سراب سرنگونی؛ بررسی پروژه‌های براندازی آمریکا علیه ایران

آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده “USAID” به‌تنهایی سالانه‌ معادل ده‌ها میلیارد دلار بودجه در اختیار دارد و در هماهنگی با آژانس جاسوسی سیا “CIA” به طراحی و اجرای عملیات «تغییر حکومت» در سراسر جهان می‌پردازد. اما مدیریت کل این سازمان‌های برانداز با وزارت امور خارجه آمریکاست. در اینجا نگاهی به بودجه‌ها و برنامه‌های تعیین و اجرا شده از سوی این سازمان‌ها می‌اندازیم:

وزارت امور خارجه یک دامنه وسیع از برنامه‌ها را مدیریت می‌کند. این وزارتخانه اصلی‌ترین نهاد غیرنظامی ایالات متحده در زمینه کمک‌های مربوط به امنیت و پناهندگان است و مسئولیت کامل اداره حساب‌های کنترل مواد مخدر بین‌المللی و اجرای قانون “INCLE” و برنامه‌های عدم گسترش برنامه‌های هسته‌ای، ضدتروریسم، مین‌زدایی و برنامه‌های مرتبط “NADR” و دو حساب مهاجرت و پناهندگان “MRA” و “ERMA” را بر عهده دارد.

از جمله سیاست‌های این وزارت، «مقابله با نفوذ ایران» است که در اسناد مربوط به جزئیات بودجه خود به آن اشاره کرده است. مورد بعدی، بخش جلوگیری از توسعه هسته‌ای ایران است که در اسناد مالی مبالغی برای آن در نظر گرفته شده است. برای مثال، در سال ۲۰۲۲، مبلغ ۹۵ میلیون دلار به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) اختصاص یافت تا بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورهایی مانند ایران، سوریه و کره شمالی نظارت کند و اطمینان حاصل شود که این فعالیت‌ها تهدیدی برای منافع آمریکا ایجاد نمی‌کنند. وزارت امور خارجه ایالات متحده، به همراه آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا (USAID)، برنامه‌هایی مانند صندوق حمایت اقتصادی (Economic Support Fund) و کمک‌های AEECA را در این راستا تأمین مالی می‌کنند.

تخصیص‌های مالی
وزارت خارجه آمریکا در چندین برنامه علیه ایران موضع‌گیری کرده و به اختصاص بودجه به این برنامه‌ها پرداخته است. نام ایران در ۶ مورد از تامین بودجه‌های وزارت خارجه آمریکا در سال ۲۰۲۵ آورده شده است.
۱. اعمال تحریم‌ها علیه ایران و سایر بازیگرانی که به اصطلاح تهدیدی برای امنیت بین‌المللی محسوب می‌شوند، با بودجه‌ای معادل ۲۶ میلیون دلار در سال ۲۰۲۵ که نسبت به سال ۲۰۲۴ چهار میلیون دلار افزایش یافته است.
۲. افزایش بودجه برنامه‌های مربوط به کشورهای خاور نزدیک و تقویت اردن و مصر برای مقابله با اقدامات به اصطلاح بی‌ثبات‌کننده ایران و رقابت راهبردی با چین و روسیه، با بودجه ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۵ که نسبت به سال ۲۰۲۴ کاهش ۴۱ میلیون دلاری داشته است.
۳. حمایت از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در راستای وادار کردن ایران، سوریه و کره شمالی به پایبندی به تعهدات خود و جلوگیری از توسعه توانمندی‌های هسته‌ای آن‌ها، با بودجه ۹۵ میلیون دلاری در سال ۲۰۲۵ که برابر با بودجه سال ۲۰۲۴ است.
۴. مقابله با تهدیدات فناوری از سوی ایران و برخی کشورهای دیگر و جلوگیری از گسترش سلاح‌های کشتار جمعی، با بودجه ۷۲.۹ میلیون دلار در سال ۲۰۲۵ که ۱۷ میلیون دلار نسبت به سال ۲۰۲۴ کاهش یافته است.
۵. ارائه کمک‌های ضد تروریستی برای مقابله با نیروهای متحد ایران از جمله حزب‌الله و حماس و همچنین گروه‌های تروریستی مانند داعش و القاعده، با بودجه ۲۷۱ میلیون دلار در سال ۲۰۲۵ که نسبت به سال ۲۰۲۴ به میزان ۳.۲ میلیون دلار کاهش یافته است.
۶. مبارزه با تروریسم در منطقه غرب آسیا از طریق تقویت همکاری‌ها با مصر و اردن، مقابله با نقش به اصطلاح مخرب ایران و نفوذ آن در منطقه، و از بین بردن سایر گروه‌های تروریستی، با بودجه ۵ میلیارد و ۲۹۶ میلیون دلار در سال ۲۰۲۵ که ۱۲.۲ میلیون دلار کمتر از سال ۲۰۲۴ است.

