کمیته مقدماتی کنگره ملی سوریه؛ به سوی حکومت مردم یا ابزاری برای بسط قدرت احمد الشرع؟
احمد الشرع، در ۲۴ بهمن ماه جاری فرمانی صادر کرد که بر اساس آن، یک کمیته مقدماتی برای برگزاری کنگره گفت‌وگوی ملی تشکیل شد.روز بعد، این کمیته در نشستی خبری در دمشق، به‌صورت رسمی کار خود را آغاز کرد. پایگاه تحلیلی – خبری «تحولات جهان اسلام» در این گزارش به مسائل مختلف این کمیته پرداخته است.
مقدمه
با سقوط نظام پیشین سوریه و روی کار آمدن احمد الشرع به‌عنوان رئیس‌جمهور موقت، تلاش‌ها برای ایجاد یک ساختار سیاسی جدید شدت گرفت. در این راستا، کمیته‌ای موسوم به «کمیته مقدماتی کنگره ملی سوریه» شکل گرفت که مأموریت آن آماده‌سازی مقدمات برگزاری یک کنفرانس ملی برای تعیین آینده سوریه است. اما این کمیته از ابتدا با چالش‌های فراوانی روبه‌رو شد، از جمله ابهامات درباره ترکیب اعضای آن، اختلافات داخلی، میزان نفوذ احمد الشرع، و مسئله مشروعیت بین‌المللی در برابر حفظ تسلط داخلی. این گزارش به بررسی جزئیات این کمیته، اهداف، فعالیت‌ها، چالش‌ها و آینده آن می‌پردازد.
لازم به ذکر است که حسن الدغیم در روز ۴ اسفندماه ۱۴۰۳ اظهار داشت که مأموریت این کمیته پایان یافته و کنگره ملی سوریه تا چند روز آینده و با حضور ۴۰۰ تا ۸۰۰ نفر برگزار خواهد شد.
۱. ترکیب اعضای کمیته و ساختار آن
کمیته مقدماتی کنگره ملی سوریه شامل هفت عضو است که ترکیبی از چهره‌های نظامی و غیرنظامی را شامل می‌شود. اعضای این کمیته عبارت‌اند از:
۱. حسن الدغیم – مدیر سابق «التوجیه المعنوی» (شبیه آنچه ما از آن به عقیدتی – سیاسی تعبیر می‌کنیم) در ارتش ملی و سخنگوی کمیته.
۲. ماهر علوش – عضو سابق گروه «احرار الشام».
۳. محمد مستت – وابسته به گروه‌های مسلح حلب.
۴. یوسف الهجر – رئیس سابق دفتر سیاسی در «هیئه تحریر الشام»
۵. مصطفى الموسى – رئیس مجلس شورا در إدلب و از اعضای «هیئه تحریر الشام»
۶. هند قبوات – فعال مدنی و از معدود زنان حاضر در کمیته.
۷. هند أتاسی – چهره اصلاح‌طلب با رویکرد حقوق بشری.
ترکیب این کمیته به‌ویژه با حضور چهره‌های وابسته به گروه‌های نظامی، سؤالاتی درباره ادعای غیرنظامی بودن آن ایجاد کرده است. از سوی دیگر، وجود دو زن در این ترکیب تلاشی برای نمایش تنوع در کمیته محسوب می‌شود.
۲. اهداف کمیته و مأموریت آن
کمیته مأموریت خود را در چندین محور اساسی تعریف کرده است:
– سازمان‌دهی کنگره ملی سوریه و انتخاب نمایندگانی از سراسر سوریه.
– برگزاری جلسات مشورتی در استان‌های مختلف برای شنیدن مطالبات مردم.
– انتخاب نامزدهایی که نماینده واقعی مردم سوریه باشند.
– جلوگیری از سهمیه‌بندی طایفه‌ای و انتخاب افراد بر اساس معیارهای ملی.
– تنظیم پیش‌نویس‌هایی برای اصلاحات سیاسی و اقتصادی.
به گفته حسن الدغیم، «این کمیته تنها نقش تسهیل‌کننده دارد و در محتوا دخالتی نمی‌کند.» با این حال، برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که این کمیته نقش پررنگی در تعیین ترکیب نهایی نمایندگان کنگره خواهد داشت.
۳. فعالیت‌های کمیته در استان‌های مختلف
کمیته برای جمع‌آوری نظرات شهروندان و انتخاب نمایندگان مناسب، جلسات متعددی در سراسر کشور برگزار کرده است. در این جلسات، نمایندگان کمیته با اقشار مختلف جامعه دیدار کرده و درباره مسائل سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی گفتگو کرده‌اند. خلاصه‌ای از اقدامات کمیته در استان‌های مختلف به شرح زیر است:
– حمص: نخستین نشست تحضیری (آماده‌سازی) در حمص برگزار شد و بر روی مسائل بازسازی و عدالت انتقالی تأکید گردید.
