دانش نظامی: پهپاد هرمس ۹۰۰

مقدمه، آشنایی با پهپاد هرمس-۹۰۰:

پهپاد هرمس ۹۰۰ به‌عنوان جانشین مستقیم و در واقع «برادر بزرگ‌تر» پهپاد بسیار موفق هرمس ۴۵۰ طراحی و توسعه یافت. روند توسعه هرمس ۹۰۰ بر پایه تجربیات میدانی و درس‌های عملیاتی حاصل از به‌کارگیری گسترده هرمس ۴۵۰ در مناطق درگیری شکل گرفت. این تجربیات، نیاز به افزایش مداومت پروازی، ارتقای سقف پرواز عملیاتی و افزایش ظرفیت حمل محموله را برجسته کرده بودند. فلسفه طراحی شرکت البیت سیستمز در این پروژه به‌صراحت بر پایه «تکامل» بنا شده بود، نه یک تحول انقلابی. هدف آن بود که پلتفرمی ساخته شود که از نظر عملکردی دو برابر بهتر از هرمس ۴۵۰ عمل کند، در حالی‌که بالاترین میزان سازگاری را با زیرساخت‌های عملیاتی موجود حفظ نماید. به همین دلیل، اپراتوری که پیش‌تر با هرمس ۴۵۰ کار کرده بود، می‌توانست با حداقل آموزش اضافی، به‌راحتی کار با هرمس ۹۰۰ را آغاز کند.

پهپاد هرمس ۹۰۰ نخستین پرواز موفق خود را در تاریخ ۹ دسامبر ۲۰۰۹ انجام داد. در حدود سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ به بازار جهانی معرفی شد. اولین قرارداد صادراتی آن در ژوئیه ۲۰۱۱ با کشور شیلی به امضا رسید. اگرچه قرار بود استقرار عملیاتی کامل هرمس ۹۰۰ تا پایان سال ۲۰۱۵ انجام شود، اما این پهپاد به‌دلیل نیازهای فوری، به‌طور اضطراری در جریان عملیات صخره استوار (Protective Edge) در غزه در ژوئیه ۲۰۱۴ وارد خدمت شد. پهپاد هرمس ۹۰۰ در تاریخ ۱۱ نوامبر ۲۰۱۵ به‌طور رسمی وارد خط عملیاتی نیروی هوایی اسرائیل شد. از سال ۲۰۲۴ نیروی هوایی اسرائیل ، اسکادران ۱۴۷ با نام «رام» را در پایگاه هوایی پالماخیم به‌طور ویژه برای عملیات با پهپاد هرمس ۹۰۰ تشکیل داده است. علاوه بر آن، اسکادران ۱۶۶ نیز این پهپاد را به کار گرفته است.

بررسی مشخصات فنی و ویژگی‌های طراحی پهپاد هرمس ۹۰۰:

آیرودینامیک: هرمس ۹۰۰ از نظر طراحی، ساختاری متعارف برای پهپادهای کلاس MALE دارد. این طراحی شامل بدنه‌ای استوانه‌ای، بال‌هایی با نسبت منظری بالا (high-aspect-ratio) برای دستیابی به کارایی آیرودینامیکی بیشتر و مداومت پروازی طولانی، و همچنین یک پیکربندی دم به‌صورت V شکل است. از ویژگی‌های بارز آیرودینامیکی آن می‌توان به ارابه فرود جمع‌شونده برای کاهش پسا (drag) و همچنین فلپرون‌های تمام‌طول (full-length flaperons) اشاره کرد که وظیفه بهینه‌سازی عملکرد بال را در شرایط گوناگون پروازی بر عهده دارند. این موضوع نشان میدهد هرمس ۹۰۰ توانایی پرواز با سرعت بالا را فدای توانایی ماندگاری طولانی کرده است.

سازه و بدنه: ساختار اصلی بدنه هرمس ۹۰۰ عمدتاً از مواد کامپوزیتی سبک‌وزن تشکیل شده است. شرکت Kanfit Ltd که نیمی از سهام آن متعلق به شرکت Rafael است به‌عنوان تأمین‌کننده تأییدشده قطعات و مجموعه‌های سازه‌ای کامپوزیتی برای هرمس ۹۰۰ شناخته می‌شود.

