عمر حدید و رامبو

۱-جنگ و رسانه

موسسه War and Media یا «الحرب و الاعلام» بعضاً فیلم‌هایی را برای داعش تولید و منتشر می‌کند که شاید بتوان از دوگانه «النهایه و البدایه»(THE END AND THE BEGINNING) بعنوان معروفترین آن‌ها نام برد.

قسمت اول النهایه و البدایه در سال ۲۰۲۱ و قسمت دوم تقریباً یک سال قبل منتشر شد. در قسمت اول به شکل‌گیری داعش در عراق و مقاومت در برابر اشغالگران آمریکایی در عراق پرداخته می‌شود. داعش در این مستند عنوان می‌کند که مبارزه خود را از سال ۲۰۰۳ با تشکیل گروهی تحت عنوان «التوحید والجهاد» با فرماندهی ابومصعب الزرقاوی آغاز می‌کند. در ادامه از موفقیت‌های التوحید و الجهاد تا ۲۰۰۶ و کشته شدن الزرقاوی سخن گفته می‌شود.

 همچنین در این فیلم از واژگان و ترکیب‌هایی همچون «مکون سنی» و «مکون شیعی» و «فصائل مقاومت جهادی» استفاده می‌شود که هیچکدام واژگانی معمول در ادبیات رسمی و حتی غیر رسمی داعش نبودند.

گفتمان و زبان War and Media به ویژه در همدردی با تظاهرکنندگان اسلامگرای مصری «الرابعه العدویه» در فیلم النهایه و البدایه ۲ آنقدر با گفتمان داعش متفاوت بود که برخی فضاهای مجازی متعلق به هواداران داعش این فیلم‌ها را از فضای خود حذف کرده و در پاسخ برخی کاربران که به‌دنبال این فیلم‌ها بودند عدم انطباق رویکرد این فیلم‌ها با نگاه داعش را به عنوان دلیل حذف این فیلم‌ها تلقی کرده‌اند.

۲-مستند الدوله

War and Media  این‌بار به جای تولید یک فیلم بلند، مستندی سریالی به‌نام «State» (الدوله) تولید می‌کند که اولین قسمت آن تقریباً ۲۰ دقیقه و با عنوان «عمر حدید» تولید و پخش شد.

این سریال که بخش نخست آن با لوگویی مانند فیلم پرمخاطب «پدرخوانده» منتشر شد، به نظر  مطابقت بیشتری با گفتمان داعش دارد. پیش از این War and Media فیلم دیگری تحت عنوان Battle for Mosul (معرکه الموصل) را در پاسخ به فیلم سینمایی موصل و با لوگوی نتفیلیکس و در طعنه به آن منتشر کرده بود.

۱-۲-عمر حدید نه زرقاوی!

در این فیلم بر خلاف فیلم النهایه و البدالیه۱، کار داعش برای اولین بار نه با ابومصعب الزرقاوی بلکه با عمر حدید آغاز می‌شود. روایت جدید از تاریخ داعش، به پیش از ۲۰۰۳ اشاره می‌کند و محتوا روی نقش عمر حدید به عنوان «نفر اول داعش» متمرکز شده است. در این فیلم از عمر حدید الدلیمی بعنوان اولین و مهم‌ترین کسی که در مقابله با آمریکایی‌ها پس از اشغال عراق بپا خاست، یاد می‌شود. در این مستند او با عناوینی مانند الحسینی و المحمدی نیز خوانده می‌شود و در این بخش از فعالیت‌های نخستین او در فلوجه نیز سخن به میان می‌آید. فلوجه‌ در این فیلم پیش از آنکه جزو سرزمین‌های داعش شود، مرکز خرافات و انحراف اخلاقی تلقی می‌شود. البته روشن است که اشاره فیلم به خرافات، جریان‌های صوفیانه منتشر در فلوجه را مد‌نظر دارد.

در فیلم اشاره می‌شود که عمر حدید در فلوجه پیش از ۲۰۰۳ با شخصی به نام محمد صالح العیساوی معروف به شیشانی آشنا شد و با او جماعت امر به معروف و نهی از منکر را در فلوجه تأسیس کردند. این گروه مانند گروه‌های شبیه به آن در عربستان سعودی به انهدام مراکز مشروب فروشی و آرایشگری زنان و مراکز ویدئو می‌پرداخت. این گروه همچنین برخی خانواده‌های یهودی ساکن فلوجه را نیز مجبور به ترک شهر کرد.

