دانش نظامی: پهپاد MQ-9 ریپر

جمعه ۲۹ فروردین ۱۴۰۴ - ۰۲:۲۲

https://iswnews.com/?p=129574

پهپاد ام‌کیو-۹ ریپر نوعی پرنده بی سرنشین مسلح آمریکایی است که در درجه اول برای جمع‌آوری اطلاعات و در درجه دوم برای حمله به اهداف متحرک و حساس طراحی شده است. این پهپاد به‌خاطر زمان پرواز طولانی، حسگرهای پیشرفته، سیستم‌های ارتباطی چندمنظوره و تسلیحات دقیق، توانایی قابل اتکا برای انجام طیف متنوعی از ماموریت ها را دارد.

تاریخچه طراحی و توسعه پهپاد MQ-9:

پهپاد MQ-9 Reaper حاصل تکامل یکی از موفق‌ترین پروژه‌های پهپادی ایالات متحده، یعنی MQ-1 Predator است. این پروژه در ابتدا توسط شرکت آمریکایی General Atomics Aeronautical به عنوان یک سرمایه‌گذاری خصوصی آغاز شد.

در سال ۱۹۹۸، هم‌زمان با گسترش نیازهای عملیاتی ارتش آمریکا به سامانه‌های بدون‌سرنشین با برد، ارتفاع و ظرفیت حمل بیشتر، مهندسان GA-ASI طراحی یک پلتفرم جدید را بر پایه پریداتور آغاز کردند. این پلتفرم که بعداً به نام Predator B شناخته شد، توسط ناسا نیز مورد حمایت مالی قرار گرفت.

نخستین پرواز نمونه اولیه Predator B در فوریه ۲۰۰۱ انجام شد. این پهپاد در ظاهر شباهت زیادی به MQ-1 Predator داشت، اما از نظر ابعاد، قدرت موتور و آرایش بدنه کاملاً بازطراحی شده بود. مهم‌ترین تغییر طراحی، استفاده از دم V شکل رو به بالا به‌جای دم کلاسیک رو به پایین MQ-1 پریداتور بود که به بهبود پایداری پروازی کمک می‌کرد. همچنین در مرحله آزمایشی، دو نوع پیشران بر روی این پهپاد نصب شد: یکی موتور توربوپراپ Honeywell TPE-331-10T که عملکرد قابل قبولی داشت، و دیگری موتور توربوفن Williams FJ44-2A که به دلیل هزینه بالا و کارایی محدود، کنار گذاشته شد.

در فوریه ۲۰۰۳، نیروی هوایی ایالات متحده به طور رسمی وارد این پروژه شد و نسخه مجهز به موتور توربوپراپ را با عنوان MQ-9A سفارش داد. این نیرو دو فروند نمونه‌ی آزمایشی با کد YMQ-9A تحویل گرفت تا در قالب تست‌های تسلیحاتی، شناسایی و مانورپذیری مورد ارزیابی قرار گیرد.

*تصاویری از YMQ-9 در موزه ملی نیروی هوایی ایالات متحده در ژانویه ۲۰۱۰*

پهپاد MQ-9 Reaper پاسخی مستقیم از سوی نیروی هوایی ایالات متحده به دستورالعمل وزارت دفاع آمریکا (DoD) برای پشتیبانی از عملیات‌های برون‌مرزی و موسوم به “Overseas Contingency Operations” بود. در اوایل دهه ۲۰۰۰، با گسترش تهدیدات نامتقارن، نیاز به پهپادی احساس می‌شد که بتواند نه‌تنها شناسایی و رصد گسترده انجام دهد، بلکه در لحظه و با دقت بالا، توان هدف‌گیری و انهدام اهداف متحرک را نیز داشته باشد.

ریپر از نظر عملکرد عملیاتی، چند برابر قوی‌تر از MQ-1 پریداتور بود. این پهپاد قادر است در ارتفاع بیش از ۱۵٬۲۰۰ متر (۵۰٬۰۰۰ فوت) پرواز کند و تا ۲۷ ساعت ماندگاری پرواز دارد. به‌کارگیری سامانه‌های پیشرفته‌ای نظیر رادار دهانه ترکیبی AN/APY-8 Lynx و سامانه الکترواپتیکال چندطیفی Raytheon AN/AAS-52(V) MTS، قدرت شناسایی و هدف‌گیری Reaper را به‌شدت افزایش داده بود. علاوه بر آن، MQ-9A با مجموعه‌ای متنوع از تسلیحات هدایت‌شونده، به یک پلتفرم تهاجمی تمام‌عیار تبدیل شد.

در سال ۲۰۰۶، نیروی هوایی ایالات متحده نام رسمی Reaper را برای MQ-9A انتخاب کرد. این پهپاد از سال ۲۰۰۷ وارد خدمت عملیاتی شد و نخستین عملیات رزمی خود را در افغانستان انجام داد.

