پشت پرده دیدار الجولانی و کالین؛ از توافق ۱۰ مارس تا طرح اسرائیلی پرواز ممنوع در جنوب سوریه

طبق ادعای منابع غربی، اسرائیل به دمشق پیشنهادی برای یک توافق امنیتی جدید ارائه کرده است. این طرح شامل ایجاد مناطق پرواز ممنوع در بخش‌هایی از خاک سوریه و همزمان حفظ کریدور هوایی از سوریه به سمت ایران است؛ کریدوری که برای تل‌آویو اهمیت استراتژیک دارد تا در صورت لزوم بتواند توانایی حمله به اهداف مختلف در خاک ایران را در آینده حفظ کند. این منطقه پرواز ممنوع شامل استان سویدا، درعا، قنیطره و بخش‌هایی از دمشق است. در مقابل، رژیم اسرائیل از برخی نقاطی که طی ماه های اخیر در جنوب سوریه اشغال کرده است عقب نشینی میکند. همچنین رژیم اسرائیل گفته است از جبل الشیخ عقب نشینی نخواهد کرد!

همزمان، حکومت جدید سوریه در حال گسترش رایزنی‌های دیپلماتیک با بازیگران متعدد از جمله تام باراک، نماینده ویژه آمریکا در سوریه، ایمن الصفدی، وزیر خارجه اردن و همچنین برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس است. این مجموعه تماس‌ها و دیدارها نشان می‌دهد دمشق هم به دنبال تنظیم یک شبکه چندلایه از روابط امنیتی و سیاسی است؛ شبکه‌ای که بتواند همزمان با کاهش فشارهای بین‌المللی، دست این حکومت را در تعامل با نیروهای محلی (مانند SDF) و بازیگران منطقه‌ای (مانند ترکیه و اسرائیل) بازتر کند. به نوعی می‌توان گفت مقامات حکومت جدید سوریه در راس آنها ابومحمد الجولانی، با انجام دیدارهای مختلف با مقامات ارشد آمریکا، اسرائیل، ترکیه و اردن به دنبال ایجاد توازن بین خواسته‌های آمریکا-اسرائیل و خطوط قرمز ترکیه هستند.

در شرایطی که ماه‌هاست تقابل «پینگ‌پنگی» میان ایران و اسرائیل در جریان است، پیشنهاد تل‌آویو برای ایجاد مناطق پرواز ممنوع در سوریه را باید بخشی از راهبرد کلان اسرائیل برای آماده‌سازی یک کریدور هوایی مطمئن به سمت ایران دانست. نابودی بخش بزرگی از سامانه‌های پدافندی سوریه طی ماه‌های اخیر (پس از سقوط حکومت بشار اسد)، عملاً آسمان این کشور را به یکی از کم‌هزینه‌ترین و کم‌خطرترین مسیرهای عبور هواگردهای اسرائیلی به سمت مرزهای غربی ایران تبدیل کرده است. در چنین شرایطی، هرگونه توافق با دمشق در این زمینه می‌تواند توان اسرائیل را در اجرای عملیات علیه اهداف مختلف در عمق خاک ایران تقویت کند.

یکی دیگر از اهداف تل‌آویو از طرح پرواز ممنوع در سوریه، کاهش احتمال رویارویی مستقیم با نیروی هوایی ترکیه است. طی ماه‌های اخیر، حضور ارتش ترکیه در سوریه به‌ویژه در زمینه‌های پدافندی و هوایی افزایش یافته و این امر ریسک تقابل ناخواسته میان جنگنده‌های اسرائیلی و ترکیه‌ای را بالا برده است. با ایجاد منطقه پرواز ممنوع تحت توافق با دمشق، اسرائیل عملاً می‌کوشد چارچوبی یک‌جانبه برای مدیریت آسمان سوریه تعریف کند و از این طریق شرایط خود را به آنکارا و دمشق دیکته کرده و احتمال هرگونه برخورد نظامی ناخواسته را به حداقل برساند.

اجرای چنین طرحی، پیامدهای مختلف منطقه‌ای در پی خواهد داشت و مشخصا رژیم اسرائیل بیشترین سود را از آن خواهد برد. از یک سو، تهدید مستقیم هوایی علیه ایران از جبهه غربی دائمی و مستحکم تر می‌شود (همانند جنگ ۱۲ روزه اخیر)؛ از سوی دیگر، ترکیه نیز تا حدودی زیادی آزادی عمل عملیاتی‌اش در حریم هوایی سوریه را از دست می‌دهد. در عین حال، دمشق نیز تحت سلطه رژیم اسرائیل قرار خواهد گرفت. سوریه اکنون در واقع گروگانی در چنگ رژیم اسرائیل و آمریکاست. هرچند که این طرح موضوع مطلوبی برای دولت حاکم بر سوریه نیست اما وضعیت میدانی فعلی حاکم بر جنوب سوریه دمشق را برای پذیرش این طرح تحت فشار قرار خواهد داد.