یادداشت: چرا القاعده برای “عرین الاسود” تبلیغ میکند؟
در چند ماه اخیر پدیده جالب توجهی در رسانه‌های القاعده رخ داده است که پیش از این مانند آن کمتر یافت می‌شد و آن استفاده از تصاویر رژه و حتی لوگو و آخرین سخنان شهدای گروه مقاومت جوان عرین الاسود در کرانه باختری می‌باشد. در این یادداشت قصد داریم تا این پدیده را مورد بررسی قرار دهیم.
در بهمن ماه ۱۴۰۱، مؤسسه السحاب بازوی رسانه‌ای القاعده مرکزی یا شاخه مادر القاعده یا فرماندهی القاعده فیلمی از ایمن الظواهری، رهبر مقتول خود با موضوع یاری فلسطین منشر کرد. تا اینجا هیچ چیز عجیب نبود جز عدم اعتراف رسانه القاعده به مقتول شدن رهبر خود که تا زمان نوشتن این سطور همچنان ادامه دارد. اما در پایان ویدیو صحنه‌هایی از مبارزه مردم فلسطین با همراهی یک سرود جهادی منتشر می‌شود و آنچه بیش از هر چیز جلب توجه میکند استفاده از تصاویر رژه گروه مقاومت جوان عرین الاسود با تأکید بر لوگو و نام عرین الاسود و همچنین پخش فیلم‌های مربوط به عملیات‌های عرین الاسود می‌باشد.
چند روز بعد در همان بهمن ماه ۱۴۰۱، مؤسسه السحاب، بازوی رسانه‌ای فرماندهی مرکزی القاعده در شماره هشتم مجله “أمه واحده” در صفحه نخست خود تصویر بزرگی از شهید خیری علقم که هفت شهرک نشین را در شرق قدس به گلوله بسته بود را همراه با شعری از عبدالعزیز الرنتیسی، رهبر شهید حماس کار کرد. در این شماره تصویری از محمد علیوات نوجوان فلسطینی‌ای که به شهرک نشینان حمله میکند و به شهادت می‌رسد نیز نقش بسته است.
اما نشانه بعدی فیلمی بود باز از مؤسسه السحاب که کار تبلیغ برای عرین الاسود را وارد مرحله تازه‌ای کرد. این فیلم درواقع حاوی دکلمه شعری از ابن سهل اندلسی تحت عنوان “خلّوا الدیار لدار خلد” که در قرن هفتم سروده شده می‌باشد. در این فیلم تصاویری از رژه و تمرین و فعالیت‌های عناصر الشباب المجاهدین سومالی و انصار الشریعه یمن و طالبان افغانستان و طالبان پاکستان و همچنین رژه عرین الاسود به نمایش درمی‌آید و شعر را همراهی میکند. در آخر نیز مؤسسه السحاب القاعده به یکباره به مثابه رسانه‌ای برای تبلیغ عرین الاسود، تأثیرگذارترین محتواهای عرین الاسود را با استفاده از گرافیک به نمایش درمی‌آورد و سخنان تأثیرگذار حسام سلیم، یکی از اعضای عرین الاسود پیش از درگیری با عناصر امنیتی اسرائیل و پیش از شهادتش را منتشر میکند.
درست است که آرمان فلسطین و آزادی مسجد الاقصی همواره یکی از شعارهای اصلی القاعده مرکزی و شاخه‌های مختلف القاعده بوده و هست ولی این رفتار رسانه‌ای جدید و توجهی که تا عمق به عرین الاسود می‌شود، پدیده جدیدی است که پیش از این مانند آن دیده نمی‌شد، پرسش اینجاست که این توجه به قهرمانان فلسطینی به ویژه قهرمانان عرین الاسود چه دلالت‌هایی می‌تواند داشته باشد؟
اینکه القاعده بخواهد از این طریق عرین الاسود را به سوی خود متمایل سازد بسیار بعید به نظر می‌رسد، پس علت را باید جای دیگری جستجو کرد.
