حکم، جریان نفت خام از شمال عراق از جمله حدود ۷۵ هزار بشکه در روز از عملیات تحت کنترل بغداد در کرکوک – در ۲۵ مارس ۲۰۲۳ متوقف شد. طبق گزارش شرکت اطلاعات انرژی کپلر، آخرین محموله حامل نفت خام عراق در ۲۴ مارس ارسال شده است.

وقفه ­ای که انتقال نفت از شمال عراق به اسرائیل را تحت تاثیر قرار داده است، چالش­هایی را برای پیدا کردن جایگزین در میان سران رژیم صهیونیستی ایجاد کرده است. برخی از کارشناسان نفت روسیه را جایگزین اصلی می­دانند زیرا با تحریم­های غربی علیه روسیه بدلیل جنگ اوکراین، مسکو نفت خود را با تخفیف می­فروشد و از نظر فنی نیز جایگزین مناسبی برای نفت اقلیم کردستان محسوب می­گردد. اسرائیل در صورت ادامه این توقف جریان نفت خام از کردستان، احتمالا باید طرح­های جایگزین و سناریوهای محتمل و مطلوب را برای تامین نفت خام به کار بیندازد؛ البته گزینه ­های موجود، بسیار پرهزینه ­تر از نفت اقلیم کردستان عراق برای اسرائیل خواهند بود.