تا سال ۲۰۱۸، نیروی هوایی آمریکا ۳۶۶ ریپر به جنرال اتمیکس سفارش داده بود و تا سال ۲۰۲۱، بیش از ۳۰۰ فروند تحویل داده شد. نیروی هوایی آمریکا قصد دارد تا سال ۲۰۳۵ ناوگان MQ-9A خود را بازنشسته کند.

مشخصات ظاهری و ویژگی‌های عملکردی پهپاد MQ-9:

ریپر دارای طول ۱۱ متر، ارتفاع ۳/۸ متر و بال‌هایی با طول ۲۰ متر است. این ابعاد به‌طور قابل توجهی آن را از MQ-1 بزرگ‌تر کرده است. وزن این پهپاد بدون بار ۲۲۲۳ کیلوگرم است و حداکثر وزن برخاست آن به ۴۷۶۰ کیلوگرم می‌رسد. در نسخه‌های Extended Range (ER) این مقدار به ۵۳۰۷ کیلوگرم می‌رسد. این پهپاد دارای ظرفیت سوخت ۹۰۳ گالن (حدود ۶۰۰۰ پوند) در نسخه ER است که آن را قادر می‌سازد تا مسافت‌های طولانی‌تری را طی کند.

*نمایی از MQ-9 در حال تاکسی در یک باند پرواز در افغانستان، سال ۲۰۰۷*

ریپر از یک موتور توربوپراپ Honeywell TPE331-10GD استفاده می‌کند که توان ۹۰۰ اسب بخار را تولید می‌کند. این موتور به این پهپاد اجازه می‌دهد تا سرعتی حداکثر معادل ۴۸۰ کیلومتر بر ساعت را به‌دست آورد اما سرعت پروازی معمولی آن در محدوده ۲۸۰ تا ۳۱۰ کیلومتر بر ساعت است.

شرکت سازنده مداومت پروازی MQ-9A را به‌صورت رسمی ۲۷ ساعت اعلام کرده است و برد آن معادل ۱۸۵۰ کیلومتر است. در سال ۲۰۱۵، نیروی هوایی آمریکا برای اولین بار نسخه افزایش برد یافته (Extended Range – ER) MQ-9A را آزمایش کرد که مجهز به مخزن سوخت خارجی زیر بال‌ها است و از ارابه فرود قوی‌تر بهره میبرد. نسخه ER مداومت پروازی ۳۴ ساعته دارد و برد آن ۲۵۹۲ کیلومتر است.

در بخش تسلیحات MQ-9A دارای ۷ آویزگاه سلاح است و میتواند تا ۱۳۶۱ کیلوگرم مهمات حمل کند. گزینه‌های متنوعی برای تسلیحات MQ-9A وجود دارد از جمله موشک‌های هوا به هوای سایدوایندر و استینگر، موشک AGM-114 Hellfire با برد ۸ الی ۱۲ کیلومتر، بمب‌های هدایت لیزری GBU-12 Paveway II با وزن ۲۲۷ کیلوگرم و بمب‌های GPS هدایت‌شونده GBU-38 JDAM و نسخه‌های پیشرفته‌تر GBU-49 و GBU-54 Laser JDAM که بردی در حدود ۱۵ کیلومتر دارند.

در بخش سنسور، MQ-9 به سامانه الکترواپتیکال قدرتمند Multispectral Targeting System-B (MTS-B) ساخت شرکت ریتیان مجهز است. این سامانه شامل یک سنسور مادون قرمز، دوربین دید در روز رنگی و همچنین مونوکروم، دوربین مادون قرمز موج کوتاه، نشانگر لیزری و مسافت یاب لیزری است.

پهپاد MQ-9 Block 5:

ام‌کیو-۹ بلاک ۵ نمونه ارتقاء یافته نمونه های اولیه MQ-9 است که در آن استقامت، برد و ظرفیت محموله افزایش یافته است. پیشرفت های کلیدی در بلاک ۵ شامل غلاف سوخت بال، ارابه فرود تقویت شده، و پروانه چهار پره، قدرت الکتریکی تقویت شده، ارتباطات ایمن‌تر و قابلیت فرود خودکار است. در نمونه MQ-9 Block 5 ER مداومت پروازی به ۳۴ ساعت و برد آن به ۲۵۹۲ کیلومتر افزایش یافته است. به صورت کلی جنرال اتمیکس در حال به‌روزرسانی ناوگان MQ-9 به نسخه های ER است.