مجری پروژه‌های نفوذ: USAID

در این میان، آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده (U.S. Agency for International Development – USAID) نقشی محوری در تأمین مالی و پشتیبانی از اجرای برنامه‌های آمریکا در خاورمیانه دارد.
برای بیش از شش دهه، USAID مسئول اجرای بخش عمده‌ای از کمک‌های موسوم به توسعه‌ای و بشردوستانه دوجانبه آمریکا بوده است. این آژانس، همراه با وزارت امور خارجه، مدیریت برنامه‌هایی مانند صندوق حمایت اقتصادی (ESF)، کمک به اروپا، اوراسیا و آسیای مرکزی (AEECA) و صندوق دموکراسی (Democracy Fund) را بر عهده دارد که عمدتاً از پروژه‌های توسعه‌ای حمایت می‌کنند، اما در واقع ابزاری برای تأمین منافع استراتژیک آمریکا در مناطق هدف محسوب می‌شوند.

دونالد ترامپ اخیراً USAID را «تحت مدیریت یک مشت دیوانه رادیکال» توصیف کرد، در حالی که ایلان ماسک این سازمان را «یک توده کرم» و «یک نهاد جنایتکار» دانست که «شایسته نابودی است». ماسک همچنین از بنیاد ملی دموکراسی (NED) نیز انتقاد کرده و آن را «یک سازمان شرور، فاسد و جنایتکار» نامید که «باید منحل شود». مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، توضیح داد که کاهش بودجه این سازمان‌ها نه به دلیل تغییر در سیاست خارجی، بلکه به علت ناکامی آن‌ها در اجرای مأموریت‌هایشان بوده است.

به نظر می‌رسد این تعلیق بودجه، نه تغییری در راهبرد دیپلماتیک آمریکا، بلکه هشداری صریح به USAID و NED بوده است تا در عملیات موسوم به «تغییر حکومت» خود بازنگری کنند. اسناد افشاشده و گزارش‌های اطلاعاتی نشان می‌دهند که در سال‌های اخیر، واشنگتن ده‌ها میلیون دلار به گروه‌های برانداز، رسانه‌های فارسی‌زبان و فعالانی که علیه جمهوری اسلامی فعالیت می‌کنند، اختصاص داده است. بر اساس گزارش بی‌بی‌سی، بیش از ۳۰ سازمان و رسانه متمرکز بر ایران تحت تأثیر این تعلیق قرار گرفته‌اند، اگرچه نام دقیق این نهادها فاش نشده است

نهاد پوششی مداخله‌گر: NED

بررسی بنیاد ملی برای دموکراسی (NED) که در سال ۲۰۲۳ مبلغ ۳۱۵ میلیون دلار از وزارت امور خارجه دریافت کرده بود، نشان می‌دهد که این سازمان در همان سال ۲.۰۱ میلیون دلار را برای ۱۴ پروژه براندازی در ایران اختصاص داده است. این بنیاد به‌طور علنی اذعان دارد که دریافت‌کنندگان کمک‌های مالی آن، در جریان ناآرامی‌های ۱۴۰۱، نقش اساسی به‌عنوان منابع اصلی اطلاعات برای رسانه‌های بین‌المللی ایفا کرده‌اند. همچنین، وب‌سایت این سازمان به‌صراحت از اغتشاشات «زن، زندگی، آزادی» حمایت می‌کند. از اوایل دهه ۱۹۹۰، آلن واینستاین، یکی از بنیان‌گذاران این بنیاد، در مصاحبه‌ای صراحتاً اعتراف کرده بود که بسیاری از اقداماتی که NED امروزه انجام می‌دهد، پیش‌تر به‌طور مخفیانه توسط سازمان سیا اجرا می‌شد.
بودجه‌ها اغلب از طریق واسطه‌ها منتقل شده یا در برنامه‌های گسترده‌تر موسوم به «ترویج دموکراسی» ادغام می‌شوند، که ردیابی ارتباطات مستقیم را دشوار می‌سازد. اسناد عمومی که بعدها حذف شده‌اند، نشان می‌دهند که بنیاد ملی برای دموکراسی (NED) مبلغ ۴.۶ میلیون دلار را در ۵۱ پروژه جداگانه با هدف براندازی نظام ایران سرمایه‌گذاری کرده است.