پیشرانش: مدل پایه هرمس ۹۰۰ به یک موتور چهار سیلندر توربوشارژ Rotax 914 مجهز است که توان خروجی آن حدود ۷۴٫۶ کیلووات (معادل ۱۰۰ تا ۱۱۵ اسب بخار) است.  مدل‌های ارتقاءیافته مانند هرمس ۹۰۰ استارلاینر، به موتورهای قدرتمندتری مجهز شده‌اند. در برخی منابع به موتور Rotax 916 با توان ۱۶۰ کیلووات و موتور Rotax 915 iS با توان پیوسته حداکثر ۱۱۴ کیلووات اشاره شده که احتمالاً برای مدل‌های سنگین‌تر مانند استارلاینر استفاده می‌شود.

مشخصات عملکردی: در منابع مختلف، درباره مشخصات فیزیکی پهپاد هرمس ۹۰۰ تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود. این اختلافات عمدتاً ناشی از وجود نسخه‌های مختلف (از جمله نسخه پایه، دریایی و استارلاینر) یا تغییرات سفارشی برای کشورهای خریدار است.

مدل پایه هرمس ۹۰۰ دارای طول بدنه‌ای معادل ۸/۳ متر و طول بال‌هایی برابر با ۱۵ متر است. وزن برخاستِ حداکثری در مدل پایه بین ۹۷۰ تا ۱۱۸۰ کیلوگرم گزارش شده است. ابعاد پهپاد در نسخه‌های پیشرفته‌تر مانند استارلاینر یا مدل گشت دریایی تغییری در طول بدنه ندارند، اما طول بال‌ها به ۱۷ متر افزایش یافته تا عملکرد آیرودینامیکی و مداومت پروازی بهتری فراهم شود. در حالی‌که بیشینه وزن برخواست در نسخه‌های ارتقاءیافته مانند هرمس ۹۰۰ استارلاینر و نسخه صادراتی هندی آدانی دریشتی استارلاینر به حدود ۱۶۰۰ کیلوگرم افزایش یافته است.

ظرفیت حمل محموله نیز متناسب با نسخه‌ها متفاوت است. مدل پایه توانایی حمل بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیلوگرم محموله را دارد، در حالی‌که نسخه‌های سنگین‌تر تا سقف ۴۵۰ کیلوگرم ظرفیت دارند. حداکثر ارتفاع عملیاتی پهپاد هرمس ۹۰۰ به طور معمول برابر با ۳۰ هزار فوت (۹۱۰۰ متر) اعلام شده است.

مداومت پروازی این پهپاد بسته به نوع محموله و نسخه متغیر است و معمولاً بیش از ۳۰ ساعت گزارش شده است. حداکثر مداومت پروازی اغلب تا ۳۶ ساعت بیان شده و برخی منابع حتی رقم ۴۰ ساعت را نیز برای آن قائل شده‌اند. هرمس ۹۰۰ دارای حداکثر سرعت بین ۲۲۰ تا ۲۲۲ کیلومتر بر ساعت است. سرعت کروز آن معمولاً در بازه ۱۰۳ تا ۱۱۲ کیلومتر بر ساعت قرار دارد. برد عملیاتی این پهپاد عموماً با مداومت پروازی آن مرتبط است و با بهره‌گیری از ارتباطات ماهواره‌ای (SATCOM)، هرمس ۹۰۰ قادر است در بردهایی بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر از ایستگاه کنترل زمینی خود فعالیت کند.

بررسی اویونیک، خودمختاری و پیوند داده: هرمس ۹۰۰ از سطح بالایی از خودمختاری برخوردار است و قادر است تمامی مراحل پروازی، از برخاست تا فرود را به‌صورت کاملاً خودکار انجام دهد. این پهپاد به یک سامانه پیشرفته کنترل پرواز مجهز است که در دل خود سامانه برخاست و فرود خودکار (IATOL) را جای داده است؛ قابلیتی که امکان فرود دقیق را حتی در باندهایی که فاقد تجهیزات زمینی هستند فراهم می‌کند. افزون بر آن، سامانه پرتاب و بازیابی خودکار (ALR) نیز در ساختار این پهپاد گنجانده شده است. این سیستم در صورت قطع ارتباط با ایستگاه کنترل زمینی، فرود ایمن پهپاد را تضمین می‌کند و از بروز حوادث احتمالی جلوگیری به عمل می‌آورد. برای افزایش سطح ایمنی، هرمس ۹۰۰ دارای رویه‌های اضطراری خودمختار داخلی است.