پهپاد MQ-9B؛ معرفی نمونه‌های دیگر پهپاد MQ-9:

پهپاد MQ-9B از روی MQ-9A توسعه یافته است و با نامهای SkyGuardian و SeaGuardian شناخته می‌شود. ام‌کیو-۹ بی از نظر ابعاد بزرگتر از MQ-9A است و به‌صورت کلی توانایی‌های آن افزایش یافته است. طول پهپادهای MQ-9B به ۱۱/۶ متر و طول بال آنها به ۲۴ متر افزایش یافته است. بیشترین وزن برخاست ۵۶۷۰ کیلوگرم است و سقف پروازی معادل ۱۲۲۰۰ متر دارند. یکی از اصلی ترین دلایل توسعه MQ-9B برای تطبیق آن با مقررات هوایی غیرنظامی ناتو و استفاده از آن در حریم هوایی غیرنظامی است؛ در حالی که MQ-9A صرفا برای فعالیت در عملیات نظامی استفاده می‌شود.

پهپاد MQ-9B SkyGuardian: اسکای گاردین نمونه‌ای از MQ-9B است که برای رعایت مقررات پروازی غیرنظامی در اروپا طراحی شده است. این نسخه که به Certifiable Predator B نیز معروف است، اولین پهپادی است که گواهی پرواز در فضای هوایی غیرنظامی را دریافت کرده است. از ویژگی‌های برجسته این نسخه می‌توان به استقامت ۴۰ ساعته و سقف پروازی ۱۲۱۹۰ متری و بال‌های ۲۴ متری اشاره کرد. علاوه بر این، اسکای گاردین دارای سیستم‌های پیشرفته مانند حسگر تصویر‌برداری EO/IR، سیستم ضد یخ‌زدگی و سیستم جلوگیری از برخورد TCAS است.

پهپاد MQ-9B SeaGuardian: سی گاردین نمونه‌ای از MQ-9B است که به طور خاص برای عملیات‌های دریایی طراحی شده است. این نسخه با استقامت ۱۸ ساعته (در برخی منابع ۳۰ ساعت) و توانایی گشت‌زنی تا ۲۲۰۰ کیلومتر به خوبی برای نظارت دریایی و عملیات‌های جستجو و نجات آماده است. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد SeaGuardian، رادار Leonardo Seaspray 7500E V2 AESA است که می‌تواند اهداف دریایی را شناسایی کند. همچنین این پهپاد به سیستم‌های پیشرفته برای شلیک سونو بوی‌ها برای ردیابی زیردریایی‌ها مجهز است.

پهپاد MQ-9B STOL: استول مخفف عبارت “نشست و برخاست کوتاه” است. MQ-9B STOL قابلیت نشست و برخاست از محیط‌های سخت و حتی ناوهای هواپیمابر را دارد. در سال ۲۰۲۲، جنرال اتمیکس از این ایده رونمایی کرد. در این کیت بال‌ها، دم و ملخ برای بهینه‌سازی جهت ایجاد قابلیت نشست و برخاست کوتاه تعویض میشوند.

سابقه عملیاتی پهپاد MQ-9:

پهپاد ریپر بخش عمده فعالیت‌های عملیاتی خود را در منطقه خاورمیانه انجام داده است. مهم‌ترین عملیاتی که برای این پهپاد تاکنون ثبت شده است ترور سپهبد قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در ۱۳ دی ۱۳۹۸ (۳ ژانویه ۲۰۲۰) در بغداد است. رژیم آمریکا در این عملیات تروریستی از موشک‌های هلفایر استفاده کرد.

افغانستان از ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۱: حضور رزمی ریپر برای نخستین بار در افغانستان رقم خورد و به‌سرعت جایگاه آن را به‌عنوان یک پلتفرم «شکارچی » تثبیت کرد. یکی از اتفاقات قابل توجه در ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۹ رخ داد، زمانی‌که یک ریپر که کنترل خود را از دست داده بود، توسط جنگنده F-15E آمریکایی ساقط شد تا از ورود آن به حریم هوایی تاجیکستان جلوگیری شود. تا سال ۲۰۱۰، این پهپادها سالانه بیش از ۳۳ هزار مأموریت پشتیبانی نزدیک هوایی انجام می‌دادند. استفاده از ریپرها در جریان خروج نیروهای آمریکا در سال ۲۰۲۱ به اوج رسید و در پشتیبانی از عملیات تخلیه نقش کلیدی داشت.

عراق و سوریه از سال ۲۰۰۷: پهپادهای ریپر در عملیات موسوم به «آزادی عراق» و همچنین مقابله با داعش در قالب عملیات «عزم راسخ» حضوری گسترده داشتند؛ از جمله حمله در سال ۲۰۱۵ به «جهادی جان» در رقه سوریه که با موشک هلفایر انجام شد. در سال ۲۰۲۳ و هم‌زمان با شدت گرفتن درگیری‌ها میان گروه‌های مختلف و جنگ اسرائیل و حماس، بیشتر حملات هوایی آمریکا در سوریه توسط ریپرها انجام شد. از ریپرها برای حملات علیه نیروهای وابسته به ایران نیز استفاده شد.

