مقتدی صدر و آل سعود؛ تحلیلی بر انگیزه ها در نزدیکی دو جریان جنجالی در معادلات عراق

آیا کنار گذاشتن مقتدی صدر و عربستان در معادلات عراق پس از داعش، سبب نزدیکی دو جریان صدر-سعود شده است؟

دوستان زیادی از تحلیل ما در مورد دیدار اخیر مقتدی صدر و مقامات سعودی پرسیده اند؛ تا زمانی که نتایج اولیه این دیدارها در میدان مشخص نشود نمیتوان به صورت قطعی در این مورد اظهار نظر نمود، اما تحلیل انگیزه ها میتواند سر نخ های خوبی از موضوع برملا کند.
در ادامه با مقایسه جایگاه عربستان و جریان صدر، قبل و پس از ظهور داعش سعی می شود که دلیل نزدیکی این دو جریان به هم تشریح شود:

قبل از داعش طرف عربستان:

• – سالهاست عربستان به عنوان یکی از مهمترین عوامل، در تحریک اهل سنت عراق نقش دارد.
• – عربستان به صورت رسمی اما غیر مستقیم بارها از عوامل داعش حمایت کرده و می کند، این حمایت ها به خصوص در زمان ورود داعش به عراق حتی به صورت مستقیم، با حمایت کانالهای خبری مثل العربیه نمایان بود. حجم این حمایت ها به حدی رسید که عراق از عربستان درخواست کرد که سفیر خود در عراق را عوض کند.

قبل از داعش طرف صدریون:

• – صدری ها که از سالهای پس از سقوط صدام، با عنوان جیش المهدی، منسجم ترین گروه شیعه عراقی در مبارزه با آمریکا و جنگ های داخلی ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ عراق بودند، عملا نقش مهمی پازل قدرت بازی میکردند.
• – انسجام و پایگاه قدرتی که جیش المهدی در شهرک صدر عراق داشت را حتی گروه های پر قدرت حشدالشعبی امروز ندارند. گروه گروه بودن گروه های مورد حمایت ایران مثل لشکر بدر و کم فعالیتی این گروه ها در پاییتخت عراق، منجر شده بود که جیش المهدی پر قدرت ترین گروه شیعی عراق شود.

بعد از داعش طرف عربستان:

• – داعش علیرغم حرکت انفجاری خود در نفوذ به عراق که منجر به پیشرویهای این گروه تا بغداد شد، نتواست موضع خود را حفظ کرده و با روش حکومت داری و جنگی خود، علاوه بر ویرانی تقریبا تمامی شهرها و روستاهای اهل سنت عراق، مردم اهل سنت را نیز ار خود منزجر کرد.
• – مهاجرت خارجی و داخلی بسیاری اهل سنت به کشورهای دیگر و مناطق کردی (و کمتر مناطق شیعی) باعث برهم خوردن جدی تر موازنه قدرت در عراق شد و خواهد شد. شاید اقلیت اهل سنت که قدرت چند دهه ای خود را با سقوط صدام از ضعیف شده دیدند، توسط آمریکا و برای مقابله با جریان شیعی سر پا نگه داشته شدند، اما طی سالها و دهه های آینده با این حجم مشکلات، نخواهند توانست در مقابل جریان شیعی حرفی قابل گفتن داشته باشند.

• – زمزمه های جدایی کردها که برخی عربستانی ها نیز با حماقت از آن حمایت میکنند، ضربه ای دیگر به قدرت اهل سنت عراق است. شاید اولویت کردها، نژاد و نه مذهب باشد، اما جدا شدن رسمی آنها از عراق میتواند ضربه ای جدی تر به اهل سنت عرب وارد کند.

بعد از داعش طرف صدریون:

• – جریان صدر که پس از ورود داعش با مهره سرایا السلام وارد مبارزه با داعش شد، شاید در ماه های اول به واسطه آمادگی نیروهایی که زمانی جیش المهدی را تشکیل می دادند موفق بود، اما به سرعت از پازل قدرت نظامی عراق کنار رفت؛ به صورتی که هرچند این گروه مسئولیت تامین امنیت قسمتی از بیابانهای غربی سامرا بر عهده دارد اما عملا نقشی در پازل قدرت ندارد.

• – در طرف مقابل، نیروهای گروه گروهایی که توسط ایران و به واسطه لشکر بدر در عراق تامین می شدند، ائتلاف کرده و به صورت منسجم در آمدند. گروه هایی مثل کتائب امام علی (ع)، کتائب حزب الله و بسیاری گروه های دیگر ابتدا زیر پرچم لشکر بدر و سپس به اسم حشدالشعبی سازماندهی شدند. عمود محکم این جریان، افرادی مثل العامری و المهندس هستند که با تایید پارلمان عراق در شناخته شدن حشدالشعبی به عنوان نیرویی از نیروهای نظامی عراق، عملا جایگاهی رسمی در هدایت بسیج مردمی عراق پیدا کردند.
• – این در حالی است که جریان صدر با برپا کردن خیمه های اعتراض به فساد موجود در عراق، در حالی که کشور در حال جنگ با داعش بود به منطقه سبز عراق حمله میکردند و وزارت خانه ها را تسخیر میکردند.

حال شاید نزدیک شدن جریان صدر-سعود کمی واضح تر شده باشد. طبیعی است که طرف هایی که اهداف یا مشکلات مشترک دارند، به هم نزدیک تر شوند….