پهپاد هرمس ۹۰۰ به یک معماری ارتباطی دوگانه مجهز است که امکان برقراری ارتباط در هر دو حالت خط دید مستقیم (LOS) و فراتر از خط دید (BLOS) را فراهم می‌کند.

در حالت خط دید مستقیم، از یک لینک داده دیجیتال پهن‌باند استفاده می‌شود که از طریق پایانه داده زمینی (GDT) ارتباط برقرار می‌کند. برای پروازهای خارج از افق، هرمس ۹۰۰ از یک ترمینال ارتباط ماهواره‌ای مجتمع بهره می‌برد که معمولاً در دماغه گنبدی‌شکل پهپاد تعبیه شده است. این سیستم امکان کنترل و انتقال داده را در فواصل بیش از ۱٬۰۰۰ کیلومتر فراهم می‌کند.

پهپاد هرمس ۹۰۰ از طریق ایستگاه کنترل زمینی البیت سیستمز با نام UGCS هدایت می‌شود؛ سامانه‌ای که برای کنترل یکپارچه کل خانواده پهپادهای هرمس، از جمله H450 و H900، طراحی شده است. ایستگاه UGCS می‌تواند به‌صورت ثابت یا متحرک مثلاً داخل شلتر نظامی استاندارد S-280 مستقر شود. یک ایستگاه UGCS واحد قادر است به‌طور همزمان دو مأموریت مستقل پهپادی را با استفاده از دو لینک داده جداگانه کنترل کند. ایستگاه UGCS به‌صورت اختیاری از استاندارد ناتو STANAG 4586 پشتیبانی می‌کند.

بررسی قابلیت‌های رزمی و تهاجمی پهپاد هرمس ۹۰۰:

یکی از مهم‌ترین نقاط قوت هرمس ۹۰۰ توانایی آن در حمل طیف گسترده‌ای از محموله‌های چندمنظوره رزمی و شناسایی است. هرمس ۹۰۰ دارای یک محفظه بار داخلی بزرگ به طول ۲٫۵ متر است که می‌تواند تا ۲۵۰ کیلوگرم محموله حسگری را در خود جای دهد. این فضا امکان نصب مجموعه‌ای از حسگرهای پیچیده و پیشرفته را فراهم کرده است. دماغه پهپاد میزبان دو دوربین ثابت جلونگر است. زیر دماغه و در انتهای بدنه دو جایگاه برای قرارگیری سیستم‌های الکترواپتیک در نظر گرفته شده است. افزون بر محفظه داخلی، هرمس ۹۰۰ دارای چهار هاردپوینت در زیر بال‌های خود نیز هست که امکان حمل محموله‌های اضافی مانند غلاف‌های حسگر یا مهمات هدایت‌شونده را فراهم می‌کند.

سامانه‌های الکترواپتیکی / فروسرخ هرمس ۹۰۰: حسگر اصلی این پهپاد، DCoMPASS  ساخت شرکت البیت است. این حسگر ۳۹ کیلوگرمی با  قطر ۳۷۰ میلی‌متر شامل دوربین تلویزیونی رنگی با کیفیت بالا (HD)، یک تصویرگر حرارتی با فرمت بزرگ (FLIR)، یک مسافت‌یاب لیزری، و همچنین نشانگر/لیزر هدف‌زن برای هدایت مهمات لیزری نیمه‌فعال است. این سامانه همچنین دارای یک واحد اندازه‌گیری اینرسی (IMU) داخلی، پردازش تصویر پیشرفته برای نفوذ در مه یا افزایش وضوح، و قابلیت ردیابی خودکار اهداف است. در کنار  DCoMPASS، هرمس ۹۰۰ می‌تواند به سامانه‌های اپتیکی دیگری از جمله SPECTRO XR، SkEye و AMPS مجهز شود.

سیستم‌های راداری: پهپاد هرمس ۹۰۰ از انواع رادارهای پیشرفته برای مأموریت‌های مختلف پشتیبانی می‌کند. یکی از گزینه‌های رایج، رادار دهانه ترکیبی (SAR) با قابلیت ردیابی هدف متحرک زمینی (GMTI) است که برای شناسایی اهداف متحرک، تولید تصاویر زمینی با وضوح بالا و انجام نظارت شبانه‌روزی در تمام شرایط آب‌وهوایی طراحی شده است. در مأموریت‌های دریایی، این پهپاد معمولاً به رادار گشت دریایی Gabbiano T-200 ساخت شرکت لئوناردو مجهز می‌شود.

