نگاهی بر سازمان حشد الشعبی عراق؛ از تاسیس تا به امروز

در ابتدا نیروهای حشد الشعبی با الگوبرداری از بسیج ایران جهت کمک به نیروهای ارتش عراق سازماندهی شدند اما حشد الشعبی در ۶ آذر ۱۳۹۵ (۲۶ نوامبر ۲۰۱۶) با اکثریت آرای مجلس عراق به عنوان یک سازمان جدا از ارتش رسمیت پیدا کرد. بر این اساس، حشد الشعبی یکی از نیروهای نظامی عراق شد و زیر نظر فرماندهی کل نیروهای مسلح قرار گرفت. گفته می‌شود نوری المالکی، نخست وزیر وقت عراق نقش مهمی در پشتیبانی نظامی، اطلاعاتی، لجستیکی و… از سازمان حشد الشعبی در مبارزه با داعش داشته است.

عمده نیروهای حشد الشعبی و داوطلبان مردمی عراق توسط مستشاران ایرانی، لبنانی و رزمندگان عراقی که سابقه حضور در جبهات سوریه و مبارزه با گروه‌های تروریستی و همچنین اشغالگران آمریکایی در عراق را داشته‌اند، آموزش دیدند. این سازمان نقش اصلی در شکست گروه تروریستی داعش و پاکسازی مناطق تحت اشغال آن در عراق داشته است.

شکستن محاصره شهرهای سامرا و آمرلی و آزادسازی جرف النصر (جرف الصخر)، تکریت، بیجی و بخش‌هایی از استان دیالی گوشه ای از اقدامات حشد الشعبی در مبارزه با داعش بوده است. همچنین نیروهای این سازمان به طور مستمر در حال عملیات‌های نظامی و امنیتی علیه هسته‌های خاموش داعش در استان‌های مختلف عراق به ویژه بغداد، صلاح‌الدین، دیالی، کرکوک، نینوا و الانبار می‌باشند.

فعالیت‌های حشد الشعبی در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که این سازمان علاوه بر اقدامات نظامی، در زمینه‌های مختلف مانند بیابان‌زدایی، راه‌سازی، حفظ امنیت جاده‌ها، مراسمات مذهبی به ویژه اربعین حسینی و کمک به مردم در حوادث غیرمترقبه مانند سیل و زلزله نیز فعالیت دارد. این سازمان مانند دیگر نیروهای نظامی عراق از فعالیت‌های سیاسی منع شده است اما برای فعالیت‌ در سایر عرصه‌ها منعی ندارد.

تعداد نیروهای سازمان حشد الشعبی حدود ۲۰۰ هزار نفر تخمین زده شده است. بیش از چهل گروه از شیعیان، اهل سنت، مسیحی، کُرد و ترکمن در سازمان حشد الشعبی سازماندهی شده‌‌اند اما ساختار و بدنه نظامی این سازمان را شیعیان تشکیل می‌دهند.

این سازمان دارای بخش‌های مختلفی است و معاونت‌ها به ریاست این سازمان گزارش می‌دهند. ریاست، معاونت اطلاعات، معاونت رسانه، معاونت روابط عمومی، معاونت چک و خنثی‌سازی مواد منفجره، معاونت بازرسی، معاونت امور اداری و معاونت امور مالی از بخش‌های مهم این سازمان است.

اکنون ریاست این سازمان برعهده فالح الفیاض است و ابو فدک المحمداوی، ریاست ستاد کل حشد الشعبی می‌باشد. لازم به ذکر است شهید ابومهدی المهندس از فرماندهان ارشد و نائب رئیس سازمان حشد الشعبی بود که در دی ماه ۱۳۹۸ به همراه سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی و چند تن از رزمندگان نیروی قدس سپاه و مقاومت عراق در حمله ارتش تروریستی آمریکا به بغداد به شهادت رسید.

تیپ‌ها و یگان‌های مختلفی در سازمان حشد الشعبی حضور دارند. تیپ‌های ۱۲، ۱۷، ۴۵، ۴۶ و ۴۷ متعلق به کتائب حزب‌الله، تیپ‌های ۴۱، ۴۲ و ۴۳ متعلق به عصائب اهل الحق، تیپ ۱۴ متعلق به کتائب سید الشهداء، تیپ‌های ۱، ۳، ۴، ۵، ۹، ۱۰، ۱۶، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۴، ۲۷، ۵۲، ۵۳ و ۱۱۰ متعلق به سپاه بدر و تیپ‌های ۸۶، ۹۱، ۵۱، ۸۸، ۳۹، ۲۰۱، ۴۱، ۴۰، ۱۹، ۹۲، ۹۰ و ۵۶ متعلق به حشد العشائری می‌باشند که گروه‌های اصلی سازمان حشد الشعبی را تشکیل می‌دهند.

در خصوص تسلیحات سازمان حشد الشعبی باید گفت که این سازمان تسلیحات گوناگونی در اختیار دارد. در رژه‌های اخیر این سازمان که به مناسبت سالگرد تاسیس آن برگزار شد، تسلیحات مختلفی توسط نیروهای حشد الشعبی به نمایش درآمد. تسلیحاتی مانند تیربار PKC، آرپی‌جی (RPG7) و خمپاره‌انداز، راکت‌های زلزال ۱ و ۲، راکت‌های فجر ۱ و ۵، پهپاد بصیر ۱ و ۲، رقیب، سفیر و مهاجر ۶ و همچنین تانک‌های آبرامز، تانک T-72، نفربر BMP-1، تانک T-55 و تانک الکفیل در جریان رژه‌های اخیر مشاهده شد.

با آغاز جنگ در غزه و شروع عملیات‌های گروه‌های مقاومت عراق علیه مواضع آمریکا و اسرائیل در منطقه در راستای حمایت از فلسطین، فشارهای غربی‌ها بر دولت عراق جهت انحلال حشد الشعبی افزایش یافت. علی‌رغم این فشارها، مقامات عراقی در برابر خواسته غربی‌ها مقاومت کرده و حشد الشعبی را حفظ کردند.

اکنون بیش از ۸ سال از تاسیس سازمان حشد الشعبی می‌گذرد و این روزها پیش‌نویس قانون ساختاری این نهاد در هیئت دولت عراق تصویب شده است. با تصویب این قانون، گامی جدید در مسیر بازسازی ساختاری و نهادی حشد الشعبی برداشته خواهد شد. بر اساس قانون جدید، یک دانشکده نظامی برای حشد الشعبی احداث خواهد شد. علاوه بر امتیازات مالی و افزایش سطح خدمات برای اعضای حشد، با تصویب نهایی این قانون، سازمان حشد الشعبی بیش از گذشته مستقل خواهد شد.