دانش نظامی: مهمات هدایت شونده GLSDB

بمب هدایت شونده GLSDB مخفف عبارت Ground Launched Small Diameter Bomb سلاحی است که توسط بوئینگ و گروه ساب ساخته شده است تا به بمب قطر کوچک (SDB) GBU-39 بوئینگ که توسط هواپیما پرتاب میشود این اجازه را بدهد تا از پرتابگرهای زمینی مختلف پرتاب شود. این بمب قادر است توسط سامانه های راکتی مانند سامانه پرتاب چندگانه M270 و M142 HIMARS پرتاب شود.

در سال ۲۰۱۴ دو شرکت ساب سوئد و بوئینگ قراردادی را امضا کردند تا با ترکیب دو سلاح یعنی راکت M26 و بمب‌های ساخت بوئینگ یعنی GBU-39B SDB I، سلاحی جدید با هدف ارزان بودن و در دسترس بودن طراحی و تولید کنند.

اولین آزمایش این سلاح با ارائه موتور توسط شرکت سوئدی Nammo در فوریه ۲۰۱۵ انجام شد. شرکت نروژی Nordic Shelter که متخصص ساخت پناهگاه، بیمارستان و دیگر وسایل سیار در قالب کانتینرهای ۱۰ و ۲۰ فوتی است، در ساخت پرتابگر مخصوص GLSDB که درون یک کانتینر ۲۰ فوتی قرار می‌گیرد، مشارکت داشته است.

راکت/بمب GLSDB را می‌توان از M270A (MLRS) به تعداد ۱۲ عدد یا HIMARS به تعداد ۶ عدد پرتاب کرد، اما با استفاده از پرتابگر کانتینری مخصوص، امکان فریب آسان تر شده و مکان‌یابی و هدف‌گیری را برای دشمن دشوارتر می کند. این پرتابگر مخصوص ۶ عدد راکت را حمل و شلیک می‌کند.

در یک آزمایش در سال ۲۰۱۷، GLSDB یک هدف متحرک را در فاصله ۱۰۰ کیلومتری مورد هدف قرار داد. بمب کم قطر (SDB) مورد استفاده، مجهز به یک جستجوگر لیزری نیمه فعال (SAL) برای ردیابی و درگیری با هدف بود. این بمب در حقیقت یک نوع Laser Small Diameter Bomb (LSDB) است. آزمایش دیگری در سال ۲۰۱۹ انجام شد که برد را تا ۱۳۰ کیلومتر علیه یک هدف در دریا افزایش داد.

تولید انبوه این سلاح از سال ۲۰۲۳ آغاز شده است و تایوان به عنوان تنها خریدار این سامانه دریافت سفارش خود را به درخواست آمریکا به تعویق انداخته تا نیاز اوکراین به این سلاح برآورده شود. در ۲۲ ژوئن لورا کوپر معاون دستیار وزیر دفاع در امور روسیه، اوکراین و اوراسیا به کنگره گفت که با وجود مشکلات توسعه و تولید، این سلاح زودتر از پاییز سال ۲۰۲۳ در دسترس خواهد بود.

راکت M26:
راکت M26 یک راکت با سرجنگی خوشه‌ای، متعلق به سامانه Multiple Launch Rocket System (MLRS) است. راکت M26 و M28 از سال ۱۹۸۰ تولید می‌گردند و تا سال ۲۰۰۵ تنها راکت‌های موجود برای سامانه M270 بودند. تولید راکت M26 از سال ۲۰۰۱ متوقف شده و آخرین استفاده عملیاتی آن به عملیات اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ بر می‌گردد. طبق دستور جرج بوش مبنی بر نابودی ۱٪ از مهمات خوشه‌ای استفاده نشده ایالات متحده، ارتش آمریکا در سال ۲۰۰۷، منابع مالی جداگانه‌ای برای ایجاد امکانات ویژه جهت انهدام راکت‌های سامانه MLRS و موشک‌های ATACM، در مرکز مهمات دفاعی آنیستون واقع در آلاباما و در مرکز مهمات لترکنی واقع در پنسیلوانیا در نظر گرفت.
ارتش تقاضای ۱۰۹ میلیون دلار برای انهدام ۹۸۹۰۴ راکت M26 MLRS بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲ درخواست کرد. گزارش‌هایی مبنی بر توقف پروژه در سال ۲۰۱۰ وجود دارد، یعنی قبل از فرمان ترامپ در سال ۲۰۱۷ جهت توقف نابودی مهمات خوشه‌ای، مشخص نیست از مجموع ۵۰۶۷۱۸ راکت M26 موجود در سال ۲۰۰۱، امروزه چه تعداد از آنها باقی است.

