دانش نظامی: بالگرد تهاجمی آپاچی AH-64

تاریخچه:
وزارت دفاع ایالات متحده در برنامه بالگرد تهاجمی پیشرفته (Advanced Attack Helicopter-AAH) خواستار بالگردی با قدرت آتش، عملکرد و برد بیشتر از AH1-Cobra بود، همچنین بالگرد جدید باید توان پرواز در ارتفاع بسیار پایین (nap-of-the-earth-NoE) را نیز می‌داشت. بنابراین بالگرد آپاچی برای جایگزینی با بالگرد AH-1 Cobra توسعه یافت.

پنج طرح در سپتامبر ۱۹۷۳ توسط شرکت بل، تیم بوئینگ ورتول/گرومن، هیوز، لاکهید و سیکورسکی ارائه شد. در ژوئیه ۱۹۷۳ طرح YAH-64 از شرکت هیوز (بخش هواپیماهای تولکو) و طرح YAH-63 متعلق به شرکت بل (Bell) به مرحله تولید پیش نمونه وارد شدند.

پیش نمونه شرکت هیوز در ۳۰ سپتامبر ۱۹۷۵ با نام ۷۷/YAH-64A موفق به پرواز شد و طرح شرکت بل با نام ۴۰۹/YAH-63A با فاصله کم در ۱ اکتبر ۱۹۷۵ پرواز کرد. پس از بررسی نتایج آزمایشات ارتش مشخص شد، طرح شرکت هیوز دارای روتور اصلی چهار پره مقاوم‌تر بوده و طرح شرکت بل از یک آرایش ارابه فرود ناپایدار رنج می‌برد، به همین دلیل طرح YAH-64A در سال ۱۹۷۶ برنده مناقصه اعلام شد.

پس از پیروزی، طرح YAH-64A با نام AH-64A وارد فاز دوم برنامه بالگرد تهاجمی پیشرفته شد. سه نمونه از این بالگرد تولید شد و دو نمونه اولیه نیز به استاندارد جدید که در دست توسعه بود ارتقا یافتند. موشک AGM-114 Hellfire که برای شلیک از بالگرد و به‌صورت شلیک کن و فراموش کن (Helicopter Launched, Fire and Forget Missile-Hellfire) توسعه پیدا کرده بود، با بالگرد AH-64A هماهنگ شد.
در سال ۱۹۸۱ بعد از تحویل سه نمونه اولیه و بعد از انجام آزمایشات موفقیت آمیز، تصمیم به استفاده از موتور قدرتمندتر T700-GE-701 با توان ۱۶۹۰ اسب بخار گرفته شد. بالگرد جدید به نام قبایل بومی آمریکا، “آپاچی” نام گذاری شد و در سال ۱۹۸۲ برای تولید در مقیاس انبوه تأیید شد. در سال ۱۹۸۳ اولین بالگرد از خط تولید هیوز در Mesa واقع در ایالت آریزونا خارج شد و نهایتا در بهار سال ۱۹۸۶ این بالگرد برای خدمت در ارتش ایالات متحده عرضه شد.

بخش هواپیماهای تولکو در سال ۱۹۸۱ به بالگردهای هیوز (Hughes Helicopters) تغییر نام داد و شرکت هیوز نیز در سال ۱۹۸۴ به قیمت ۴۷۰ میلیون دلار (معادل ۱ میلیارد و ۳۲۴ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲) توسط مک دانل داگلاس (McDonnell Douglas) خریداری شد. شرکت مک دانل داگلاس در سال ۱۹۹۷ با شرکت بوئینگ ادغام شد و امروزه شرکت بالگردهای ام دی (MD Helicopters) به عنوان زیرمجموعه بوئینگ وظیفه تولید بالگردهای AH-64 Apache را بر عهده دارد.

از سال ۱۹۸۴ برخی شرکت‌های هوافضا مانند AgustaWestland تعدادی از قطعات را برای آپاچی تولید می‌کردند. شرکت Teledyne Ryan Aeronautical تولید کننده بدنه آپاچی بود که از سال ۲۰۰۴ به صنایع هوافضای کره واگذار شد. این تغییر در تولیدکننده بدنه موجب یک اختلاف حقوقی طولانی بین Teledyne Ryan و Boeing شد.

