دانش نظامی: نفربر زرهی برادلی

تاریخچه طراحی و توسعه نفربر زرهی برادلی

نفربر زرهی برادلی (M2/M3 Bradley) ریشه در نیازهای ارتش ایالات متحده در دوران جنگ سرد دارد؛ زمانی که نفربر قدیمی M113 دیگر پاسخگوی الزامات نبردهای مکانیزه مدرن نبود. در دهه ۱۹۶۰، ارتش آمریکا به‌دنبال خودرویی بود که بتواند همگام با تانک‌های اصلی میدان نبرد حرکت کند، از نیروهای پیاده در برابر تهدیدات هسته‌ای، شیمیایی و متعارف محافظت نماید و در عین حال قدرت آتش مؤثری داشته باشد. این نیاز منجر به آغاز برنامه‌ای به نام MICV (Mechanized Infantry Combat Vehicle) شد که بعدها پایه طراحی برادلی قرار گرفت.

در دهه ۱۹۷۰، پروژه MICV با چالش‌های جدی روبه‌رو شد. اختلاف نظر میان فرماندهان نظامی، مهندسان و سیاست‌گذاران درباره وزن، سطح زره، تسلیحات و نقش عملیاتی خودرو باعث تأخیرهای طولانی شد. هر بار که تهدیدات جدید شوروی، به‌ویژه نفربرها و تانک‌های پیشرفته‌تر، مطرح می‌شد، نیاز به افزایش زره و تسلیحات نیز مطرح می‌گردید که این موضوع وزن و هزینه پروژه را به‌طور قابل توجهی افزایش داد. این روند باعث شد برنامه بارها مورد انتقاد کنگره و رسانه‌ها قرار گیرد.

در نهایت، در اواخر دهه ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۸۰، طرح نهایی با نام M2 Bradley برای نفربر پیاده‌نظام و M3 Bradley برای نسخه شناسایی سواره‌نظام به تصویب رسید. این خودرو به توپ خودکار ۲۵ میلی‌متری، موشک‌های ضدزره TOW، سامانه دید پیشرفته و زره کامپوزیتی مجهز شد. برادلی رسماً در سال ۱۹۸۱ وارد خدمت شد و به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین نفربرهای زرهی زمان خود شناخته می‌شد. نفربر برادلی به‌عنوان مکمل تانک اصلی میدان نبرد M1 Abrams نقش مهمی در یگان‌های زرهی آمریکا ایفا کرد.

تجربه عملیاتی برادلی در جنگ خلیج فارس ۱۹۹۱ نقطه عطفی در کارنامه آن بود که در آن عملکرد موفقی در برابر نیروهای زرهی عراق از خود نشان داد و حتی تعداد قابل توجهی تانک دشمن را منهدم کرد. با این حال، تجربه‌های عملیاتی ضعف‌هایی مانند آسیب‌پذیری در برابر مین‌ها و تسلیحات ضدزره را نیز آشکار ساخت. در پاسخ به این مسائل، ارتش آمریکا برنامه‌های ارتقای متعددی شامل تقویت زره، بهبود سامانه‌های الکترونیکی و افزایش بقاپذیری را اجرا کرد؛ ارتقاهایی که باعث شد برادلی تا دهه‌ها بعد همچنان یکی از ستون‌های اصلی یگان‌های مکانیزه ارتش آمریکا باقی بماند.

مشخصات فنی خودرو زرهی برادلی

نفربر رزمی برادلی (M2/M3 Bradley) دارای وزنی حدود ۳۰ تا ۳۵ تُن بسته به نسخه و سطح زره است و از یک موتور دیزلی Cummins VTA-903 با توان تقریبی ۶۰۰ اسب بخار بهره می‌برد که حداکثر سرعتی در حدود ۶۵ تا ۶۶ کیلومتر بر ساعت و برد عملیاتی نزدیک به ۴۸۰ کیلومتر فراهم می‌کند. طول این خودرو حدود ۶٫۵ متر، عرض آن حدود ۳٫۶ متر و ارتفاع آن نزدیک به ۳ متر است. خدمه شامل سه نفر (راننده، توپچی و فرمانده) بوده و در نسخه M2 ظرفیت حمل ۶ تا ۷ سرباز پیاده‌نظام را دارد. تسلیحات اصلی شامل توپ خودکار ۲۵ میلی‌متری M242 Bushmaster، تیربار هم‌محور ۷٫۶۲ میلی‌متری و پرتابگر دوگانه موشک ضدتانک TOW است و حفاظت آن از زره آلومینیومی تقویت‌شده با بسته‌های زرهی اضافی و در نسخه‌های جدید، آمادگی برای سامانه‌های حفاظتی پیشرفته تشکیل شده است.