فعالیت این گروه تا کمربند بغداد توسعه پیدا کرد ولی خیلی زود عمر حدید و شیشانی به‌همراه برخی از همراهانشان توسط نظام بعث دستگیر شدند که در ادامه تعدادی از یاران اعدام شدند.

بعد از ۲۰۰۳ عمر حدید آزاد شد و از موصل به شهر راوه در استان الانبار رفت و با دوستانش مرکز آموزش نظامی راوه را تشکیل داد که در نگاه فیلم هسته اصلی شکل‌گیری داعش تلقی شده‌است.

این گروه کار خود را علیه آمریکایی‌ها با کارگذاشتن بمب‌های جاده‌ای در مسیر خودروهای نظامی آمریکا و درگیری مستقیم با این نیروها آغاز کرد.

در این زمان بود که عناصر خارجی که از آن‌ها تحت عنوان مهاجر یاد می‌شود برای پیوستن به جهاد به عراق آمدند که ابومصعب الزرقاوی در رأس آن‌ها قرار داشت. جالب است که در این فیلم زرقاوی بعد از عمر حدید مطرح می‌شود. در ادامه فیلم نشان می‌دهد که عمر حدید با زرقاوی بیعت کرد و گروه التوحید و الجهاد را با یکدیگر تأسیس کردند. این فیلم که تاریخ داعش را به صورت پروپگاندا مطرح کرده در واقع تشریح می‌کند که التوحید و الجهاد کار خود را در مقابله با آمریکایی‌ها با قدرت آغاز کرد و در کنار این گروه، گروه‌های دیگری مانند جیش السنه والجماعه به رهبری ابوبکر البغدادی نیز حضور داشتند.

۲-۲-جنگ اول فلوجه به عنوان آغاز

بنا بر این فیلم سرشت نبرد در این دوره تغییر کرد و این گروه‌ها در کنار استفاده از بمب جاده‌ای و کمین و ترور از عملیات‌های انتحاری به عنوان یک برگ برنده علیه آمریکایی‌ها استفاده کردند، تا اینکه یک خودروی امنیتی متعلق به نیروهای شرکت امنیتی بلک واتر با هدفی امنیتی وارد فلوجه شد؛ جسد سرنشینان این خودرو بعد از اینکه خودرو مورد حمله قرار می‌گیرد سوزانده و آویزان می‌شود. پس از این حادثه بود که بوش به نیروهای ویژه مارینز دستور داد تا به فلوجه حمله کرده و بر آن تسلط یابند. درواقع فیلم اینگونه، اسطوره‌سازی مقاومت فلوجه در برابر آمریکایی‌ها را کلید می‌زند. سخن درباره فلوجه و تبدیل شدن آن به اسطوره مقاومت مجال دیگری می‌طلبد که البته داعش تاکنون به این صورت وارد این محتوا نشده بود.

فیلم در ادامه از تشکیل شورای نظامی با حضور زرقاوی، عمر حدید و ابوحمزه المهاجر برای بقا در شهر و یا خروج از آن سخن می‌گوید و اینکه شورا در نهایت تصمیم بر ماندن و جنگیدن گرفت. عمر حدید به عنوان فرمانده میدانی این جنگ انتخاب شد و درگیری‌های حی الجولان را فرماندهی کرد. در درگیری‌های حی الجولان آمریکایی‌ها پس از متحمل شدن خسارت‌های جانی و مادی عقب نشینی کردند. آمریکایی‌ها سپس به حی النزال حمله کرده و در آنجا نیز متحمل خسارت شدند.

