دانش نظامی: تانک کرار

تاریخچه:
با توجه به نیاز زرهی کشور، پیشرفت روز افزون سلاح های ضد زره و پیشرفت حوزه زرهی در سطح دنیا، نیاز به تانکی در سطح تانکهای روز در نیروهای مسلح وجود داشت. این امر با وجود بودجه محدود نیروهای مسلح به سمت ارتقاء بر روی تانک T-72S موجود رفت. هر چند که در گذشته تانکهای ذوالفقار ۱ و ۳ در کشور در حد نمونه ساخته شده بودند اما هیچگاه فراگیر نشدند زیرا توان تولید انبوه آن با توجه به بودجه کشور میسر نبود.

تانک کرار در ۲۲ اسفند سال ۱۳۹۵ طی مراسمی توسط سردار حسین دهقان وزیر وقت دفاع رونمایی شد. در این مراسم تاکید شد که خط تولید این تانک نیز در صنایع زرهی شهید بنی هاشم واقع در شهر دورود استان لرستان افتتاح شده است. اما ورود به خدمت این تانک از چند سال بعد و بصورت کند آغاز شد. در مرداد ماه سال ۹۹ مجدد خط تولید آن افتتاح شد که از آن سال روند تحویل تانک سرعت بیشتری گرفت. نسخه عملیاتی تانک کرار با نسخه رونمایی شده دارای تفاوتهایی می باشد.

طراحی:
تانک کرار از یک برجک جوشکاری شده و مدرن در کنار یک توپ ۱۲۵ میلیمتری و یک مسلسل ۱۲/۷ میلیمتری با قابلیت کنترل از راه دور و یک مسلسل ۷/۶۲ میلیمتری هم محور بهره می‌برد.

در تانک کرار ۱۲ عدد پرتابگر نارنجک دودزا با کالیبر ۸۱ میلیمتر وجود دارد که در دو طرف برجک و هر طرف ۶ پرتابگر نصب شده است. استفاده از نارنجک دودزا در دو طرف تانک امکان ایجاد پرده دود برای اختلال در هدایت لیزری موشکها را در گستره بیشتری فراهم میکند.

تانک کرار شامل سامانه کنترل آتش است که خود شامل اجزای مختلف مانند: سامانه تشخیص انحنای لوله (muzzle reference system) و سامانه هواشناسی است. سامانه تشخیص انحانی لوله شامل دو قطعه بوده که یک قطعه در ابتدای توپ و یک مورد در دهانه توپ نصب میگردد و باعث تشخیص کوچکتریب انحای توپ که با چشم قابل تشخیص نیست میگردد. در نتیجه دقت شلیک مستقیم توپ بشدت افزایش میابد.

حسگرهای هواشناسی با انجام محاسبات بر روی متغیرهایی مانند سرعت باد، میزان رطوب، دمای هوا و … موجب افزایش دقت در شلیکهای بالستیک و دور میگردند. تانک کرار از یک سامانه هواشناسی Vaisala WXT536 که متعلق به یک شرکت آمریکایی است، بهره میبرد.

کرار از سامانه دید روز و شب در جلو و عقب تانک استفاده میکند. این سامانه شامل یک دوربین دید روز و شب (IR/EO) در قسمت جلو سمت چپ دریچه راننده و یک دوربین دید روز و شب در قسمت عقب تانک ما بین مخازن سوخت خارجی می‌باشد.

سامانه نظارت همه جانبه فرمانده (پریسکوپ ۳۶۰ درجه) یکی دیگر از سامانه‌های موجود تانک کرار است. این سامانه شامل ۷ دریچه پریسکوپ ثابت نصب شده در قسمت دریچه فرمانده است. این سامانه امکان نصب ۸ عدد پریسکوپ را فراهم میکند ولی در مقابل یکی از جایگاه ها پایه مسلسل ریموت کنترل قرار گرفته و کور شده است و به همین خاطر نیز پریسکوپ نصب نشده است.

