نگاه جدید داعش به ملا عمر

مؤسسه رسانه‌ای العزائم (بازوی تبلیغی ولایت خراسان داعش) در مستندی تحت عنوان “طالبان در گذر زمان” در دو قسمت به مشروعیت زدایی از طالبان می‌پردازد. یکی از مهمترین بخش‌های این مستند، نگاه جدیدی است که مؤسسه العزائم نسبت به ملا محمد عمر، رهبر اسبق گروه طالبان ابراز می‌کند.

در بخش نخست این مستند، که به زبان فارسی منتشر شده اقدامات ملا محمد عمر در ایجاد جنبش طالبان ظاهری و شعاری قلمداد می‌شود. همچنین در این مستند گفته می‌شود که در زمان تأسیس طالبان، سربازانی زیر نظر سازمان ISI (سازمان اطلاعات و امنیت پاکستان) در صفوف طالبان می‌جنگیدند و خانه‌ها و باغ‌ها و خیابان‌های بسیاری را ویران ساخته و زنان بسیاری را نیز بی‌عفت کردند.

این مستند اظهار می‌دارد که نظام شرعی اعلام شده از سوی طالبان در زمان ملا محمد عمر در بسیاری از موارد با نظام واقعی اسلام در تضاد قرار داشت.

مؤسسه العزائم در ادامه این مستند می‌گوید که ملا محمد عمر به برکت آمدن جهادی‌های دیگر کشورها به افغانستان، از جمله اسامه بن لادن و گروه تحریک اسلامی ازبکستان به رهبری طاهر جان، کم و بیش جهاد جهانی را از آن خود کرد.

در ادامه مستند گفته می‌شود هرچند کنترل حکومت طالبان در آن زمان زیر نظر آی اس آی پاکستان بود اما مجاهدانی که از سراسر جهان گرد آمده بودند می‌خواستند طالبان را از یوغ آی اس آی رها کنند.

لازم به ذکر است که این نخستین بار است که داعش در رسانه‌های خود ملا محمد عمر را اینگونه توصیف می‌کند. داعش پیش از انتشار این فیلم، با وجود اعتقاد به چند دستگی در میان طالبان در زمان ملا عمر و مرتد تلقی کردن طالبان امروزی به ویژه طالبان پس از رهبری ملا اختر منصور، همواره ملا محمد عمر را در گفتمان خود ستایش کرده است. حتی ابو محمد العدنانی، سخنگوی مقتول داعش ملا محمد عمر را در بیانیه‌ای کوه نستوه توصیف می‌کند! در این بین گفتمان رسمی داعش انگشت انتقاد و اتهامات خود را در چارچوب طالبان به سوی جناحی که ملا اختر منصور و رهبران کنونی طالبان را در بر می‌گیرد، نشانه می‌رفت.

اما پرسش این است که چرا داعش به تغییر گفتمان خود در مورد ملا عمر پرداخته است؟

برای پاسخ به این پرسش چند حدس می‌توان زد:
نخست اینکه می‌دانیم در هر صورت رسانه العزائم به عنوان رسانه ولایت خراسان داعش در برخی موارد با رسانه‌های رسمی داعش اختلاف دارد، هرچند رفته رفته این اختلافات کم شده‌اند، اما همچنان وجود دارند. به عنوان نمونه برخی تحرکات ولایت خراسان از سوی رسانه‌های رسمی داعش مخابره نمی‌شوند، با اینکه العزائم تلویحا و به طور غیر مستقیم آنها را به داعش منتسب می‌کند. یکی از قوانینی که دیوان اعلام مرکزی برای رسانه‌های مناصر و غیررسمی در نظر گرفته است، عدم انتشار تصویر یا پیامی خارج از چارچوب انتشارات رسمی داعش است. این در حالی است که گاهی العزائم به عنوان یک رسانه غیررسمی تصاویر و پیام‌های ویژه خود را منتشر می‌کند. به عنوان نمونه در همین دوگانه “طالبان در گذر زمان” یکی از اعضای ازبک داعش به طور مستقیم و بدون واسطه رسانه‌های رسمی، در برابر دوربین العزائم قرار می‌گیرد و سخن می‌گوید، این مسئله را نمی‌توان در دیگر رسانه‌های غیررسمی داعش دید. این تفاوت نشان از تفاوتی معنادار بین ولایت خراسان داعش و مرکز نیز هست، که البته همانطور که گفته شد رفته رفته کمتر شده است. پس احتمال اول این است که آنچه از سوی مؤسسه العزائم منتشر می‌شود، نگاه ویژه ولایت خراسان داعش به ملا عمر است و نباید آن را به کل داعش تعمیم داد.

دوم اینکه شاید با توجه به فراگیر شدن سلطه طالبان بر کل افغانستان و درگیری مستقیم و خونین آنها با داعش و توفیق نسبی آنها در کاهش حجم تحرکات داعش در افغانستان و توقف نسبی تحرکات فزاینده ولایت خراسان داعش، تروریست‌های داعش بهتر دیده‌اند تا تعارف را کنار گذاشته و رأس طالبان و مؤسس این گروه را بیش از پیش مورد حمله قرار دهند، تا با شدت بیشتری از طالبان به عنوان یک دشمن سرسخت مشروعیت زدایی کرده و سرمایه اجتماعی طالبان را به سوی خود متمایل کنند.

نکته دیگر این است که داعش از همان ابتدا کم و بیش انتقاداتی به طالبان داشت و در واقع در گفتمان جدید، انتقادات خود به طالبان را برجسته‌سازی کرده و بیش از پیش وضوح بخشیده و تا حد رهبر فرهمند و فقید طالبان بالا برده و آنچه به عنوان وجوه مثبت طالبان تلقی می‌کرد را به حاشیه رانده است.

در این بین به نظر می‌رسد داعش بیش از هر چیز می‌خواهد مشروعیت طالبان را هدف قرار دهد تا عناصر مردد و ناراضی از طالبان را به سوی خود متمایل سازد و تحرکات خود را مشروع جلوه دهد.

بیشتر بخوانید:
“ابطال فتوای طالبان توسط داعش”؛ خبر غلط یا صحیح؟
گزارش یوناما: پس از تسلط طالبان بر افغانستان بیش از ۳۷۰۰ غیرنظامی کشته و زخمی شده‌اند