مدل‌های مختلف نفربر زرهی برادلی

نفربر زرهی برادلی در طول خدمت خود در ارتش آمریکا در چندین مدل و پیکربندی مختلف تولید شده که هر کدام نقش و مأموریت مشخصی دارند. از این میان نمونه‌های M2 و M3 بیشترین کاربرد را دارند که تنها در برخی جزئیات با یکدیگر تفاوت دارند.

M2 Bradley (نفربر رزمی پیاده‌نظام)

نفربر زرهی ام۲ بردلی نسخه مخصوص پیاده‌نظام از خانواده برادلی است که برای حمل، پشتیبانی و نبرد مستقیم نیروهای پیاده طراحی شد. این مدل برخلاف نسخه شناسایی (M3)، تمرکز اصلی‌اش بر انتقال یک جوخه پیاده‌نظام به میدان نبرد و پشتیبانی آتش از آن‌هاست. از این رو، همانطور که گفته شد ام۲ دارای خدمه سه‌نفره (فرمانده، توپچی و راننده) و یک گروهان پیاده‌نظام شش‌ یا هفت نفره است. در تصویر زیر نمای داخلی نفربر برادلی نشان داده شده است.

M2 Bradley (نسخه اولیه) در اوایل دهه ۱۹۸۰ وارد خدمت شد. این نسخه دارای زره آلومینیومی پایه بود و برای افزایش بقاپذیری به سامانه‌های هشدار و پرتاب نارنجک دودزا مجهز شد. با این حال، تجربه‌های اولیه نشان داد که حفاظت زرهی آن در برابر تهدیدات ضدزره مدرن کافی نیست و نیاز به ارتقا دارد.

M2A1 نخستین ارتقای مهم برادلی بود که تمرکز اصلی آن بر بهبود سامانه تسلیحاتی، به‌ویژه استانداردسازی پرتابگر موشک TOW، قرار داشت. این نسخه توانایی بهتری در درگیری با تانک‌های دشمن پیدا کرد، اما از نظر زره و الکترونیک تفاوت اساسی با مدل پایه نداشت و بیشتر یک به‌روزرسانی تسلیحاتی محسوب می‌شد.

M2A2 نقطه عطفی در توسعه برادلی به‌شمار می‌رود. این نسخه به زره تقویت‌شده چندلایه، از جمله صفحات فولادی و بعدها زره واکنشی، مجهز شد تا در برابر گلوله‌های ضدزره و مین‌ها مقاومت بیشتری داشته باشد. البته این افزایش حفاظت باعث بالا رفتن وزن شد و در نتیجه، تحرک و ظرفیت حمل نیرو اندکی کاهش یافت. تجربه جنگ خلیج فارس ۱۹۹۱ نقش مهمی در تثبیت جایگاه این نسخه داشت.

M2A2 ODS (Operation Desert Storm) پس از جنگ خلیج فارس معرفی شد و شامل بهبودهای عملیاتی بر اساس تجربیات میدانی بود. این نسخه به سامانه ناوبری GPS، تجهیزات دید در شب پیشرفته‌تر، سامانه شناسایی دوست از دشمن (IFF) و بهبود ارتباطات مجهز شد. هدف اصلی ODS افزایش آگاهی محیطی خدمه و هماهنگی بهتر با سایر یگان‌ها بود.

M2A3 جهش بزرگی در حوزه الکترونیک و سامانه‌های دیجیتال در این نفربر ایجاد کرد. این مدل دارای سامانه مدیریت میدان نبرد دیجیتال، نمایشگرهای پیشرفته برای خدمه، حسگرهای بهبود‌یافته و توان اشتراک‌گذاری اطلاعات با دیگر واحدهاست. M2A3 با وجود وزن بالا، همچنان یکی از ستون‌های اصلی یگان‌های مکانیزه ارتش آمریکا باقی مانده است.