تانک کرار از یک سامانه نظارت و هدفگیری برای توپچی بهره میبرد که بر روی برجک تانک قرار گرفته است. دو درب این سامانه نظارتی فاقد مکانیزم باز و بسته از راه دور بوده و باید به‌صورت دستی باز و بسته شوند. همچنین این سامانه نظارت و هدفگیری فاقد آبپاش و برف پاک کن است و نبود سامانه نظافتی برای آن ضعف بزرگی است. زیرا در شرایط جنگی امکان پاشیده شدن گل و لای بر روی آن وجود دارد که در صورت نبود سامانه نظافت عملکرد سامانه نظارت و هدفگیری با اخلال مواجه خواهد شد.

تسلیحات:
همانطور که گفته شد سلاح اصلی تانک کرار توپ ۱۲۵ میلیمتری سری ۲A46 است که همان توپ استفاده شده در تانک‌های T72 و T90 است. این توپ میتواند انواع مهمات ضد زره و ضد استحکامات را شلیک کند. همچنین امکان شلیک موشک هدایت لیزری تندر نیز توسط این این توپ وجود دارد.
نسخه اولیه تانک کرار حاوی زره برای توپ بود، این زره در محل اتصال توپ به بدنه بر روی توپ قرار داشت. زره مورد اشاره حفاظت قابل توجهی را از توپ در برابر اصابت ترکش‌های بعد از برخورد گلوله به بدنه ایجاد میکرد.

سلاح ثانویه تانک کرار یک توپ ۱۲/۷ میلیمتری کنترل از راه دور است. این سلاح خود دارای یک سایت دید روز و شب مخصوص است و توسط فرمانده تانک هدایت میشود. مشخص نیست که این مسلسل بصورت مستقل توسط توپچی قابل هدایت هست یا خیر، اما امکان هدایت آن توسط توپچی دور از انتظار نیست.

حفاظت زرهی:
کرار برای حفاظت از خود در بخش جلویی شاسی علاوه بر زره اصلی به زره های واکنشگر نیز مجهز شده است. با توجه به تصاویر موجود، کرار در این بخش، از زره های کنتاکت-۱ که در ایران تولید میشود، استفاده میکند.

بیشتر بخوانید: دانش نظامی: زره واکنشی انفجاری کنتاکت-۱

در این بخش، تانک کرار از ۱۱ تیغه جداکننده برای تفکیک بلوکهای زرهی در شیب جلویی شاسی استفاده میکند. این تیغه ها علاوه بر جداسازی بلوکها از یکدیگر و جلوگیری از انتقال اثرات انفجاری به بلوکه های مجاور موجب چینش منظم تر بلوکه ها نیز میگردند. به دلیل اینکه اثر انفجار بلوکها (موج انفجار، گرما و ترکش) بیشتر به‌صورت جانبی است تیغه‌های تفکیک نیز به‌صورت جانبی قرار گرفته اند و از تیغه‌های تفکیک بالا و پایین بلوکهای واکنشی استفاده نشده است.

در حفاظت جانبی، تانک کرار از زرهی مشابه با صفحات رلیکت (Relikt) بهره میبرد. این بخش ترکیبی از ۵ لایه است: دو لایه میانی از جنس لاستیک ولکانیزه (Vulcanized)، دو لایه فولادی تقویت کننده لایه لاستیکی و یک لایه فولادی با ضخامت بیشتر که به عنوان لایه آخر، نزدیکترین لایه به تانک است.

در بخش حفاظت برجک تانک، طراحی بسیار شبیه به تانک T-90MS است. در این بخش زره هایی با مقاومت بیشتر و شبیه به زره رلیکت یا کنتاکت-۵ استفاده شده است. تفاوت اصلی در طرح کرار و T-90MS در این بخش ابعاد زره های واکنشی است. این صفحات با شیب تند بر روی برجک نصب شده اند که ضخامت آن در بخش انتهایی افزایش پیدا میکند. تعداد بلوکهای استفاده شده در برجک تانک کرار ۵۸ عدد است. ۳۲ بلوک بر روی قسمت جلویی و کناره برجک قرار دارند که از ابعاد مختلفی بهره میبرند و ۱۵ بلوک برای پوشش لبه های کناری شیب جلویی سقف و ۱۱ بلوک دیگر برای پوشش بخش مرکزی سقف استفاده شده است.

