یادداشت: دلیل آشوب‌های اخیر عراق چیست؟

در جریان انتخابات مجلس عراق، جریان صدر از به دست آوردن کرسی‌های لازم برای تشکیل دولت جدید ناکام ماند. به همین علت، در خرداد ماه سال جاری، مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق از حسن العذاری، رئیس ائتلاف جریان صدر در پارلمان عراق درخواست کرد تا اعضای این ائتلاف استعفای خود را به هیات رئیسه پارلمان ارائه کنند. چند روز بعد از درخواست استعفای اعضای ائتلاف جریان صدر، مقتدی صدر نیز خروج خود را از عرصه سیاست اعلام کرد.

پس از این اتفاقات، در اوایل مرداد ماه سال جاری، درحالی‌که احزاب سیاسی عراق در انتظار برگزاری جلسه پارلمان برای آغاز روند سیاسی جدید بودند، مقتدی صدر با دعوت از طرفداران خود به تظاهرات، جو بغداد را متشنج کرده و طرفداران وی ساختمان پارلمان عراق را اشغال کردند. در ادامه تنش‌ها، ابراهیم الجابری، مدیر دفتر صدر در بغداد نیز مردم را به تحصن نامحدود در پارلمان فراخواند.

با این حال، تلاش‌های صورت گرفته توسط چهره‌های مطرح جریان صدر برای مهندسی انتخابات مجلس عراق ناکام ماند و این موضوع مقتدی صدر و طرفداران وی را بر این داشت تا تحولات میدانی عراق را وارد فاز جدید و سخت‌تری کنند. روز گذشته، مقتدی صدر با انتشار بیانیه‌ای از کناره گیری خود از تمامی فعالیت‌های سیاسی و بستن تمامی دفاتر و نهادهای وابسته به جریان صدر خبر داد. این ترفند تکراری و نخ‌نما در حالی از سوی مقتدی صدر مطرح می‌شود که وی در مقاطع سیاسی و تنگناهای گذشته نیز بارها از خروج کامل خود از عرصه سیاست خبر داده بود؛ اما هربار با تغییر وضعیت عراق مجددا به عرصه سیاست بازگشت! از این رو، با توجه به این واقعیت که احتمال پیروزی جریان صدر در کشمکش‌های سیاسی عراق بسیار اندک است، وی بار دیگر از صحنه سیاسی عراق خداحافظی کرد تا تحولات عراق از کانال‌های دیگری پیگیری شود!

این تصمیم صدر باعث شد تا طرفداران مسلح و غیرمسلح وی در شهرهای مختلف عراق دست به تجمع زده و پس از درگیری با نیروهای امنیتی عراق، وارد ساختمان‌های دولتی شوند و پایتخت عراق و سایر مناطق مهم دیگر شیعی این کشور را به طرز بی سابقه‌ای ناامن و متشنج کنند.

موضع‌گیری عالمانه و صریح آیت‌الله سید کاظم حائری نیز یکی دیگر از صفحه‌های اصلی روشن سازی فتنه اخیر در عراق است. آیت‌الله سید کاظم حائری در اقدامی غیرمنتظره از مرجعیت تقلید شیعیان انصراف داد و در پیامی تاکید کرد که “هر کسی که بخواهد با بهره‌بردن از نام دو شهید خاندان صدر، میان مردم عراق اختلاف بیندازد و بخواهد رهبری شرعی را بر عهده بگیرد در حالی که فاقد درجه اجتهاد و دیگر شرایط لازم است، از صدری‌ها نیست.”
از سوی دیگر اما مقتدی صدر در واکنش به بیانات یت‌الله سید کاظم حائری عنوان کرد که وی ادعای عصمت یا اجتهاد یا حتی رهبری نکرده و صرفا خود را امر کننده به معروف و نهی کننده از منکر می‌داند!

مقامات ارشد کمیته چارچوب هماهنگی شیعیان نیز با اتخاذ رویکردی عاقلانه و سکوت در برابر اقدامات نیروهای جریان صدر، مردم عراق را به آرامش دعوت کرده و از ورود نیروهای خود به صحنه درگیری‌ها خودداری کرده‌اند.

تحولات اخیر عراق و اقدامات طرفداران مقتدی صدر نشان می‌دهد رهبر جریان صدر با استفاده از نیروهای مسلح خود، تحریک طرفداران و نیروهای چارچوب هماهنگی شیعیان و با حمله به مقرهای آنان در مناطق مختلف عراق سعی در راه‌اندازی درگیری‌های داخلی داشته، تا در انتهای این حوادث به اهداف سیاسی، امنیتی و نظامی خود دست پیدا کند. با این حال، مقتدی صدر با انجام اقداماتی مانند رایزنی‌های سنگین سیاسی، استعفا، تهدیدات مکرر، اردوکشی‌های خیابانی و تصرف ساختمان‌های دولتی توسط طرفداران وی و … تاکنون در عملیاتی کردن طرح‌های خود ناموفق بوده است، اما ادامه این وضع بسیار خطرناک است.

آشوب‌های اخیر در عراق بار دیگر ناکارآمدی ساختار سیاسی و حقوقی حاکم بر آن را ثابت کرد. رهبران جریان‌های سیاسی عراق باید با انجام گفتگوها و استفاده از رویکردهای سیاسی، مشکلات فعلی را برطرف نمایند زیرا بحران سیاسی موجود، امنیت عراق را به شدت تهدید می‌کند. به نظر می‌رسد در صورتی که درگیری‌های مسلحانه در پایتخت عراق متوقف نشود و برخورد قاطع با آشوبگران صورت نگیرد، در آینده‌ای نزدیک شاهد مشکلات بسیار جدی تری خواهیم بود؛ مشکلاتی که جبران آنها به راحتی و در کوتاه مدت میسر نبوده و تمامی دستاوردهای امنیتی سال‌های اخیر را تحت الشعاع قرار دهد.

بیشتر بخوانید: آخرین تحولات عراق؛ از بیانیه آیت‌الله حائری تا انصراف صدر از سیاست!