M2A4 جدیدترین و پیشرفته‌ترین نسخه عملیاتی نفربر رزمی برادلی است که در دهه ۲۰۲۰ برای پاسخ به نیازهای میدان نبرد مدرن توسعه یافت. هدف اصلی از طراحی این نسخه، جبران محدودیت‌های ناشی از افزایش وزن، ارتقای بقاپذیری، و آماده‌سازی پلتفرم برای سامانه‌های آینده بود. M2A4 در واقع یک ارتقای عمیق از نسخه M2A3 محسوب می‌شود و تمرکز آن بر بهبود تحرک، توان الکتریکی، حفاظت و یکپارچگی شبکه‌ای است.

مهم‌ترین تغییر در M2A4، سامانه پیشران ارتقایافته آن است. این نسخه به موتور Cummins VTA-903E-T675 با توان حدود ۶۷۵ اسب بخار، گیربکس جدید و سیستم تعلیق تقویت‌شده مجهز شده تا کاهش تحرک ناشی از زره‌های اضافی و تجهیزات مدرن جبران شود. این ارتقا باعث بهبود شتاب، قابلیت حرکت در زمین‌های ناهموار و افزایش اطمینان عملیاتی نسبت به نسخه‌های پیشین شده است.

از نظر حفاظت، M2A4 دارای زره تقویت‌شده ماژولار، بهبود محافظت در برابر مین و بمب‌های کنار جاده‌ای (IED)، و آمادگی برای نصب سامانه‌های حفاظت فعال (APS) مانند Trophy است. همچنین سیستم‌های داخلی خودرو برای افزایش ایمنی خدمه و نفرات پیاده‌نظام بازطراحی شده‌اند. ظرفیت حمل نیرو همچنان ۶ سرباز پیاده به‌همراه خدمه سه‌نفره باقی مانده است.

در حوزه الکترونیک و فرماندهی، M2A4 به سامانه تولید و مدیریت برق ارتقایافته مجهز شده که امکان استفاده از حسگرها، سامانه‌های ارتباطی و تجهیزات دیجیتال پیشرفته را فراهم می‌کند. این نسخه با شبکه‌های فرماندهی و کنترل مدرن ارتش آمریکا سازگار بوده و به‌عنوان یک پلتفرم «آماده برای آینده» طراحی شده است. M2A4 قرار است عمر عملیاتی خانواده برادلی را تا دهه ۲۰۳۰ حفظ کند، تا زمانی که به‌طور کامل با نسل بعدی خودروهای رزمی جایگزین شود.

در آوریل ۲۰۲۴، ارتش ایالات متحده نسخه M2A4E1 برادلی را با سامانه حفاظت فعال اسرائیلی Iron Fist رونمایی کرد. در نسخه M2A4E1، سامانه Iron Fist Light شامل دو پرتابگر پادکنش و چهار آرایه حسگر است که پیرامون برجک خودرو نصب شده‌اند. این حسگرها که رادارهای کوچک AESA (آرایه فعال اسکن الکترونیکی) همراه با دوربین‌های مادون قرمز هستند، وظیفه شناسایی تهدید و هدایت پرتابگرها را بر عهده دارند؛ پرتابگرهایی که خود قابلیت چرخش دارند. پس از شناسایی، یک رهگیر کوچک با کلاهک انفجاری ترکش‌زا به سمت موشک یا راکت مهاجم شلیک می‌شود. شرکت اسرائیلی Elbit Systems سازنده سامانه Iron Fist است و شرکت آمریکایی General Dynamics Ordnance and Tactical Systems مسئولیت اصلی یکپارچه‌سازی این سامانه بر روی بردلی را بر عهده دارد.

M3 Bradley (خودروی شناسایی سواره‌نظام)

نفربر زرهی M3 Bradley نسخه شناسایی (Cavalry Fighting Vehicle) خانواده برادلی است که همزمان با M2 و بر پایه همان شاسی طراحی شد، اما مأموریت و آرایش داخلی متفاوتی دارد. این مدل در اواخر دهه ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۸۰ برای یگان‌های شناسایی زرهی ارتش آمریکا توسعه یافت تا جایگزین خودروهای شناسایی قدیمی‌تر شده و توان جمع‌آوری اطلاعات، درگیری سریع و بقا در میدان نبرد مدرن را افزایش دهد.