چالش اصلی برای پوشش کامل برجک، مربوط به پوشش قسمت اتصال توپ به برجک است که باید زره استفاده شده قابلیت جابجایی همراه با توپ به سمت بالا و پایین را داشته باشد. به نظر میرسد این قسمت در تانک کرار از محافظت کافی برخوردار نیست.

تانک کرار در قسمتهای انتهایی بدنه و برجک از زره قفسه ای (cage armor یا slat armor) استفاده میکند. این زره ها باعث فعال شدن زود هنگام سرجنگی موشک ضد زره میشوند و با توجه به فاصله ای که از بدنه اصلی و زره تانک دارند، موجب کاهش اثر انفجاری سرجنگی موشک شده که در نهایت کاهش نفوذ را در پی دارد. این نوع زره در کنار ارزانی برای استفاده در قسمتهایی که تهدید کمتر دارند یعنی قسمت پشتی تانک گزینه مناسبی هستند.

در بخش عقبی شاسی تانک دو مخزن سوخت بشکه ای به عنوان مخازن سوخت خارجی وجود دارد. این بخش از تانک فاقد شبکه زره قفسه‌ای میباشد. نبود زره در این بخش به سه دلیل است: یک مورد به دلیل کم بودن احتمال برخورد در نبردهای محیط باز و دلیل دوم وجود مخازن سوخت خارجی بر روی کرار که اجازه نصب زره قفسه ای را نمیدهد و دلیل سوم نیز احتمال برخورد زره قفسه ای به زمین و آسیب دیدن آن است.

بهتر بود با الگو برداری از تانک T72B3 زره هایی قفسه ای انعطاف پذیر بر روی آن نصب می‌شد. این زره ها در صورت حضور مخازن خارجی سوخت قابلیت جابجایی را داشته و زمانی که مخازن سوخت قرار ندارند به خوبی امنیت مورد نیاز را برای تانک فراهم می‌کنند. همچنین میتوان با الگوبرداری از زره های قفسه ای تانک چلنجر-۲ زره هایی را استفاده نمود که برای برخورد با زمین طراحی شده‌اند.

یکی از ضعفهای تانکهای سری T-72 که ناشی از طراحی اولیه آن است، محافظت ضعیف از کف شاسی تانک می‌باشد. این موضوع در شاسی اصلی تانک کرار همچنان وجود داشته و برای رفع آن اقدامی نشده است. این موضوع زمانی اهمیت بیشتر میابد که بدانیم مهمات اصلی تانک به واسطه سیستم بارگذار خودکار فلکه ای در کف شاسی ذخیره میشود و در صورت انفجار مین احتمال انفجار این مهمات نیز بسیار زیاد است. برای رفع این نقص میتوان با افزودن صفحات مقاوم و ضد شوک در قسمت جلو و بخش زیر برجک که از حساسیت بیشتری برخوردار هستند، این بخش را تقویت نمود.

سامانه حفاظتی:
تانک کرار از یک سامانه حفاظتی با مکانیزم مقابله نرم (Soft Kill) استفاده میکند. این سامانه که مجهز به آشکار ساز پرتو لیزر و اخلالگر فروسرخ است، شامل چهار ماژول بوده، به این ترتیب که دو ماژول در قسمت جلو برجک و دو ماژول در قسمت انتهای برجک قرار میگیرند و هر یک زاویه مشخصی را پوشش میدهند.

آشکارساز پرتو لیزر مورد استفاده در ماژول سامانه حفاظتی، نسبت به تابش پرتو لیزر از سیستم هدایت و هم نسبت به پرتو لیزری سامانه مسافت‌یاب واکنش نشان داده و به خدمه هشدار می‌دهد. خدمه نیز با دریافت هشدار با پرتاب نارنجکهای دودزا و ایجاد پرده دود باعث اختلال در بازتاب پرتو لیزر از روی بدنه تانک میشوند.

اخلالگر فروسرخ مورد استفاده در ماژول سامانه حفاظتی، دارای یک لامپ COB (Chip On Board) با آرایه ۱۷×۱۷ است. این سیستم با تقلید تابش نور زنون یا روشنگر حرارتی مورد استفاده در انتهای موشکهای ضد زره باعث خطا در هدایت موشک توسط سامانه هدایت کننده موشک میشود.
این اخلاگر فروسرخ دارای میدان دید عمومی ۶۰ درجه، طول موج انتشار مادون قرمز نزدیک (Near IR)، مدت زمان آماده سازی ۶۰ ثانیه، مداومت کاری حداکثر ۶ ساعت، طول عمر ۸۰۰ دوره کاری (هر دوره شامل ۶ ساعت کار و یک ساعت خاموشی)، توان مصرفی کمتر از ۸۰ وات و دمای کاری -۲۰ تا +۵۵ درجه سانتیگراد است.