– حلب: نشست‌های مشورتی گسترده‌ای با حضور نخبگان و فعالان جامعه مدنی برگزار شد.
– إدلب: توجه ویژه‌ای به گروه‌های مسلح و ادغام آن‌ها در ساختار حکومتی آینده صورت گرفت.
– لاذقیه: تمرکز بر پرونده‌های حقوق بشری و نحوه بازگرداندن آوارگان.
– طرطوس: نشست‌های اقتصادی برای بازسازی زیرساخت‌های تجاری و صنعتی برگزار شد.
– السویداء: تأکید بر مسائل حقوق اقلیت‌ها و نقش آن‌ها در ساختار سیاسی جدید.
– الحسکه (در دمشق برگزار شد): تمرکز بر چالش‌های کردها و درخواست برای افزایش مشارکت در روند تصمیم‌گیری.
– دیر الزور: بررسی مشکلات امنیتی و نحوه مقابله با نفوذ گروه‌های افراطی.
– درعا: نشست‌هایی درباره ضرورت اصلاحات قضایی و نقش جوانان در حکومت آینده برگزار شد.
– دمشق: گفتگوهای کلیدی درباره ساختار قانون اساسی آینده و چگونگی انتقال قدرت انجام شد.
۴. اختلافات درونی کمیته
باوجود تلاش برای نمایش اتحاد، اختلافات درون کمیته از همان ابتدا آشکار شد:
– هند قبوات به‌صراحت از سیاست‌های حذف کردها انتقاد کرده و نسبت به رویکرد نظامی‌گرایانه برخی اعضا هشدار داده است.
– برخی اعضای کمیته، از جمله ماهر علوش و مصطفی الموسى، دارای سوابق وابستگی به گروه‌های مسلح هستند، در حالی که کمیته تأکید دارد که «نظامی‌گری جایی در فرآیند جدید ندارد».
– تصمیمات درون کمیته گاهی بدون اجماع اتخاذ می‌شود و اختلاف‌نظرها در رسانه‌ها نیز نمود پیدا کرده است.
۵. تسلط احمد الشرع بر کمیته
باوجود ادعای استقلال کمیته، شواهد متعددی نشان می‌دهد که احمد الشرع نفوذ گسترده‌ای بر تصمیمات آن دارد. برخی مواردی که تسلط او را نشان می‌دهد:
– انتصاب اعضای کمیته به‌دست الشرع.
– تلاش برای تضمین وفاداری حداقل ۶۰٪ از نمایندگان کنگره به سیاست‌های دولت جدید.
– حذف گروه‌های مخالف، به‌ویژه نیروهای کرد، از ترکیب کمیته و روند تصمیم‌گیری.
۶. چالش‌های کمیته و چشم‌انداز آینده
این کمیته با چالش‌های متعددی مواجه است، از جمله:
– نبود اجماع ملی: بسیاری از گروه‌های مخالف، از جمله کردها، از فرآیند کنار گذاشته شده‌اند.
– دخالت نهادهای نظامی: ترکیب کمیته با حضور چهره‌های نظامی، نگرانی‌هایی در مورد تبدیل شدن آن به ابزاری برای تحکیم قدرت ایجاد کرده است.
– فقدان شفافیت در روند انتخاب نمایندگان: هنوز مشخص نیست که چه معیاری برای انتخاب اعضای کنگره مورد استفاده قرار می‌گیرد.
– رویارویی با جامعه بین‌المللی: در حالی که احمد الشرع به‌دنبال مشروعیت بین‌المللی است، بسیاری از قدرت‌های خارجی نسبت به روند فعلی تردید دارند.
۷. جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
کمیته مقدماتی کنگره ملی سوریه در حال انجام یک مأموریت حیاتی است، اما مسیر آن پر از چالش و تناقض است. در حالی که ادعا می‌شود این کمیته قصد دارد مسیری دموکراتیک برای آینده سوریه ترسیم کند، شواهد نشان می‌دهد که تأثیرگذاری گروه‌های خاص، حذف برخی جریان‌های سیاسی، و نبود شفافیت ممکن است به تکرار الگوهای گذشته بینجامد. نتیجه نهایی این کنگره، و اینکه آیا واقعاً به یک دموکراسی مشارکتی خواهد انجامید یا به ابزاری برای تثبیت قدرت احمد الشرع تبدیل خواهد شد، موضوعی است که تنها زمان مشخص خواهد کرد.
دیدگاه