در ادامه می‌بینیم که در کنار فلوجه جبهه‌های دیگر الانبار و کمربند بغداد نیز شعله‌ور می‌شود. جنگ فلوجه در این فیلم یکی از مهمترین جنگ‌های اسلام در تاریخ معاصر معرفی می‌شود. جنگی که تصویر رامبوی ویرانگر را در اذهان فروریخت. جالب است که در این صحنه از فیلم تصویر رامبو که معمولا بالاتنه‌ای برهنه دارد مندرج شده، در حالی که رسانه‌های رسمی و حتی غیر رسمی داعش هیچگاه حتی بالاتنه برهنه مردان را به نمایش در نمی‌آورند و آن را در فیلم‌های خود پنهان می‌کنند.

۳-۲-مهاجر و انصار و جنگ دوم فلوجه

این فیلم در ادامه یکی از رازهای پیروزی در فلوجه را همخوانی و همراهی مهاجر و انصار تلقی می‌کند، مشکلی که همیشه دامن‌گیر گروه‌هایی همچون داعش بوده‌است. در این فیلم عمر حدید به عنوان نماد انصار و زرقاوی به عنوان نماد مهاجر و همکاری این دو نماد همخوانی مهاجر و انصار عنوان می‌شود. در این فیلم از پیشنهاد دولت عراق به عمر حدید مبنی بر تسلیم زرقاوی و ممانعت او از این کار سخن گفته می‌شود. در این برهه بود که مناطق اهل سنت یا مثلث مرگ به شدت علیه نیروهای آمریکایی فعال شد و جنگ دوم فلوجه برای انتقام آغاز شد. این بار هم فرمانده در فلوجه عمر حدید بود. طبق فیلم آمریکایی‌ها در جنگ دوم فلوجه از راهبرد زمین سوخته استفاده کردند و با اورانیوم ضعیف شده و بمب‌های فسفری و گازهای مسموم تلاش کردند فلوجه را به شهر اشباح تبدیل کنند، با این وجود جنگ دوم فلوجه نیز ۷۰ روز ادامه یافت. در روزهای پایانی جنگ پیشنهاد شد ابوحارث عیساوی و عمر حدید پس از تراشیدن ریش خود از شهر خارج شوند؛ در این بین نیروهای آمریکایی نیز در شهر اعلام می‌کردند که عمر حدید فرار کرده و یاران خود را تنها گذاشته اما عمر حدید شهر را ترک نکرده بود. فیلم در ادامه روایتی تراژیک از کشته شدن عمر حدید در جنگ دوم فلوجه ارائه می‌کند. فیلم اینگونه روایت می‌کند: «عمر حدید در یکی از درگیری‌ها زخمی و در حی النزال مخفی شد. عمر حدید به پشت بام رفت و از آنجا نیروهای آمریکایی را مورد هدف قرار می‌داد و در نهایت در آن روز کشته شد.»

جمع‌بندی

قسمت اول سریال «الدوله» از عمر حدید اسطوره‌ای جاودان می‌سازد، عمر حدیدی که در روایت فیلم تا به امروز در تمام صحنه‌های داعش حضور دارد. در این بخش تصاویر متعددی از جنگ‌های داعش به تصویر کشیده ‌شده که آخرین آن‌ها بخش‌های پایانی فیلم جنجالی موسوم به «صولات الشجعان علی جیش الامریکان» بود که کمین داعش علیه نیروهای مشترک آمریکایی و ارتش نیجر در تاریخ ۱۹ مهر ۱۳۹۶ در منطقه تنگوتنگو واقع در جنوب غرب نیجر و در نزدیکی مرز مالی را روایت می‌کند. داستانی که از طریق ‌دوربین گوپروی یکی از سربازان آمریکایی که در کمین داعش گرفتار شده بودند و در پایان فیلم نیز خود قربانی تیر خلاص یک عنصر داعشی شد روایت می‌شود. دامنه تأثیر این فیلم بسیار گسترده بود و پیامدهای آن به ویژه بر ارتش آمریکا همچنان تاکنون باقی‌است.

در هر صورت به نظر می‌رسد حامیان داعش در دوره ضعف این گروه تلاش می‌کنند با اسطوره‌پردازی از کنش‌گران مقتول این گروه و توجه به دوره‌های اوج داعش نفوذ خود در میان مخاطبان را تداوم ببخشند. برجسته ساختن عمر حدید و جنگ‌ فلوجه نیز شاید با هدف تحریک اهل سنت عراق علیه دولت صورت پذیرفته باشد.