این سامانه برای اخلال در عملکرد موشکهایی نظیر تاو و دراگون یا به طور کلی موشکهای زرهی نسل دوم ارائه شده اما با ایجاد تغییراتی در مقابل موشکهایی مانند فاگوت، کنکورس و … نیز مؤثر خواهد بود.

اما مهمتریت ضعف سامانه مقابله نرم (Soft Kill) امکان کاهش اثر بخشی یا از بین بردن اثربخشی آن با ارائه گونه جدیدی از هدایت موشک است. مانند از بین رفت اثربخشی سامانه سراب سوری که با ارائه موشک تاو با مکانیزم ردیابی خودکار که توان تفکیک بین لامپ زنون موشک و منبع اخلاگر را داشت، انجام شد. ایران برای انهدام انواع تهدیدات زرهی موجود در حال و آینده باید به سمت سامانه های دفاع سخت (Hard Kill) برود. این نوع حفاظت برای رفع خطر، پرتابه ای که به سمت تانک می آید را نابود میکند و ربطی به نوع هدایت آنها ندارد.

قدرت موتور و تحرک:
بیشینه وزن احتمالی تانک کرار ۴۸/۵ تن عنوان شده است و با توجه به وجود شواهدی مبنی بر استفاده از موتوری با توان ۱۰۰۰ اسب بخار بر روی تانک کرار، نسبت قدرت به وزن این تانک ۲۰/۶ اسب بخار بر تن است، در نتیجه شاهد افزایش قدرت تحرک کرار نسبت به نسخه T72-S هستیم.

نوع موتور تانک کرار اعلام نشده است اما با توجه به توان ۱۰۰۰ اسب بخاری آن و اینکه در مدل T-90A از موتور V-92 با توان ۱۰۰۰ اسب بخار استفاده شده است. میتوان حدس زد که موتور تانک کرار همان V-92 باشد که از طریق روسیه وارد شده است.

مشخصات تانک کرار:
نوع: تانک اصلی میدان نبرد
سال ساخت: ۲۲ اسفند سال ۱۳۹۵
شرکت تولید کننده: صنایع زرهی شهید بنی هاشم درود
کشور سازنده: ایران
طول: ۶/۸ متر (طول بدنه تانک) – ۹/۵۳ متر (با در نظر گرفتن لوله توپ تانک)
عرض: ۳/۶ متر
ارتفاع: ۲/۲۳ متر (بدون تیربار کنترل از راه دور)
خدمه: ۳ نفر (راننده، فرمانده و توپچی)
وزن: ۴۶ تا ۴۸/۵ تن (وزن دقیق اعلام نشده است)
موتور: موتور تقویت شده با توان ۱۰۰۰ اسب بخار
سرعت: ۶۰ تا ۷۰ کیلومتر بر ساعت
برد عملیاتی: ۵۵۰ کیلومتر (به علاوه ۲۰۰ تا ۲۸۰ کیلومتر بیشتر با مخازن سوخت خارجی)
سلاح اصلی: توپ ۱۲۵ میلیمتری ۲A46M/M-2/M-5 با تثبیت کننده
سلاح ثانویه: مسلسل ۷/۶۲ میلیمتری PKT به صورت هم محور و یک مسلسل ۱۲/۷ میلیمتری به‌صورت ریموت کنترل / مسلسل ۱۴/۷ میلیمتری

تصاویر بیشتر از تانک کرار:

پوسترهای تانک کرار به زبانهای انگلیسی، روسی، عربی، عبری و آذری:

منابع:
کرار” نخستین تانک پیشرفته ایرانی رونمایی شد + ویژگی‌ها و تصاویر
مشخصات فنی تانک کرار که وزیر دفاع رونمایی کرد/تولید یکی از پیشرفته‌ترین تانک‌های دنیا
تانک کرار