طراحی:
بالگرد آپاچی از دو عرابه جلو به عنوان عرابه فرود اصلی و یک چرخ کوچک در عقب برای فرود بهره می‌برد. کابین خلبان AH-64 Apache به صورت دو خلبان پشت هم طراحی شده که توپچی در جلو می‌نشیند و کابین خلبان پشت توپچی و بالاتر از آن است. هر دو خلبان قادر به پرواز با بالگرد و استفاده از سلاح به طور مستقل هستند.
محفظه بدنه و تیغه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در برابر گلوله های ۲۳ میلیمتری مقاوم باشند. برای این منظور از بدنه‌ای با وزن ۱۱۰۰ کیلوگرم و حفاظت بالا استفاده شده است. همچنین از مخازن سوخت خود آب‌بندی (self-sealing) که از نشت و احتراق سوخت جلوگیری می‌کند، استفاده شده است.
از یک شیشه شفاف ضد آتش و ضربه (ضد انفجار) در بین کابین خلبان و توپچی استفاده شده است، تا در صورت وقوع حادثه حداقل جان یکی از خدمه را نجات دهد.

این بالگرد طبق استاندار MIL-STD-1290 انرژی برخورد را در زمان سقوط به حداقل می‌رساند، که موجب به حداقل رسیدن صدمات و تلفات خدمه می‌شود. این امر از طریق ترکیب افزایش استحکام ساختاری، ارابه فرود مقاوم در برابر برخورد، صندلی‌ها و سیستم سوخت مناسب به دست آمده است.

ارتفاع پروازی این بالگرد در دما ۱۵ درجه سانتیگراد ۶۴۰۰ متر (۲۱۰۰۰پا) است و در ۲۱ درجه سانتیگراد ارتفاع پروازی آن ۵۹۰۰ متر (۱۹۴۰۰ پا) خواهد بود. (دقت نمایید که اطلاعات دمایی مربوط به ارتفاع ۶ کیلومتری زمین است)

مجموعه دوربین‌های و سنسورهای نصب شده روی دماغه توان هدفگیری در روز و شب را به بالگرد می‌دهد. Apache مجهز به یک توپ ۳۰ میلی‌متری M230 است، که بین ارابه فرود اصلی و زیر بدنه جلوی بالگرد قرار دارد. چهار نقطه سخت یا آویزگاه (hardpoints) نصب شده زیر باله‌ها برای حمل تسلیحات و یا سوخت استفاده می‌شود که معمولاً با ترکیبی از موشک‌های AGM-114 هلفایر و راکت‌های ۷۰ میلیمتری هایدرا مسلح می‌شود.

AH-64 دارای تعداد قابل توجهی سامانه‌های هشداردهنده است که باعث بقای بالگرد در محیط‌های جنگی می‌شود.

روتور اصلی آپاچی از یک چهار تیغه ۶/۷ متری (۲۲ فوت) به جنس کامپوزیت فولادی ساخته شده است. این تیغه‌ها از چسبانده شدن فولاد و مواد کامپوزیت تشکیل شده‌اند تا به بیشترین استحکام و حداکثر سبکی برسند. این بالگرد از یک روتور چهار پره در بخش دُم با همان جنس پره‌های اصلی استفاده می‌کند.

موتور استفاده شده در مدل A بالگرد آپاچی، General Electric T700-701 با قدرت ۱۶۹۶ اسب بخار است. این موتور در بعضی از نمونه های ارتقا یافته حفظ شد اما در برخی دیگر با موتور General Electric T700-701C با توان ۱۸۹۰ اسب بخار تعویض شد. در مدل AH-64E از موتور General Electric T700-701D با توان ۱۹۹۴ اسب بخار استفاده شده است. در نمونه WAH-64D (نمونه ساخته شده توسط شرکت AgustaWestland) از موتورهای شرکت رولزرویس Rolls-Royce Turbomeca RTM322 با توان ۲۱۰۰ اسب بخار استفاده شده است.