تامین مالی رسانه‌های اپوزیسیون ایران

اخیراً، “کیت کلارنبرگ”، روزنامه‌نگار و محقق، یک دعوتنامه محرمانه از وزارت امور خارجه ایالات متحده منتشر کرده است که پیشنهادات از سوی پیمانکاران خصوصی و نهادهای مرتبط با اطلاعات مانند NED و USAID را شامل می‌شود. این اسناد فاش شده پرده از واقعیات فعالیت‌های این سازمان‌ها برداشته و نشان‌دهنده تأثیرات قابل توجه تعلیق برنامه‌های آن‌ها بر عملیات‌های جهانی‌شان است.

کلارنبرگ می‌گوید که جریان پول دولت ایالات متحده، به ویژه از طریق نهادهایی مانند NED و NERD، همچنان مبهم باقی مانده است. این موضوع باعث می‌شود ردیابی دقیق مقصد نهایی بودجه و افراد بهره‌بردار از آن دشوار باشد. جزئیات این عملیات‌های مخفی به‌طور سیستماتیک پنهان می‌شوند و رسانه‌های جریان اصلی ادعا می‌کنند که این اطلاعات به دلیل خطرات احتمالی برای فعالان، محرمانه نگه‌داشته می‌شوند. اسناد موجود که بعدها از بین برده شده‌اند نشان می‌دهند که بنیاد ملی دموکراسی (NED) حداقل ۴.۶ میلیون دلار را بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ در ۵۱ پروژه ضدانقلابی مختلف در ایران سرمایه‌گذاری کرده است. با این حال، تنها نام هفت سازمان از این پروژه‌ها فاش شده است. “مرکز عبدالرحمن برومند”، مستقر در واشنگتن دی‌سی، یکی از معدود سازمان‌های شناخته‌شده بود، در حالی که ۴۴ دریافت‌کننده دیگر همچنان ناشناخته باقی مانده‌اند.

در جریان اغتشاشات ۱۴۰۱، بنیاد ملی دموکراسی (NED) تقریباً ۱ میلیون دلار به پروژه‌هایی اختصاص داد که به‌طور رسمی «دفاع از حقوق بشر» نامیده شده بودند، اما هیچ‌یک از سازمان‌های مشارکت‌کننده نام‌شان فاش نشد. این پول به یک نهاد نامشخص منتقل شد که وظیفه‌اش «نظارت، مستندسازی و گزارش‌دهی درباره نقض حقوق بشر» بود. این نهاد با افرادی که خود را «اکتیویست» می‌نامیدند در داخل ایران همکاری می‌کرد تا امنیت دیجیتال و تلاش‌های تبلیغاتی آن‌ها را تقویت کند.

گروه‌های ضدایرانی که به‌ویژه خود را به‌عنوان رسانه معرفی می‌کنند، مانند “مرکز برومند”، “ایران‌وایر”، بی‌بی‌سی فارسی و دیگران، به‌عنوان دریافت‌کنندگان احتمالی این تأمین مالی پنهانی از سوی USAID شناخته می‌شوند. تحلیل‌گران مانند «حمیدرضا غلام‌زاده» همچنین اشاره می‌کنند که سازمان‌هایی مانند “مرکز اسناد حقوق بشر ایران” (IHRDC)، “توانا” و “مرکز برومند” احتمالاً از NED تأمین مالی شده‌اند، در حالی که ایران‌وایر احتمالاً مستقیماً از وزارت امور خارجه ایالات متحده حمایت مالی دریافت کرده است.

