تانکر نفت را بزن!

به گزارش پایگاه تحلیلی – خبری «تحولات جهان اسلام» عناصر داعش پس از اعلام خلافت البغدادی در سال ۱۳۹۳ تا کنون تقریبا ۱۰۰ حمله به تانکرهای مختلف را ثبت کرده‌است که اکثر قریب به اتفاق این تانکرها، نفتکش و تعداد بسیار کمتری تانکر حمل آب بوده‌اند.

حمله عناصر داعش به تانکرها به ویژه تانکرهای حامل نفت از زمان تاسیس داعش تا به امروز به صورت یک منحنی مشخص می‌شود. میزان حمله داعش به تانکرها بر اساس سال‌های هجری قمری به این ترتیب می‎باشد:

۱۴۳۷ سه بار، ۱۴۳۸ سه بار، ۱۴۳۹ دوازده بار، ۱۴۴۰ چهارده بار، ۱۴۴۱ هفده بار، ۱۴۴۲ بیست و شش بار، ۱۴۴۳ سه بار، ۱۴۴۴ یک بار، ۱۴۴۵ هفت بار، ۱۴۴۶ یازده بار.

این آمار نشان می‌دهد که داعش در دوره اوج قدرت خود کمتر به تانکرهای حامل نفت حمله کرده‌است. اما پس از اینکه آخرین زمین‌های خود را در باغوز از دست داد، و دوره موسوم به استنزاف و جنگ اقتصادی که پیش از این در گزارش‌های مختلف از آن صحبت شده توسط ابوبکر البغدادی اعلام شد، حمله به تانکرهای نفت به اوج خود رسید و پس از ضعف مضاعف داعش این حملات طی چهار سال گذشته بسیار کمتر شد، تا اینکه با آغاز سال جدید هجری قمری به ویژه در مناطق تحت سیطره نیروهای دمکراتیک سوریه و در اطراف حوزه نفتی العمر در استان دیرالزور دوباره به اوج رسیده و باعث شده تا رانندگان تانکرها از کار با نیروهای دمکراتیک سوریه سرباز زنند.

حمله عناصر داعش به تانکرها ابتدا از ولایت سینا در مصر و به صورت ویژه در اطراف رفح و العریش آغاز شد. دواعش در سینا بیشتر تانکرهای حمل آب ارتش مصر و تعداد معدودی نیز تانکرهای حمل سوخت را مورد هدف قرار می‌دادند. اولین حمله دواعش به تانکرهای حمله آب در ولایت سینا به دی‌ماه ۱۳۹۴ باز می‌گردد. داعش در سینا نزدیک به ۹ عملیات حمله به تانکر که بیشتر آن‌ها تانکر حمل آب بودند را ثبت کرده. آخرین این عملیات‌ها در تیر یا مرداد ۱۴۰۰ ثبت شده‌است.

دواعش پس از انجام چند عملیات علیه تانکرهای آب و نفت در سینا، از این تاکتیک در افغانستان بهره بردند. داعش از خرداد ۱۳۹۶ تا فروردین ۱۴۰۳ سیزده عملیات علیه تانکرهای انتقال سوخت در افغانستان به انجام رسانده که پنج حمله نخست به تانکرهای حامل سوخت پایگاه آمریکا در فرودگاه جلال آباد در دوره جمهوری مربوط می‌شود. آخرین حمله ثبت شده داعش نیز حمله عناصر داعش به یک تانکر سوخت در شمال کابل در دوره طالبان می‌باشد.

در همین اثنا داعش حملاتی را علیه تانکرهای سوخت در عراق آغاز کرد. اما این حملات بسیار پراکنده و مقطعی بودند. درواقع ادامه دار بودن اینگونه عملیات‌ها در یک زمان مشخص می‌تواند طرف مقابل را ناچار به تجدید نظر در راهبرد انتقال سوخت و نفت خود کند، اما حملات غیر منظم و مقطعی داعش به تانکرهای نفت در عراق نمی‌توانست داعش را در عراق از این امتیاز برخوردار سازد. داعش در عراق در تمام این سال‌ها تنها ۱۲ حمله به تانکرهای نفت و آب را ثبت کرده‌است که البته میزان تانکرهای نفت بسیار بیشتر از تانکرهای آب می‌باشند. توزیع این حملات در مناطق مختلف عراق به این شکل است: الانبار سه عملیات، شمال بغداد یک عملیات، کرکوک دو عملیات، ولایت دجله شامل مخمور و شرقاط و القیاره سه عملیات، دیالی دو عملیات، و صلاح الدین یک عملیات و تلعفر نیز یک عملیات.