مدل‌ها و ارتقاها:
در سال ۱۹۸۵ دفتر بازرسی کل توسط سرهنگ ویلیام اچ فورستر (Col. William H. Forster) گزارشی از ۱۰۱ مورد ایراد در بالگرد آپاچی ارائه کرد که مهمترین آنها عمر تیغه‌های بالگرد بود. علارغم اینکه ارتش خواستار تیغه‌هایی با عمر ۱۵۰۰ ساعت شده بود اما تیغه های آپاچی عمر ۱۴۶ ساعته داشتند و پس از شش تغییر در طراحی در سال ۱۹۹۱ عمر پره روتور به ۱۴۰۰ ساعت رسید.
ارتقاهای صورت گرفته بر روی آپاچی در نهایت منجر به ایجاد ۵ مدل شد. نسخه پایه AH-64A بود و نسخه‌های AH-64B و AH-64C با وجود تخصیص اعتبار ساخته نشدند و تمام ارتقاهای آنها در مدل AH-64D خود را نشان دادند. نسخه AH-64E به عنوان جدیدترین نسخه این مدل شناخته می‌شود که هنوز در خط تولید است. Compound Apache و AH-64F به عنوان مدل‌های آینده آپاچی هرگز تولید نشد و به نفع طرح FLV ارتش کنار گذاشته شد. Sea Apache طرح ناکام دیگری است که نسخه دریایی آپاچی بود ولی هرگز تولید نشد. مدل WAH-64D نیز نسخه لایسنس شده و صادراتی AH-64D Apache به انگلستان است که توسط شرکت AgustaWestland برای نیروی هوایی ارتش بریتانیا تا سال ۲۰۰۴ تولید شد.

بالگرد AH-64A:
بالگرد AH-64A نسخه پایه بالگرد آپاچی است و از ترکیب دو خلبان پشت سرهم که درون یک کابین زرهی مقاوم در برابر گلوله های ۲۳ میلیمتری قرار گرفته‌اند، بهره می‌برد. نسخه A تا سال ۱۹۹۰ از موتور General Electric T700-701 با توان ۱۶۹۶ اسب بخار استفاده میکرد و پس از آن با نسخه General Electric T700-701C با توان ۱۸۹۰ در ارتقا به نسخه D تعویض شد. بالگرد AH-64A در سال ۲۰۱۲ کاملا از چرخه خارج شد و به استاندارد D ارتقا یافت.

بالگرد AH-64B:
این بالگرد در واقع یک برنامه پیشنهادی برای ارتقاء و به‌روزرسانی بالگردهای AH-64A بود. این ارتقاء شامل پره های روتور جدید، سیستم GPS، سیستم های ناوبری بهبودیافته و رادیوهای جدید می شد
در سال ۱۹۹۱، پس از عملیات طوفان صحرا، AH-64B یک ارتقاء پیشنهادی به ۲۵۴ AH-64A بود. با اینکه کنگره ایالات متحده بودجه‌ای برای این ارتقاء تصویب کرد، اما این برنامه در سال ۱۹۹۲ لغو شد و بعدها ارتقاءهای مورد نطر بر روی اکثر AH-64A اعمال شد.

بالگرد AH-64C:
تخصیص بودجه بیشتر برای ارتقا آپاچی در سال ۱۹۹۱ موجب ایجاد نسخه AH-64B+ شد که بعدها با نام AH-64C شناخته شد. این نسخه نسبت به نسخه D که طرح آن قبلا تصویب شده بود تنها در رادار و موتور جدید تفاوت داشت بنابراین در سال ۱۹۹۳ این مدل کنار گذاشته شد و پیش نمونه تولیدی نیز با تغییر نام وارد طرح AH-64D شد.