آیا القاعده قهرمان و مبارز کم آورده و در این دوره کم قهرمانی متوسل به قهرمانان عرین الاسود شده است؟ این دلیل نیز موجه به نظر نمی‌رسد چرا که شاخه‌های مختلف القاعده و دست کم فقط گروهی مانند الشباب المجاهدین روزانه خبر از انجام عملیات‌های مختلفی می‌دهد که می‌تواند مواد رسانه‌ای خوبی برای القاعده مرکزی ایجاد کند، پس القاعده عملیات و قهرمان و … کم ندارد پس مسئله چیست؟
شاید آنچه درمورد آن سخن می‌گوییم به تحولات اخیر القاعده ارتباط داشته باشد، تحولاتی که طی آن‌ها القاعده تلاش میکند به خلاف همتایش داعش خود را گروهی در میانه امت اسلامی و متعلق به آن و نه تافته‌ای جدابافته نشان دهد. رسانه القاعده در روزهای پایانی حیات رهبرش ایمن الظواهری پرداختن به اسلام‌گرایانی به جز خود را در دستور کار خود قرار داده بود. سلسله سخنرانی‌های ایمن الظواهری درباره افراد مختلفی که در ابتدا ملحد بوده و بعدا مسلمان شده‌اند مانند عبدالوهاب المسیری و مالکوم ایکس و … که همراه با بزرگداشت و تجلیل از این افراد بود، می‌تواند نمونه‌ای از این روند رسانه‌ای باشد.
تفاوت بسیار زیاد داعش و القاعده در این مسئله در این دوره زمانی شاید بیش از هر جا جایی به چشم خورد که این دو جریان در یک ماه اخیر به مفتی محمد تقی عثمانی از عالمان هندی – پاکستانی پرداختند.
در این بین “اداره نوائی غزوه هند” یکی از بازوهای رسانه‌ای شاخه القاعده در شبه قاره هند (بر صغیر) در یک رساله اردو زبان با تقدیر و بزرگداشت از محمد تقی عثمانی یاد میکند و به آراء و نظرات او می‌پردازد. در همین حین ولایت خراسان داعش در شماره ۲۴ مجله انگلیسی زبان Voice of Khorasan که در ماه رمضان از سوی مؤسسه العزائم منتشر شد در مقالهای مفصل تقی الدین عثمانی را عنصری وابسته به سازمان اطلاعات پاکستان ISI تلقی میکند.
برخی نشانه‌های تحول در رویکرد القاعده و نرم تر شدن ایده‌های این جریان در قبال نگاه‌های محلی و حتی ملی و منعطف شدن این گروه در قبال دیگران را می‌توان در مصاحبه اخیر وسیم نصر با امیر القاعده در مغرب اسلامی ابو عبیده یوسف العنابی نیز مشاهده کرد.
شاید تلاش القاعده برای تمایز گذاری با داعش یکی از دلایل فرایندهای رسانه‌ای اخیر القاعده باشد اما به نظر می‌رسد این تحول به سوی انعطاف بیشتر در برابر دیگران در القاعده بی تأثیر از تحولات اخیر افغانستان و سیطره طالبان بر افغانستان و تلاش این گروه برای نشان دادن انعطاف بیشتر از خود نباشد؛ جریانی که در هر صورت القاعده دست بیعت با آن داده و هنوز بیعت خود با طالبان را نقض نکرده است.
دیدگاه
به امید وحدت همه گروه های جهادی و اسلامی چه شیعه چه سنی و احیای مجد صدر اسلام.ما هزاران هزار دلیل شرعی عقلی و سیاسی برای اتحاد داریم ولی حتی یک دلیل برای جدایی و دشمنی نداریم.
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَهٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ
در حقیقت مؤمنان با هم برادرند پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید امید که مورد رحمت قرار گیرید