در شرق فرات چه می گذرد؟ + نقشه شمال شرق سوریه

تحولات همچنان به نفع ارتش سوریه پیش می‌رود. از شب گذشته تاکنون، ارتش سوریه توانست حضور در منبج را به طور کامل بازیابی کند.
شهر مهم و راهبردی طبقه ایستگاه بعدی بود که ارتش وارد آن شد. ارتش امریکا پایگاه هوایی طبقه را مدتها در اختیار داشت و خروج امریکا از این پایگاه بسیار حائز اهمیت بود.

کلیه اخبار حمله هوایی امریکا به ارتش سوریه و یا حمله نیروهای ترکیه به منبج صحیح نمی‌باشد و با هدف تاثیر تبلیغاتی و روانی منتشر می‌شود.

همانطور که شب گذشته اشاره شد، ورود ارتش سوریه به شرق فرات اغازی است که با سیطره بر کل شهرهای شرق فرات پایان می‌یابد.
در همین راستا ارتش سوریه به عین‌عیسی و تل‌تمر هم وارد شد و شهرهای مهم حسکه و قامشلی نیز به طور کامل به ارتش سوریه تحویل داده شد.

هم‌زمان ایالات متحده اعلام کرد ۱۰۰۰ نیروی خود را از شرق فرات خارج می‌کند و تنها منطقه تنف با ۳۰۰ نیرو در اختیار امریکا باقی خواهند ماند.

این تحول مهم در صورت ادامه، به دیرالزور نیز کشیده خواهد شد. البته خروج کامل ایالات متحده از شرق فرات و دیرالزور احتمالا زمان خواهد برد ولی در صورت تکمیل، چاه‌های نفت دیرالزور می‌تواند پس از بازسازی بهره‌برداری کامل شود و سوریه از بحران سوخت خارج و حتی با صادرات نفت درآمدی برای خود دست و پا کند.

نکته دیگر در اختیار گرفتن مرز عراق است که هم برای عراق و هم سوریه یک امتیاز امنیتی-نظامی راهبردی خواهد بود. اگرچه برنامه امریکا همچنان حضور در استان الانبار عراق است.

?اما در بررسی لایه منطقه‌ای این تحولات هر کدام از بازیگران تاثیرات متفاوتی از این تحولات دریافت می‌کنند.
دولت سوریه برنده اصلی و روسیه و ایران در درجه بعدی پیروز این تحولات هستند.
ترکیه اما اهدافی حقیقی و اهدافی تبلیغاتی دارد.
بعید نیست نواری بین تل‌ابیض تا راس‌العین در اختیار ترکیه باقی بماند. تا هم تبلیغات ملی‌گرایی ترک‌ها آسیب نبیند و هم اینکه پروژه اسکان بخشی از آوارگان سوری در آنجا کلید بخورد. البته با پول اتحادیه اروپا که رسما توسط اردوغان اخاذی می‌شود در قبال باز نکردن دروازه اروپا به روی آوارگان.

امریکا راه دیگری را برگزید که باید دیر یا زود انجام می‌گرفت. در نگاه اول این شکست بزرگ ایالات متحده در از دست‌دادن جای‌پای خود در سوریه و کل منطقه بود. جایی که در محدود کردن دست ایران و محور مقاومت کاملا مهم بود.
اما در نگاهی عمیق‌تر شاید به این نتیجه برسیم که این نشان از اولویت‌های ایالات متحده دارد.
پروژه فشار حداکثری اقتصادی و امنیتی علیه ایران شکست خورده. ساقط کردن پهپاد امریکا، حمله به آرامکو، ناکامی در یمن و خارج‌شدن ایران از خطر فروپاشی اقتصادی نشانه‌هایی کافی برای امریکا بود تا راهبرد خود را در منطقه و در قبال ایران تغییر دهد.

تمایل امارات و عربستان سعودی به سمت ایران نشانه دیگری از زوال این راهبرد است.
در این صورت اولویت‌های امریکا نیز در حال تغییر است. حفظ شرق فرات برای امریکا ممکن بود، اما هزینه‌هایی در بر داشت، از جمله تنش جدی با ترک‌ها.
بنابراین با تغییر راهبرد، دیگر این هزینه‌ها توجیه نداشت.

اما اسرائیل را میتوان بازنده بزرگ این تحولات دانست. کوتاه‌شدن دست اسرائیل از نفوذ در سوریه به وسیله شرق فرات، سیطره کامل سوریه و ایران بر جغرافیای سوریه و حذف متحد اسرائیل یعنی امریکا از همسایگی او، عمده نکاتی است که خلاف منافع اسرائیل به نظر می‌رسد.

ما امروز با چهره جدیدی در منطقه مواجه هستیم. از حدود ده سال پیش برنامه‌ریزی بی‌سابقه‌ای برای تغییر زیست گاه سیاسی و راهبردی و هویتی منطقه ما شکل گرفت از فتنه ۸۸ آغاز و با کمی تأمل از شمال افریقا تا خلیج‌فارس اجرایی شد.

سوریه ۲۰۱۱ نقطه عطف این دگرگونی بود. روزهای پایانی ۲۰۱۲ و آغاز ۲۰۱۳ لبه پرتگاه بود. دمشق محاصره و در آستانه سقوط. اما امروز پروژه فروپاشی ایران شکست خورده و ایران در اکثر پرونده‌های منطقه‌ای دست برتر را دارد و حالا عربستان سعودی و امارات و امریکا به دنبال واسطه برای توافق با ایران هستند و این ایران است که برای آنها شرط تعیین می‌کند.

در بررسی علل و عوامل این نتیجه، سخن بسیار است، اما جمله‌ای را که یکی از اندیشمندان نه چندان عقیدتی منطقه گفته است در این خصوص به ذهن متبادر می‌شود؛ و جمله‌اش این بود:
آیت‌الله خامنه‌ای رهبری پیامبرگونه‌ دارد…

یادداشت: جهادرضا