بالگرد AH-64D Apache Longbow:
در آگوست ۱۹۹۰ طرح AH-64D Apache Longbow به تصویب رسید و در ۱۵ آوریل ۱۹۹۵ اولین نسخه آن پرواز کرد. در آزمایش‌ها مشخص شد که بالگرد AH-64D هفت برابر بقاپذیری و چهار برابر کشندگی بیشتر نسبت به AH-64A دارد.
در ۱۳ اکتبر ۱۹۹۵ تولید انبوه بالگرد جدید تصویب شد و یک قرارداد پنج ساله به ارزش ۱/۹ میلیارد دلار برای ارتقاء ۲۳۲ بالگرد AH-64A به AH-64D در آگوست ۱۹۹۶ به امضا رسید. اولین بالگرد AH-64D در ۱۷ مارس ۱۹۹۷ تولید شد و در ۳۱ مارس همان سال تحویل ارتش شد.
در آوریل ۲۰۰۶، بوئینگ قراردادی به ارزش ۶۷/۶ میلیون دلار برای بازسازی چندین AH-64A به پیکربندی AH-64D منعقد کرد. برنامه AH-64D تا سال ۲۰۰۷ در مجموع ۱۱ میلیارد دلار برای ارتش آمریکا هزینه در برداشت.
از سال ۲۰۰۹ تا ژوئیه ۲۰۱۱ پنج قرارداد دیگر برای ارتقاء AH-64A به AH-64D امضا شد. از سال ۲۰۰۸ پس از لغو پشتیبانی از AH-64A، کشورهای دارنده این مدل ترغیب شدند تا طی یک برنامه‌‌ی مدرن‌سازی بالگردهای خود را به AH-64D ارتقا دهند.

بالگرد AH-64D Apache Longbow مجهز به کابین شیشه‌ای و حسگرهای پیشرفته است. این بالگرد دارای یک رادار میلی‌موجی به نام AN/APG-78 به عنوان رادار کنترل آتش (Fire-Control Radar-FCR) بوده که در گنبدی در بالای روتور اصلی قرار گرفته است. نصب رادوم در بالاترین نقطه بالگرد موجب می‌شود زمانی که بالگرد در پشت مانعی (مانند درختان، ساختمان‌ها و یا کوه‌ها) مخفی شده بتواند اهداف را شناسایی کند.
رادار AN/APG-78 توان کشف ۱۲۸ هدف و توان درگیر با ۱۶ هدف را به‌صورت همزمان دارد. بالگرد آپاچی با داشتن این رادار، کشف هدف تا حمله به آن را در ۳۰ ثانیه انجام می‌دهد.

مودم رادیویی که با دیگر حسگرهای نسخه D ترکیب شده است به Apache Longbow اجازه می‌دهد تا داده‌ها را با دیگر واحدهای زمینی و دیگر آپاچی‌ها به اشتراک بگذارد تا این واحدها بتوانند به سمت اهداف کشف شده، شلیک کنند.
بالگرد AH-64D از یک جفت موتور T700-GE-701C بهره می‌برد. قسمت جلو بدنه بزرگتر شده است تا بتواند تجهیزات بیشتری برای افزایش بقاپذیری در میدان نبرد، بهبود ناوبری و قابلیت‌های ارتباط تاکتیکی را در خود جای دهد. این نسخه همچنین توان شلیک موشک هوا به هوای AIM-92 Stinger را دارد.

کلاه ایمنی مورد استفاده در نسخه D بالگرد آپاچی اولین از نوع خود بود. این کلاه یک سامانه یکپارچه برای دیدن و تشخیص اهداف (Integrated Helmet and Display Sighting System – IHADSS) ایجاد می‌کند. این سامانه اطلاعات را از طریق نمایشگر بسیار کوچکی که بر روی چشم راست خلبان و توپچی قرار دارد به اطلاع خدمه پرواز می‌رساند.

همچنین کلاه ایمنی با حرکت سر خلبان توپ ۳۰ میلیمتری بالگرد را در جهتی که خلبان یا توپچی به آن نگاه می‌کند، قرار می‌دهد. توپ M230E1 می‌تواند بصورت قفل به جلو قرار گیرد یا با استفاده از سامانه اکتساب و تعیین هدف (Target Acquisition and Designation System – TADS) کنترل شود. البته در بالگردهای جدید آپاچی این سامانه حذف شده است و به جای آن از سامانه هدفگیری M-TADS (Modernized-TADS/PNVS) لاکهید مارتین که سامانه ای پیشرفته تر است استفاده میشود. ادعا می شود که این ارتقا ۱۵۰% عملکرد و قابلیت اطمینان را بهبود می بخشد و از سوی دیگر هزینه‌های تعمیر و نگهداری را کاهش می دهد.

