آیا کار برای آمریکا در عراق تمام شده است؟

پس از شهادت حاج قاسم سلیمانی به دستور مستقیم رئیس جمهور وقت آمریکا، دونالد ترامپ، برآیند آمریکایی­ها از این عملیات آن بود که آمریکا از شر بزرگترین رقیب خود نه تنها در عراق بلکه در خاورمیانه رها شده است. ترامپ این اقدام را برگ برنده خود در انتخابات ریاست جمهوری برای دور دوم می­دانست اما نه آمریکا توانست رقیب خود در عراق را متوقف کند و نه ترامپ توانست در انتخابات پیروز شود.

طرح ترور حاج قاسم سلیمانی می­بایست پیوست­های رسانه‌­ای و فرهنگی داشته باشد تا اقناع افکار عمومی راحت­تر انجام شود و به همین خاطر است که اندیشکده­‌ها و مراکز پژوهشی و مطالعات مدام در خصوص خطر حاج قاسم سلیمانی و نیروی قدس سپاه پاسداران برای مردم منطقه سخن می­گفتند. آنها در حال جا انداختن این عقیده بودند که خون­هایی که در عراق و سوریه ریخته می­شود بخاطر وجود ایران و نیروهای آن است که امنیت را از مردم این کشورها ربوده اند. از طرفی بحث مهمی در مورد اینکه آیا ژنرال سلیمانی در حال برنامه ریزی برای حمله قریب الوقوع به پرسنل و منافع آمریکا در منطقه بود، در محافل سیاسی ایالات متحده وجود داشت.

بعید به نظر می­رسد که دلیل قابل قبولی وجود داشته باشد که خلاص شدن از قاسم سلیمانی تأثیر مفیدی بر عراق و توانایی ایالات متحده برای تأثیرگذاری بر رویدادهای عراق داشته باشد. این نتیجه ­گیری شاید دیر هنگام اما قابل تامل کارشناسان آمریکایی از جمله استیون ای کوک (Steven A. Cook)، کارشناس ارشد موسسه انی انریکو ماتی در مطالعات خاورمیانه و آفریقا است که به صراحت اعلام کرد “عراق در وضعیت فروپاشی نهایی قرار دارد و ایالات متحده در آنجا منزوی و ناتوان است. بنابراین درک اینکه واشنگتن چه می‌خواهد و آمریکایی‌هایی که در برابر امثال سلیمانی آسیب‌پذیر بودند، در حال حاضر واقعاً قادر به انجام چه کارهایی هستند، دشوار است. حقیقت سخت این است که عراق از دست رفته است و زمان خروج آمریکا فرا رسیده است.”

جامعه سیاست خارجی آمریکا تمایلی به تجدیدنظر در مورد حمله به عراق و پیامدهای آن ندارد. شاید تحمل آن برای تحلیلگران و مقامات سابق و فعلی ایالات متحده بسیار زیاد باشد، اما ارزش درک این را دارد که چگونه و چرا تریلیون­ها دلار هزینه شده، جان­های زیادی از دست رفته و تعداد بی شماری مجروح به ­جای مانده است؟ آیا واقعا هدف آمریکا در عراق پیدا کردن بمب هسته ­ای بود؟ عراق بعد از ۲۰۰۳ هنوز به کشوری تبدیل نشده است که بتواند به راحتی اوضاع داخلی به خصوص جرم و جنایت را کنترل کند. سیستم غنایم سیاسی و اقتصادی که میراث آمریکا برای عراق بود و پس از تهاجم سال ۲۰۰۳ ایجاد شد، منجر به دزدی و فساد بزرگی شده است. این فساد ثروت طبیعی عراق را ربوده و مردم آن را فقیر کرده است. در نتیجه، عراقی ها تقریباً به هر نهاد رسمی و دولتی بدبین شده و در اعتراضات مختلف در بسیاری از نقاط کشور به خیابان ها می­آیند تا نظم سیاسی جدیدی را مطالبه کنند. ارمغان بی­ ثباتی و فقر ایجاد شده پس از تهاجم آمریکا، یک نتیجه کاملاً قابل پیش‌بینی بود، اما دولت جورج دبلیو بوش، ۲۹۶ عضو مجلس نمایندگان، ۷۷ سناتور و لژیونی از صاحب نظران آمریکایی تصمیم گرفتند خیال‌پردازی‌های مربوط به سلاح‌های کشتار جمعی و دموکراسی را که در انتهای یک تانک M1A1 ارائه می‌شد، باور کنند و از گزینه نظامی برای عراق به عنوان کلید نجات بخش بهره ببرند.