تفاوت اصلی M3 با M2 در کاهش ظرفیت حمل نیرو و تمرکز بر نقش شناسایی است. M3 به‌جای حمل یک گروه پیاده‌نظام کامل، تنها دو سرباز شناسایی را حمل می‌کند، اما در عوض فضای داخلی آن برای حمل مهمات بیشتر، به‌ویژه موشک‌های ضدزره TOW، بهینه شده است. این خودرو معمولاً موشک‌های TOW بیشتری نسبت به M2 حمل می‌کند که به آن توان درگیری مؤثر با تانک‌های دشمن را می‌دهد.

از نظر تسلیحاتی، M3 مشابه M2 به توپ خودکار ۲۵ میلی‌متری M242 Bushmaster، تیربار هم‌محور ۷.۶۲ میلی‌متری و سامانه موشکی TOW مجهز است. این ترکیب به M3 اجازه می‌دهد هم در نقش شناسایی مسلح عمل کند و هم در صورت لزوم وارد نبرد مستقیم شود. تحرک بالا، قدرت آتش مناسب و زره تقویت‌شده، آن را به یک خودروی شناسایی تهاجمی تبدیل کرده است.

M3 نیز مانند M2 در چندین مرحله ارتقا یافته و نسخه‌هایی مانند M3A1، M3A2 و M3A3 را شامل می‌شود. این ارتقاها شامل بهبود زره (از جمله زره واکنشی)، سامانه‌های دید حرارتی پیشرفته، تجهیزات دیجیتال فرماندهی و کنترل، و افزایش توان بقا در برابر تهدیدات مدرن بوده است. نسخه‌های جدیدتر به‌ویژه پس از تجربه جنگ خلیج فارس و جنگ عراق، به‌طور قابل‌توجهی تقویت شدند.

سامانه‌های اپتیکی و دید در M2 و M3

هر دو مدل M2 و M3 به سامانه‌های اپتیکی پیشرفته برای افزایش آگاهی محیطی و دقت آتش مجهز هستند. هسته اصلی این سامانه‌ها، مجموعه IBAS (Improved Bradley Acquisition Subsystem) برای توپچی و CIV (Commander’s Independent Viewer) برای فرمانده است.

هر دو این سامانه‌ها از حسگرهای نسل دوم فروسرخ دید جلو (FLIR) و سامانه تصویربرداری الکترواپتیکی/مادون قرمز بهره می‌برند. IBAS دارای اپتیک دید مستقیم، رهگیر دوگانه اهداف و مسافت‌یاب لیزری ایمن برای چشم است و سامانه CIV برای فرمانده قابلیت پایش ۳۶۰ درجه‌ای بر میدان نبرد و توانایی هدف‌گیری به‌صورت مستقل از توپچی را فراهم می‌سازد. این قابلیت امکان اجرای تاکتیک Hunter-Killer را فراهم می‌سازد؛ به این معنا که فرمانده هدف بعدی را شناسایی می‌کند، در حالی که توپچی درگیر هدف فعلی است. این ویژگی به‌ویژه در نبردهای سریع و محیط‌های پیچیده شهری، نقش مهمی در افزایش سرعت واکنش و برتری رزمی برادلی دارد.

نرم‌افزار کنترل آتش با ترکیب داده‌های مسافت لیزری، شرایط محیطی، نوع مهمات و وضعیت برجک، به‌صورت خودکار زاویه سلاح را تنظیم کرده و برای اهداف متحرک راه‌حل پیش‌گیری (Lead) محاسبه می‌کند. این قابلیت احتمال اصابت با نخستین شلیک را افزایش می‌دهد و شامل ردیاب حرارتی هدف (ATT) برای تعقیب هم‌زمان دو هدف—به‌ویژه در به‌کارگیری موشک‌های TOW—و نیز هدایت خودکار برجک به سمت اهداف تعیین‌شده توسط CIV است.