بالگرد AH-64E Guardian:
بالگرد جدید AH-64E در حقیقت همان AH-64D Block III می‌باشد که در سال ۲۰۲۲ با نام Guardian بازطراحی شد.
این به‌روزرسانی شامل رادار میلی موجی کنترل آتشNorthrop Grumman AN/APG-78 با قابلیت کنترل موشک‌های هلفایر، سنجش فاصله به وسیله تداخل‌سنج فرکانسی، کابین تمام دیجیتال، سیستم ناوبری پیشرفته، سیستم رادیویی مشترک تاکتیکی (JTRS)، دو موتور قدرتمندتر T700-GE-701D با گیربکس به‌روز شده برای ایجاد توان بیشتر، قابلیت کنترل پهپادها، ارابه فرود تقویت شده جدید، تیغه‌های روتور کامپوزیتی جدید، بهبود فرامین پروازی (IFR)، افزایش سرعت کروز و صعود بالگرد، افزایش ظرفیت بار قابل حمل و امکان جنگ شبکه محور می‌باشد. دوربین حرارتی جدید نصب شده در دماغه این بالگرد امکان هدفگیری دقیق در روز و شب برای توپی ۳۰ میلیمتری M230 را فراهم می‌کند.
همچنین رادار به روز شده یک رادار AESA بوده که امکان انجام ماموریتهای دریایی را نیز مهیا می‌کند.

تعداد ۶۳۴ فروند از نسخه‌های D آپاچی این به‌روزرسانی را دریافت کردند و به نسخه E تبدیل شدند. از آوریل ۲۰۲۰ نیز، ۵۰۰ فروند AH-64E تحویل داده شده است.

بالگرد AH-64F:
در سال ۲۰۱۴ شرکت بوئینگ طرح جدیدی برای ارتقاء آپاچی‌ ارائه کرد. در این طرح قرار بود AH-64F به موتور توربوشفت ۳۰۰۰ اسب بخاری و سرعت بیشتر، ارابه فرود جمع شونده، روتور دم با قابلیت چرخش ۹۰ درجه برای ایجاد نیروی رانش به جلو و به یک سری از به‌روزرسانی های دیگر مجهز شود. اما پس از عرضه طرح مفهومی و مورد نظر آمریکا برای ساخت نسل جدید بالگردهای نظامی تحت عنوان Future Vertical Lift) FVL) که قرار است تا سال ۲۰۴۰ به‌صورت کامل جایگزین آپاچی شود، ارتش آمریکا در اکتبر ۲۰۱۶ فاش کرد که به دلیل تامین مالی برای پروژه FVL، دیگر به دنبال ارتقای آپاچی نیست؛ ارتش آمریکا تا سال ۲۰۲۰ به خرید آپاچی ادامه خواهد داد و خط تولید بوئینگ در سال ۲۰۲۶ به پایان می‌رسد و سپس از سال ۲۰۳۰ قرار است پروژه FVL اجرایی شود.

بالگرد Compound Apache:
در اکتبر ۲۰۱۸، بوئینگ آزمایشی را بر روی بالگرد AH-64E Block 2 Compound آغاز کرد. این بالگرد دارای یک بال ثابت بزرگتر و یک پروانه در قسمت دم بوده که نیرویی را به سمت جلو ایجاد میکرد، تا سرعت بیشتری را بدست آورد. علاوه بر این، اگزوز موتور به سمت پایین هدایت شد. در مجموع، پیش‌بینی می‌شد که این تغییرات سرعت را به ۳۴۳ کیلومتر در ساعت و برد را به ۸۵۰ کیلومتر برساند. همچنین بار قابل حمل به ۲۷۰۰ کیلوگرم و مصرف سوخت نیز افزایش می یافت. یک مدل از این بالگرد در مقیاس ۳۰درصد، آزمایش تونل باد را در ژانویه ۲۰۱۹ پشت سر گذاشت. Compound Apache به عنوان جایگزینی موقت برای Apache قبل از جایگزینی آن تحت برنامه Future Vertical Lift ارائه شده بود، اما در نهایت مورد موافقت قرار نگرفت و به تولید انبود نرسید.