تحلیلگران و مقامات واشنگتن مدعی بودند که پس از شکست داعش در موصل در سال ۲۰۱۷، عراق در مسیر ثبات قرار گرفته است. در حالی که عراقی‌ها مدتی بعد – در همه فرقه‌ها و قومیت‌ها – بر سر نابسامانی ­های دولتی به دست به تظاهرات و اعتراضات سراسری زدند. شاید اگر دیپلمات­های آمریکایی می توانستند ساختمان های پناهگاه خود در منطقه سبز بغداد را ترک کنند، واشنگتن درک بهتری از اوضاع داخلی عراق پیدا می­کرد. هفته‌ها برنامه‌ریزی و پروتکل­های امنیتی لازم است تا مقامات ایالات متحده به هر جایی بروند، بنابراین اغلب ارتباطی میان آنها و مردم عراق برقرار نمی­شود. سیاست گذاران آمریکایی درک نمی­کنند که عراق چگونه کار می­کند، آنها راهی ندارند که بدانند چه منابعی را برای کمک به عراقی ها برای ساختن یک سیستم سیاسی باثبات تر و اقتصاد شکوفا پس از خرابی­هایی که خود آمریکا برای عراق به ارمغان آورده است، فراهم کنند. در نتیجه تلاشی بیهوده و خرج دلارهایی است که معلوم نیست به نفع آمریکا تمام می­شود یا نه.

با این حال، مقامات آمریکایی اصرار دارند که این اهداف قابل دستیابی هستند و ایالات متحده با شرکای عراقی خود برای تحقق بخشیدن به آینده­ای باثبات و مرفه برای همه عراقی­ها کار می­کند. این شرکا چه کسانی هستند؟ افرادی مانند هادی العامری، که نه تنها رهبر سازمان بدر، بلکه یکی از اعضای پارلمان عراق نیز هست. آیا فالح الفیاض، مشاور امنیت ملی نخست وزیر عراق، شریک آمریکا است؟ هر دو همراه با دیگر رهبران برجسته شیعیان در محاصره سفارت ایالات متحده شرکت کردند. پس از آن عادل عبدالمهدی، نخست وزیر اسبق و یک تکنوکرات شناخته شده، که در تلاش برای بیرون راندن ایالات متحده از عراق فعالیت داشت. مطمئناً شهادت حاج قاسم سلیمانی بر روی آن دسته از افرادی که از روابط ایالات متحده و عراق حمایت می کنند، فشار می آورد، اما این گروه – به استثنای کردهای عراق – هرگز گروهی به شدت متعهد به روابط استراتژیک با واشنگتن به نظر نمی­رسیدند. در اینجا نیز مجددا به اعتراف کارشناس آمریکایی استیون ای کوک می­پردازیم که در مقاله­ ای عنوان کرد “به نظر می رسد که اکثراً عراقی ها فقط می­خواهند که ایالات متحده از آن خارج شود. سرزنش آنها سخت است. آمریکایی­ها وارد کشورشان شدند، تقریباً ۱۷ سال هرج و مرج ایجاد کردند و اکنون تهدیدی برای یک جنگ نیابتی هستند که نهایتا مردم عراق در آن رنج خواهند برد.”

در ماه­های گذشته شاهد افزایش حملات به کاروان­های آمریکایی در عراق و گذرگاه ­های عراق- سوریه بودیم که نشان می­دهد گروه ­های مختلف شیعه در عراق به دنبال نامن کردن نظامیان و پایگاه­های آمریکایی در عراق هستند. بنابراین ادامه حضور آنها هزینه بیشتری به دنبال خواهد داشت. با توجه به انزوای سیاسی آمریکا در دوران بایدن و عقب ماندن آمریکا از اتفاقات مهمی سیاسی که در حال حاضر میان چین، ایران و روسیه و حتی عربستان سعودی در حال رخ دادن است، به نظر میر­سد آمریکا برای حفظ پایگاه­های خود در خاورمیانه فرصت زیادی ندارد. مقامات و تحلیلگران آمریکایی نمی­توانند متقاعد شوند که ایالات متحده باید در عراق بماند.