جنگ الکترونیک و اطلاعات سیگنالی: سامانه اصلی ELINT در این پهپاد، AES-210V Emerald ساخت البیت/الیسرا است که برای رهگیری، طبقه‌بندی و مکان‌یابی امواج راداری زمینی، دریایی و هوایی طراحی شده است. نسخه پیشرفته‌تر آن، AES-212، بازه فرکانسی گسترده‌تری از ۰٫۱ تا ۴۰ گیگاهرتز را پوشش می‌دهد و می‌تواند بیش از ۱۰٬۰۰۰ فرستنده را شناسایی کند.

اطلاعات ارتباطی (COMINT): سامانه Skyfix برای شنود و مکان‌یابی سیگنال‌های ارتباطی طراحی شده و بازه‌ای بین ۳۰ مگاهرتز تا ۳ گیگاهرتز را پوشش می‌دهد. این سامانه قابلیت شنود ارتباطات پیشرفته با احتمال رهگیری پایین (LPI) مانند سیستم‌های جهش فرکانسی را دارد و نسخه‌هایی برای رهگیری ارتباطات موبایلی (GSM) و ماهواره‌ای نیز برای آن عرضه شده است.

اخلال ارتباطی (COMJAM): در کنار Skyfix، سامانه Skyjam نیز برای انجام عملیات اخلال در ارتباطات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم می‌تواند به صورت خودکار یا دستی در چندین زیر‌باند فرکانسی فعالیت کرده و ارتباطات دشمن را در مأموریت‌های جنگ الکترونیکی مختل کند.

تسلیحات: هرمس ۹۰۰ در ماموریت های رزمی خود قادر است تا غلاف‌های ۲ یا ۴ تایی از نوعی بمب هواپرتاب را حمل کند. این موضوع به شکل مستند و پس از سرنگونی چند پهپاد در ایران به اثبات رسیده است. هرچند اطلاعاتی از این محموله خاص به شکل رسمی منتشر نشده است.

تاریخچه عملیاتی هرمس ۹۰۰:

پهپاد هرمس ۹۰۰ نخستین حضور رزمی خود را در عملیات «صخره استوار» در غزه در سال ۲۰۱۴ تجربه کرد. در این عملیات، این پهپاد در نقش‌های اطلاعاتی، شناسایی، هدف‌گیری و نظارت، همچنین حملات دقیق علیه اهداف با ارزش بالا به کار گرفته شد.

در جنگ قره‌باغ، جمهوری آذربایجان تا سال ۲۰۱۸ مالکیت ۱۵ فروند هرمس ۹۰۰ را تأیید کرد و از آن‌ها در درگیری‌های سال ۲۰۲۰ علیه ارمنستان استفاده کرد. اگرچه ارمنستان ادعا کرد که یکی از این پهپادها را سرنگون کرده است، اما آذربایجان این ادعا را رد کرد. استفاده از پهپادهای اسرائیلی، به‌ویژه هرمس ۹۰۰، به عنوان یکی از عوامل کلیدی موفقیت‌های نظامی آذربایجان در آن درگیری شناخته می‌شود.

تصویر ماهواره‌ای (مربوط به اسفند ماه ۱۴۰۱) از پایگاه نظامی باکو در فرودگاه شهر یولاخ نشان می‌دهد که دستکم یک فروند پهپاد هرمس ۴۵۰ و سه فروند هرمس-۹۰۰ اسرائیلی در این پایگاه مستقر شده است که در فاصله ۱۲۵ کیلومتری مرز ایران قرار دارد. گمان میرود این کشور در جنگ ۱۲ روزه علیه ایران در کمک به رژیم اسرائیل مشارکت داشته است.

بیشتر بخوانید: استقرار پهپادهای اسرائیلی در فرودگاه شهر یولاخ جمهوری آذربایجان

در درگیری‌های سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ در لبنان و همچنین عملیات‌های مرزی و نفوذی بر فراز ایران، هرمس ۹۰۰ به طور گسترده برای مأموریت‌های نظارتی و اجرای حملات علیه حزب‌الله و اهداف استراتژیک به‌کار گرفته شد.

دستکم ۳ فروند از این پهپاد توسط حزب الله و ۳ فروند دیگر توسط ایران سرنگون شدند.