بالگرد Sea Apache:
در طول دهه ۱۹۸۰، نسخه‌های دریایی AH-64A برای تفنگداران دریایی و نیروی دریایی ایالات متحده مورد بررسی قرار گرفت. مفاهیم متعدد با ترتیبات ارابه فرود تغییر یافته، سیستم‌های اویونیک و سلاح های پیشرفته مورد مطالعه قرار گرفتند. نیروی دریایی آمریکا (USMC) یک ارزیابی دو هفته‌ای از آپاچی در سپتامبر ۱۹۸۱ انجام داد که شامل آزمایش های عملیاتی روی کشتی بود. اما در نهایت بودجه برای نسخه نیروی دریایی ارائه نشد و USMC همچنان از Bell AH-1 Cobra استفاده کرد.

فرماندهی دریایی نیروهای کانادایی نیز آپاچی‌های دریایی را مورد بررسی قرار داد. در سال ۲۰۰۴، آپاچی‌های آگوستا وستلند ارتش بریتانیا بر روی ناو بالگردبر HMS Ocean نیروی دریایی سلطنتی برای آزمایش مستقر شدند. در طول مداخله نظامی ۲۰۱۱ در لیبی، ارتش بریتانیا به طور گسترده از آپاچی‌های مستقر بر روی HMS Ocean استفاده کرد. در سال ۲۰۱۳، AH-64D های ایالات متحده بر روی چندین کشتی نیروی دریایی ایالات متحده مورد آزمایش قرار گرفتند.

هیچ گزارشی مبنی بر تولید این نسخه یعنی نسخه Sea Apache توسط بوئینگ وجود ندارد.

صادرات آپاچی:
چندین زیر مجموعه و مشتقات آپاچی از سری مدلهای اصلی AH-64A، AH-64D و AH-64E به کشورهای مختلف صادر شد. به عنوان نمونه AgustaWestland Apache ساخت بریتانیا که به صورت کیت‌هایی از بوئینگ خریداری شده و بر اساس AH-64D Block I توسعه یافت. این نسخه بریتانیایی با چندین سیستم مختلف، از جمله موتورهای قوی تر، تیغه‌های روتور تاشو، و سایر تغییرات برای عملیات از کشتی های نیروی دریایی سلطنتی ساخته و تحویل شد.

مشخصات بالگرد AH-64E Guardian:
نوع:‌ بالگرد تهاجمی
ورود به خدمت: ۱۹۸۶
ساخت: آمریکا
تولید کننده: بوئینگ دیفنس اسپیس اند سکیوریتی
خدمه: ۲ نفر
طول: ۱۴/۶۸ متر
ارتفاع: ۴/۷۲ متر
قطر روتور: ۱۴/۶۳ متر
موتور: ۲ عدد جنرال الکتریک T700-GE-701
سرعت: ۲۷۹ کیلومتر بر ساعت
نرخ صعود: ۸۵۳ متر در هر دقیقه
وزن: ۶۸۳۸ کیلوگرم
بیشترین وزن برخاست: ۱۰۴۳۲ کیلوگرم
برد رزمی: ۴۸۰ کیلومتر
بیشترین برد: ۱۸۹۶ کیلومتر
سقف پروازی: ۶۰۹۶ متر
تسلیحات:
۱ توپ ۳۰ میلیمتری M230 با ۱۲۰۰ گلوله
۴ آویزگاه حمل سلاح زیر بال‌ها

تصاویر بیشتر از بالگرد تهاجمی آپاچی:

پوسترهای بالگرد تهاجمی آپاچی AH-64 به زبانهای انگلیسی، عربی، روسی، آذری و کردی:

استفاده از محتوای تحولات جهان اسلام فقط با ذکر منبع و نام “تحولات جهان اسلام” مجاز است.

منابع:
AH-64 Apache – Boeing
Boeing AH-64 Apache
ah64 apache attack helicopters