در یمن: در ابتدا ریپرها برای مأموریت‌های شناسایی علیه القاعده در شبه‌جزیره عربستان (AQAP) به کار گرفته می‌شدند، اما پس از عملیات انصارالله در یمن و سرنگونی دولت منصور هادی، از ریپرها برای عملیات علیه انصارالله استفاده شد. اولین مورد از سرنگونی MQ-9 در سال ۲۰۱۷ ثبت شده است. همچنین با تشدید عملیاتهای انصارالله در دریای سرخ در سال ۲۰۲۳، مأموریت‌های ریپرها در یمن شدت گرفت. از مهر ۱۴۰۲ تا فروردین ۱۴۰۴، انصارالله یمن دست‌کم ۱۸فروند ریپر را ساقط کرده‌ است (و در مجموع ۲۲ فروند از سال ۲۰۱۷). این تلفات که مجموع خسارت آن‌ها بیش از ۵۹۵ میلیون دلار برآورد شده است، آسیب‌پذیری ریپر در فضاهای درگیری شدید را نشان می‌دهد.

غزه از سال ۲۰۲۳: پس از آغاز جنگ غزه در مهر ۱۴۰۲ ، ریپرها بدون سلاح بر فراز نوار غزه پرواز کردند تا در عملیات‌های اسرائیل، موقعیت گروگان‌های آمریکایی را شناسایی کنند. اطلاعات دقیقی از این عملیات ها در دسترس نیست.

کاربران پهپاد MQ-9:

ایالات متحده آمریکا شامل ناسا، نیروی هوایی، دریایی، تفنگداران دریایی، گارد ساحلی و وزارت امنیت داخلی (اداره گمرک و حفاظت مرزی ایالات متحده آمریکا)
بریتانیا
– نسخه‌های اولیه MQ-9A Reaper برای عملیات‌های نظارتی در افغانستان و خاورمیانه.
– نسخه Protector RG Mk 1 که نسخه پیشرفته‌تر برای جایگزینی MQ-9A است و قادر به حمل موشک‌های Brimstone 3 و بمب‌های Paveway IV میباشد.
ایتالیا
– نسخه‌های اولیه MQ-9A Reaper برای مأموریت‌های نظارتی در عملیات‌های ناتو و لیبی.
– MQ-9A Block 5 که نسخه‌های ارتقاء یافته است.
هلند
– نسخه ارتقاء یافته MQ-9A Reaper Block V برای مأموریت‌های نظارتی و شناسایی
ژاپن
– نسخه دریایی MQ-9B SeaGuardian برای نظارت بر تهدیدات دریایی.
امارات متحده عربی
– نسخه MQ-9B SkyGuardian برای مأموریت‌های شناسایی و نظارت در مرزها.
فرانسه
– MQ-9A Reaper برای عملیات‌های ضدتروریسم و شناسایی در آفریقا و خاورمیانه.
اسپانیا
– MQ-9A Reaper برای عملیات‌های نظارتی و امنیت مرزی.
لهستان
– نسخه MQ-9B SkyGuardian برای مأموریت‌های شناسایی و نظارتی.
مراکش
– نسخه دریایی MQ-9B SeaGuardian برای نظارت بر سواحل و عملیات‌های مرزی
تایوان
– نسخه MQ-9B SkyGuardian برای نظارت و شناسایی در مناطق مرزی.

مشخصات پهپاد MQ-9A ریپر:

نوع: شناسایی و رزمی
تولیدکننده: جنرال اتمیکس
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
نخستین پرواز: ۲۰۰۱
طول: ۱۱ متر
طول‌بال: ۲۰ متر
ارتفاع: ۳/۸۱ متر
موتور: Honeywell TPE331-10 900 hp
ظرفیت سوخت: ۱۸۰۰ کیلوگرم – ۲۷۲۱ کیلوگرم در نمونه ER
برد: ۱۸۵۰ کیلومتر – ۲۵۹۳ کیلومتر در نمونه ER
بیشینه سرعت: ۴۸۰ کیلومتر بر ساعت
ارتفاع پروازی: ۱۵۴۲۰ متر (۵۰۰۰۰ پا)
مداومت پروازی: ۲۷ ساعت – ۳۴ ساعت در نمونه ER
بیشترین وزن برخاست: ۴۷۶۰ کیلوگرم – ۵۳۰۷ کیلوگرم در نمونه ER
وزن خالی: ۲۲۲۳ کیلوگرم
بار مفید: ۱۷۴۷ کیلوگرم
آویزگاه: ۷ جایگاه با توان حمل ۱۳۶۱ کیلوگرم مهمات