نخستین عملیات حمله به تانکرهای نفت در عراق در تاریخ آبان ۱۳۹۶ و آخرین آن تا به امروز در تاریخ شهریور ۱۴۰۰ ثبت شده‌است.

اما بی‌شک تاکتیک حمله به تانکرهای نفتی بیش از هر جا در سوریه مورد توجه داعش قرار گرفت. به ویژه در حوزه‌های نفتی‌ای که چندی در دست داعش قرار داشت و بعد از آن توسط نیروهای دمکراتیک سوریه و خانواده قاطرجی نزدیک به دولت سوریه مورد بهره برداری قرار گرفت.
داعش تا کنون در سوریه نزدیک به ۶۰ عملیات علیه تانکرهای نفت به انجام رسانده‌است. در این بین عملیات‌هایی انگشت شمار نیز علیه تانکرهای آب صورت گرفته‌است. در این عملیات‌ها نزدیک ۴۰ عملیات علیه تانکرهای حامل نفت نیروهای دمکراتیک سوریه و ۲۰ عملیات هم علیه تانکرهای حامل نفت خاندان قاطرجی ثبت شده‌است.

سهم هر یک از استان‌ها به ترتیب دیرالزور با ۴۰ عملیات، رقه هشت عملیات، حسکه هفت عملیات، و درعا یک عملیات و حماه یک عملیات می‌باشد. نخستین عملیات حمله به تانکر نفت در سوریه در تیرماه ۱۳۹۷ و آخرین عملیات تا امروز در تاریخ شهریور ۱۴۰۳ ثبت شده‌است.

فراز و فرود این عملیات‌ها متناسب با آمار کلی‌ایست که پیش از این ارائه شد. در ابتدای روی کار آمدن داعش با توجه به اینکه مهمترین حوزه‌های نفتی منطقه شرق سوریه در دست داعش قرار داشت، از داعش کمتر حملاتی علیه محموله‌های نفتی گزارش شده، اما بعد از اینکه حوزه‌های نفتی شرق سوریه در استان دیرالزور از دست داعش درآمد و درواقع داعش در دوره استنزاف و جنگ اقتصادی قرار گرفت حملات نفس‌گیری را علیه تانکرهای نفتی حامل نفت حوزه نفتی العمر انجام می‌داد، اما پس از مدتی این عملیات‌ها به شدت فروکش کرد. چند امر را می‌توان به عنوان عوامل فروکش کردن عملیات‌های داعش علیه تانکرهای نفتی در منطقه در نظر گرفت. این عوامل عبارت‌اند از:

الف) ضعف فزاینده داعش که سلاح‌ مورد استفاده دواعش در هدف قرار دادن تانکرها به خوبی آن را نشان می‌دهد. داعش در ابتدا بیشتر از بمب‌های جاده‌ای و گاه حتی بمب‌های مغناطیسی علیه تانکرهای حامل نفت استفاده می‌کرد، اما با ضعیف شدن بیش از پیش داعش، امروزه عناصر داعش بیشتر با کلاشینکوف به تانکرهای نفتی در این منطقه یورش می‌برند.

بـ) با شدت گرقتن عملیات‌های داعش علیه تانکرهای نفتی در سال‌های گذشته، نیروهای سوریه دمکراتیک و خاندان قاطرجی تمهیداتی را برای کم کردن اثر حملات داعش در نظر گرفتند. حرکت کاروانی و دستجمعی تانکرها و همراهی کردن گشتی‌های نظامی و یگان حفاظتی با تانکرها باعث شد تا عملیات‌های داعش علیه تانکرها به شدت کاهش یابند.