بمب کم قطر GBU-39/B (SDB I):
بمب کم قطر GBU-39/B (SDB I) یک بمب ۱۱۰ کیلوگرمی هواسُرش و هدایت شونده دقیق است که برای ارائه توانایی حمله با تعداد بیشتری از بمب های دقیق تر به هواپیما در نظر گرفته شده است. نوع اول این بمب که تولید شرکت بوئینگ است، برای اولین بار در سال ۲۰۰۶ وارد خدمت شد و نوع دوم آن توسط شرکت ریتون تولید می‌شود. این بمب حاوی ۱۶ کیلوگرم مواد منفجره بوده و توان نفوذ به سنگر بتنی با یک متر بتن مسلح که در عمق یک متری زمین قرار داشته باشد را دارد.
دقت این بمب یک متر بوده و امکان اتصال به لینک ۱۶ و استفاده از امکانات جنگ شبکه محور را دارد. نوع اول بمب‌های کم قطر آمریکایی امروزه بسیار در دسترس بوده و در حال تعویض با نمونه های جدیدتر هستند. در نتیجه قطعات مورد نیاز برای تولید GLSDB بسیار در دسترس است.

راکت M26 و بمب SDB I با استفاده از یک اتصال دهنده یا آداپتور بین مرحله‌ای (inter-stage adapter) به یکدیگر متصل می‌گردند. نحوه کار بمب GLSDB به این صورت است که پس از شلیک، راکت، بمب SDB را به ارتفاع و سرعت کافی می‌رساند، SDB از موشک جدا شده و بال‌ها باز می‌شوند و به بمب اجازه می‌دهد تا به سمت هدف خود سُر بخورد. این بمب/راکت بر خلاف راکت‌های مرسوم مسیر بالستیک را طی نکرده و امکان تغییر مسیر بعد از جدایی بمب SDB وجود دارد؛ هرچند که باعث کاهش برد آن می‌شود.

برخلاف سلاح‌های توپخانه‌ای سنتی، GLSDB پوشش ۳۶۰ درجه را برای زوایای حمله بالا و پایین، پرواز در اطراف زمین برای ضربه زدن به اهداف در پشت کوه‌ها، یا چرخیدن به سمت هدفی در پشت پرتابگر ارائه می‌کند. بمب GLSDB اهدافی در فاصله ۱۵۰ کیلومتر از روبرو یا اهدافی در فاصله ۷۰ کیلومتری پشت پرتاب‌کننده را هدف قرار می‌دهد. این سلاح را می‌توان به گونه‌ای تنظیم کرد که قبل از اصابت به زمین منفجر شود تا تلفات انسانی بیشتری بگیرد. یا با تاخیر بعد از اصابت برای نفوذ به عمیق (مانند سنگرها) منفجر شود. نوع هدایت این راکت/بمب از نوع GPS بوده که دقت آن را به یک متر می‌رساند و در برابر پارازیت جنگ الکترونیکی نیز بسیار مقاوم است.

هرچند قیمت دقیق GLSDB اعلام نشده است اما هر بمب هواسُرش SDB هزینه‌ای در حدود ۴۰ هزاردلار برای ارتش ایالات متحده دارد و راکت M26 نیز از موجودی منسوخ شده این ارتش بوده، همچنین مبلغی نیز باید صرف هزینه «آداپتور بین مرحله‌ای»، هزینه توسعه یک لانچر-کانتینر و سایر هزینه‌های توسعه و تولید GLSDB بوئینگ و ساب شود. برای مقایسه، هزینه یک موشک M31 که نوعی از راکت‌های GMLRS است، تنها ۵۰۰ هزاردلار تخمین زده می‌شود، اگرچه این ممکن است «قیمت صادرات» باشد که همیشه بالاتر از هزینه آن برای ارتش ایالات متحده است. با توجه به پیش بینی بودجه ارتش ایالات متحده در سال ۲۰۲۳، قیمت حدود ۱۶۸۰۰۰ دلار برای هر GMLRS خواهد بود. که دارای دو نمونه ۷۰ و ۱۵۰ کیلومتری است. بنظر میرسد هر واحد GLSDB قیمتی کمتر از این مدل داشته باشد.

هدف از توسعه GLSDB این بود که به کشورهای فقیرتر ظرفیت حمله نیروهای هوایی گران‌تر و پیشرفته‌تر ارائه شود. این شرکت معتقد بود که می‌تواند شکاف شلیک‌های دقیق دوربرد را پر کند و در عین حال با استفاده از سرجنگی کوچک‌تر به ذخیره شدن مهمات موشکی بزرگ‌تر برای استفاده علیه اهداف استراتژیک کمک کند.

مشخصات بمب GLSDB:
برد: ۱۵۰ کیلومتر
سرجنگی: ۱۶ کیلوگرم همراه با فیوز قابل برنامه ریزی با امکان انفجار در ارتفاع یا نفوذ به سنگر با یک متر بتن مسلح دفن شده در عمق یک متری زمین
دقت: یک متر
جهت حمله: ۳۶۰ درجه (تمام زاویا)، حمله همه جنبه حتی اهداف در پشت نقطه پرتاب و یا حمله به اهداف در پشت موانع و توان ورود به غار
نوع هدایت: هدایت GPS و لیزر
پرتابگر: M270A (MLRS) و HIMARS و پرتابگر کانتینری مخصوص
طراح: گروه بوئینگ و ساب

منابع:
United States Cluster Munition Ban Policy
Boeing, Saab Unveil Ground Launched SDB
Ground-Launched Small Diameter Bomb (GLSDB)
Ukraine to receive first GLSDB missiles no earlier than autumn – Pentagon
Ground Launched Small Diameter Bomb
Ground-Launched Small Diameter Bomb