شبکه‌های پنهان؛ راهبردهای تکراری

بسیاری از دریافت‌کنندگان بودجه‌های خارجی که در ظاهر ناشناس به نظر می‌رسند، از طریق بررسی تعاملاتشان با عوامل غربی قابل شناسایی‌اند. گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که سازمان‌های غربی همچنان به اجرای استراتژی‌های تغییر حکومت در ایران ادامه می‌دهند.

شیرین عبادی، رهبر «کانون مدافعان حقوق بشر»، به‌عنوان مهره‌ای در پروژه‌های بی‌ثبات‌سازی ایران عمل می‌کرد و در سال ۲۰۰۹ پس از فرار به لندن، علناً از براندازی نظام حمایت کرد. گزارش مشترک وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه ایران در مهرماه ۱۴۰۱، صراحتاً «کانون مدافعان حقوق بشر» (DHRC) را به‌عنوان پوششی برای اقدامات براندازانه تحت حمایت آمریکا در قالب پروژه NERD معرفی کرده است. این گزارش فاش کرد که چگونه این شبکه‌ها به‌عنوان مزدوران سازمان‌های دولتی آمریکا عمل می‌کنند و از طریق نفوذ رسانه‌ای و ایجاد ناآرامی‌های اجتماعی در جهت بی‌ثبات‌سازی ایران فعالیت دارند.

سردار شهید محمد کاظمی در آن زمان جزئیات بیشتری درباره این عملیات ارائه کرد و فاش کرد که یکی از پروژه‌های افشا شده شامل ۵۵۰ هزار دلار بودجه رسانه‌ای برای تحریک اقلیت‌های قومی و مذهبی در مناطق مرزی ایران و گسترش پوشش رسانه‌ای شورش‌ها بوده است. نرگس محمدی نیز با دریافت حمایت‌های خارجی، در مسیر مشابهی قرار گرفت و به‌جای دفاع از حقوق بشر، از تروریست‌ها و تجزیه‌طلبان پشتیبانی کرد. عبادی و محمدی، هر دو مبالغ هنگفتی برای تأثیرگذاری بر روایت‌های رسانه‌ای و حمایت از افراد محکوم به اقدامات خشونت‌آمیز دریافت کردند.

گزارش‌های امنیتی ایران تأیید کرده‌اند که این افراد و شبکه‌های مرتبط با آن‌ها، در پروژه‌های براندازانه‌ای مانند NERD تحت حمایت آمریکا مشارکت دارند. اسناد فاش‌شده نشان می‌دهد که میلیون‌ها دلار برای تحریک اقلیت‌های قومی و مذهبی در ایران هزینه شده است.

تاکتیک‌های غرب در ایجاد ناآرامی شامل بهره‌گیری از چهره‌های حاشیه‌ای، نمایش آن‌ها به‌عنوان قربانی، و استفاده از آن‌ها برای اهداف ژئوپلیتیکی است. گزارش‌های اطلاعاتی ایران و منابع غربی مانند “The Grayzone” و “The Cradle” حاکی از این مساله هستند که سازمان‌هایی مانند NED و NERD نقش کلیدی در تأمین مالی این عملیات دارند. این الگو علی‌رغم افشاگری‌های مکرر همچنان با نام‌ها و چهره‌های جدید تکرار می‌شود.

این یافته‌ها با گزارش تحقیقی کلارنبرگ برای نشریه “The Cradle” همخوانی دارد؛ گزارشی که اسناد فاش‌شده پروژه “NERD ” را افشا کرد؛ برنامه‌ای آمریکایی که هدف آن جذب و آموزش «رهبران نوظهور زن و اقلیت‌های قومی» برای هدایت جنبش‌های فعال‌گرایانه در ایران بود.

این گزارش همچنین فاش کرد که چگونه میلیون‌ها دلار بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ از طریق NED برای تقویت شبکه‌های ضدانقلابی جابجا شده است؛ به‌طوری که یکی از اهداف کلیدی آن «تشویق وکلا و روحانیون به تحریک برای اصلاحات دموکراتیک» بوده است. با وجود افشای این تاکتیک‌ها، این الگو همچنان تکرار می‌شود، تنها با اسامی جدید و کمپین‌های تبلیغاتی تازه که با هدف ایجاد نارضایتی و بی‌ثبات‌سازی کشورهای مستقل طراحی شده‌اند.