کشورهای کاربر و صادرات خارجی هرمس ۹۰۰:

اسرائیل: نیروی هوایی اسرائیل به عنوان مشتری آغازین هرمس ۹۰۰، این پهپاد را با نام رسمی کوخاو (به‌معنای “ستاره”) وارد خدمت کرد. از سال ۲۰۱۴ این پهپاد به طور عملیاتی مورد استفاده قرار گرفته است و نسخه‌هایی از نوع پایه و گشت دریایی در اختیار دارد. تعداد دقیق پهپادهای فعال اعلام نشده است.

آذربایجان: نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان تا ۱۵ فروند هرمس ۹۰۰ را خریداری کرده‌اند. استفاده رسمی از این پهپادها در سال ۲۰۱۸ تأیید شد. نسخه‌ای که در اختیار آذربایجان قرار دارد، از نوع پایه است.

برزیل: نیروی هوایی برزیل یک ناوگان ترکیبی از پهپادهای هرمس ۴۵۰ و هرمس ۹۰۰ را در اختیار دارد.

کانادا: وزارت حمل‌ونقل کانادا یک فروند هرمس ۹۰۰ استارلاینر را برای مأموریت‌های نظارت بر قطب شمال خریداری کرده است.

شیلی: نیروی هوایی شیلی با خرید ۳ فروند پهپاد، اولین مشتری صادراتی هرمس ۹۰۰ در سال ۲۰۱۱ بود.

کلمبیا: نیروی هوایی کلمبیا نیز دارای ناوگانی ترکیبی از هرمس ۴۵۰ و هرمس ۹۰۰ است.

اتحادیه اروپا: آژانس ایمنی دریایی اتحادیه اروپا (EMSA) از هرمس ۹۰۰ در نقش گشت دریایی برای ارتقای امنیت مرزی و دریایی استفاده می‌کند. اطلاعاتی از تعداد پهپادهای به‌کارگرفته‌شده در دست نیست.

ایسلند: گارد ساحلی ایسلند برای نظارت بر منطقه انحصاری اقتصادی (EEZ) خود از نسخه گشت دریایی هرمس ۹۰۰ استفاده می‌کند. تعداد پهپادهای عملیاتی اعلام نشده است.

هند: نیروی دریایی و ارتش هند دست‌کم ۴ فروند از نسخه دریشتی-۱۰ استارلاینر را که در همکاری با شرکت آدانی تولید شده، به خدمت گرفته‌اند. این نسخه ویژه برای مأموریت‌های دریایی و شناسایی طراحی شده است.

مکزیک: پلیس فدرال مکزیک در قالب یک قرارداد ۵۰ میلیون دلاری در سال ۲۰۱۲، دست‌کم ۲ فروند از نسخه پایه هرمس ۹۰۰ را خریداری کرد.

فیلیپین: نیروی هوایی فیلیپین ۹ فروند هرمس ۹۰۰ از نوع پایه را به عنوان بخشی از یک قرارداد تسلیحاتی به ارزش ۱۷۵ میلیون دلار به خدمت گرفته است.

سوئیس: نیروی هوایی سوئیس ۶ فروند هرمس ۹۰۰ استارلاینر (HFE) خریداری کرده است. با این حال، تحویل کامل این پهپادها به دلیل مشکلات فنی و برخی الزامات خاص به تأخیر افتاده است.

تایلند: نیروی دریایی سلطنتی تایلند در سال ۲۰۲۲ قراردادی به ارزش ۱۲۰ میلیون دلار برای خرید نسخه گشت دریایی هرمس ۹۰۰ منعقد کرد. جزئیات مربوط به تعداد پهپادها منتشر نشده است.

مشخصات پهپاد هرمس ۹۰۰:

نوع: رزمی و شناسایی
سازنده: رژیم اسرائیل
تولیدکننده: البیت سیستمز
اولین پرواز: ۲۰۰۹
رونمایی: ۲۰۱۰
طول: ۸/۳ متر
طول‌بال: ۱۵ متر
موتور: Rotax 914 با توان ۱۱۵ اسب بخار
برد: + ۱۰۰۰ کیلومتر
سرعت: ۲۲۰ کیلومتر بر ساعت
ارتفاع پروازی: ۹۱۰۰ متر (۳۰۰۰۰ پا)
مداومت پروازی: ۳۶ ساعت
بیشترین وزن برخاست: ۱۱۲۰ کیلوگرم
وزن بار مفید: ۴۵۰ کیلوگرم

تصاویر بیشتر از هرمس-۹۰۰:

استفاده از محتوای تحولات جهان اسلام فقط با ذکر منبع و نام “تحولات جهان اسلام” مجاز است.