نمایشگر تاکتیکی فرمانده (CTD) نقشه متحرک و ارتباط متنی را ارائه می‌دهد و نمایشگر فرمانده گروه (SLD) در محفظه نیروها، آگاهی محیطی سرنشینان را پیش از پیاده‌شدن افزایش می‌دهد.

برای راننده برادلی هم علاوه بر پریسکوب‌های معمول یک دوربین جلونگر الکترواپتیکی/مادون قرمز تعبیه شده است که آگاهی محیطی راننده را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. سامانه DVE (Driver’s vision enhancer) امکان ناوبری در شرایط گرد و غبار، شن، مه، دود، و شب‌ را فراهم می‌کند. جدیدترین نمونه‌های برادلی یعنی M2A4 و M3A4 به جای دوربین معمولی به یک دوربین دید گسترده (wide) مجهز شده‌اند که دید افقی ۱۰۷ درجه‌ای ارائه می‌دهد و راننده می‌تواند هر دو سمت جاده را مشاهده کند.

استفاده کنندگان و بازار صادرات برادلی

ایالات متحده: آمریکا به‌عنوان تولید کننده این نفربر زرهی، اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین استفاده‌کننده از خودروهای برادلی است. تخمین زده می‌شود ۴,۵۰۰ دستگاه از مدل M2 و ۱۲۰۰ دستگاه از مدل M3 در خدمت ارتش آمریکا قرار دارد. همچنین حدود ۲,۰۰۰ دستگاه M2 و ۸۰۰ دستگاه M3 در انبار به‌صورت ذخیره وجود دارد.

اوکراین: اوکراین پس از آغاز جنگ با روسیه از سال ۲۰۲۳ به بعد این خودروها را دریافت کرده و در جنگ با روسیه از آن‌ها بهره می‌برد. تخمین زده میشود بیش از ۳۰۰ دستگاه M2A2 ODS و ۴ دستگاه M7 BFIST به اوکراین تحویل شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهند تا سپتامبر ۲۰۲۵ و در جریان جنگ، ۱۸۲ برادلی تخریب و آسیب دیده و یا به تصرف روسیه درآمده‌اند. لازم به ذکر است روسیه ۱۲ دستگاه از M2A2 ODS را از اوکراین به غنیمت گرفته است.

عربستان سعودی: عربستان سعودی یکی دیگر از کشورهای بزرگ خریدار برادلی است. بر اساس آخرین اطلاعات، ۴۰۰ دستگاه از نفربرهای برادلی در خدمت نیروهای مسلح عربستان قرار دارند و در عملیات‌های مختلف منطقه‌ای از جمله در یمن به کار گرفته شده‌اند.

کرواسی با ۸۹ دستگاه M2A2 ODS و لبنان با ۳۲ دستگاه M2A2 از دیگر استفاده کنندگان از نفربر زرهی برادلی هستند.

مشخصات خودرو جنگی برادلی:

نوع: خودرو جنگی پیاده‌نظام
سازنده: آمریکا
تولیدکننده: بی‌ای‌ای سیستمز (BAE Systems)
ورود به خدمت: ۱۹۸۱
خدمه: ۳ نفر (فرمانده، توپچی، راننده) + ۶ نفر در M2 یا ۲ نفر در M3
طول: ۶/۵۵ متر
عرض: ۳/۶ متر
ارتفاع: ۲/۹۸ متر
موتور: Cummins VTA-903E 675 hp
برد عملیاتی: ۴۸۰ کیلومتر
سرعت: ۶۵ کیلومتر بر ساعت
وزن: ~ ۳۰ تن
سلاح اصلی: یک توپ ۲۵ میلی‌متری M242 با ۱۵۰۰ گلوله (۳۰۰ گلوله آماده) و پرتابگر دوگانه موشک ضدزره تاو با ۱۲ گلوله (۲ گلوله آماده در پرتابگر)
سلاح ثانویه: یک مسلسل M240C با کالیبر ۷.۶۲ میلی‌متر

استفاده از محتوای تحولات جهان اسلام فقط با ارجاع‌دهی و ذکر نام “تحولات جهان اسلام” مجاز است.

منابع:
Bradley Fighting Vehicle | M2 Bradley | M3 Bradley | Driver’s Vision Enhancer | Army’s New M2A4E1 | M2 BRADLEY | Bradley M2A2 ODS