ج) مسئله دیگر این است که به نظر می‌رسد داعش در مقاطعی وارد معامله با کاروان‌های تانکرهای نفتی شده باشد، و آنگونه که برخی از منابع محلی اظهار می‌دارند بعید نیست که دواعش با توجه به مضیقه شدید مالی در قبال دریافت مبالغی اجازه عبور تانکرها را داده باشند.

اما پرسش دیگر این است که چه چیز باعث شده تا در یکی دو ماه اخیر عملیات‌های داعش علیه تانکرهای نفت به ویژه در مناطق مختلف شرق سوریه شدت گیرد؟

برای پاسخ به این پرسش می‌توان گفت که داعش پس از یکی دو سال امروزه خود را به صورت نسبی در شرق سوریه بازیابی کرده‌است. در این بین عملیات‌های یکی دو ماه گذشته در بادیه علیه ارتش سوریه که خیلی هم از سوی طرفین خبری نشد نشان می‌دهد که داعش تا حدی خود را در بادیه سوریه بازیافته‌است. از طرفی هم گمانه‌زنی‌ها پیرامون نزدیکی دولت ترکیه و دولت سوریه، نیروهای دمکراتیک سوریه را در بدترین وضعیت خود قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد قدرت گرفتن نسبی داعش از یک سو و ضعف نسبی نیروهای دمکراتیک سوریه باعث شده تا داعش در یکی دو ماه اخیر عملیات‌های خود علیه تانکرهای نفتی حوزه‌های نفتی شرق سوریه را افزایش دهد. اما باید گفت که شیوه عملیات داعش مانند گذشته نیست. اگر داعش چند سال پیش به صورت مداوم یک خط حرکت نفتی را مورد هدف قرار می‌داد. در دور جدید از سویی با توجه به ضعفش نمی‌تواند از بمب‌های جاده‌ای بهره ببرد و از سوی دیگر با یک کاروان تانکر و همراهی یگان حفاظتی مواجه می‌باشد، برای همین، دواعش مسیرهای جدیدی به جز ذبیان و البصیره و شحیل را که پیش از این بیشترین مناطقی بودند که تانکرهای نفتی العمر در آن‌ها مورد هدف قرار می‌گرفتند را برگزیدند. داعش چندی مسیرهای استان رقه را برای حمله به تانکرها برگزید در دور جدید نیز «جدید العگیدات» و همینطور یک کاروان تانکر را در شرق حماه مورد حمله قرار داد، منطقه‌ای که تا کنون حمله‌ای از این دست را به خود ندیده بود. از طرفی داعشیان پس از متوقف کردن تانکرها نسبت به تخلیه تانکرها مبادرت می‌ورزند تا با توجه به اینکه نمی‌توانند تانکرها را از بین ببرند، دست کم نگذارند سوخت و نفتی که بار تانکرهاست به مقصد برسد.

حمله چند گانه و همزمان به کاروان‌ها و یا تانکرهای نفتکش در مناطق مختلف یکی دیگر از تاکتیک‌هایی است که داعش در دوره جدید حملاتش علیه تانکرها در شرق سوریه از خود نشان داده‌است. داعش تلاش می‌کند با تنوع بخشیدن به شیوه‌های خود به نتایج مطلوبش در این دوره زمانی دست یابد.

باید دید که روزهای آینده چه سرنوشتی را برای تانکرها رقم می‌زند، به ویژه اینکه برخی منابع خبری محلی از عدم همراهی رانندگان تانکر با نیروهای سوریه دمکراتیک در چند وقت اخیر خبر می‌دهند. این رانندگان به جای نفت حالا مصالح ساختمانی را جا به جا می‌کنند.

لازم به ذکر است که داعش در مناطق دیگری که دست به عملیات می‌زند نیز به صورت نامنظم به تانکرهای سوخت حمله می‌کند. در این بین دو عملیات حمله به تانکر در کابودلگادو در شرق موزامبیک، یک عملیات حمله به تانکر در نیجر، و سه عملیات در برنوی نیجریه و یک عملیات در پنجاب پاکستان نیز تا کنون ثبت شده‌است.