پاسخ به سوالات کلیدی در خصوص افغانستان _ شماره اول

۱- در حال حاضر وضعیت افغانستان چگونه است؟ جریانهای درگیر در افغانستان چه کسانی هستند؟

به طور کلی جریانهای درگیر در افغانستان را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

الف- طالبان و گروههای تابع:
طالبان گروهی با اکثریت قوم پشتون با طیف‌بندی های مذهبی مختلف، که تحت تاثیر جنبش های فکری در اهل سنت از دیوبندی تا سلفی‌گری و وهابیت بوده و در پاکستان و افغانستان با حمایت کشورهای حاشیه خلیج‌فارس پایه ریزی شده‌اند.

ب- دولت وحدت ملی:

دولت وحدت ملی بعد از حمله آمریکا و متحدینش به افغانستان و عقب نشینی طالبان از کابل و سایر شهرهای اصلی تشکیل شد.
رأس قدرت دولت وحدت همواره در دست جریانهایی بوده است که وابستگی بیشتری به غرب داشته اند و سایر جریانها نظیر جمعیت اسلامی، احزاب شیعه و ترکمن و… با تقسیم بندی قدرت در وزارتخانه ها و نهادها کنار آمده اند.

ج- داعش:
بدنه داعش در افغانستان غالبا تابعیت های خارجی و افراط گرایانی هستند که از تشکیلات طالبان و القاعده به مقاصد خود نرسیده‌اند. تحرکات داعش در افغانستان همانند سوریه و عراق نبوده و حاکمیت آنها در مناطق ثابت نیست. داعش در مناطق شرقی (ننگرهار) و شمالی (فاریاب و جوزجان و…) افغانستان فعال هستند.

۲- تفاوت طالبان با القاعده و داعش در چیست؟

به طور خلاصه میتوان گفت طالبان نسبت به القاعده و یا داعش چارچوب معتدل تری دارد. آنها قائل به مذاکره با کشورهای دیگر هستند؛ اما داعش مذاکره را مردود می‌دانند.
طالبان جهاد را در ساقط کردن حکومت افغانستان و بیرون راندن نیروهای خارجی می‌بیند؛ اما داعش تفکر سیطره بر جهان و برپایی دولت اسلامی را دارد.
داعش به محدودیت قومی قائل نیست؛ اما طالبان لااقل در عمل قوم گرایی را مدنظر داشته اند.
دامنه عملیات‌های داعش و القاعده در سراسر جهان بوده است اما طالبان عملیات‌های خود را به امارتی در افغانستان محدود کرده اند.
در ساختار سیاسی، طالبان دارای دو شورای مرکزی و داخلی است؛ اما القاعده و داعش چنین ساختاری ندارند.
جریان غالب طالبان تابع مذهب حنفی اند و تضاد و تقابلی را با سایر مذاهب نظیر شیعیان دنبال نمی‌کنند (مگر برخی جریانهای داخلی که در سالهای اخیر به سایر گروهها گرایش پیدا کرده و جدا شده اند.)؛ اما القاعده و داعش با رد تفکر مذاهب اهل سنت، مرجع خود را قرآن و احادیث می‌دانند و به دنبال غالب ساختن تفکر به ظاهر جدید خود در ممالک اسلامی و نهایتا جهان هستند.

۳- پس از حمله آمریکا و متحدینش به افغانستان، چگونه طالبان به حیات خود ادامه داد؟ آیا حمایت پاکستان، روسیه و ایران در این امر تاثیر گذاشته است؟

بدنه مردمی طالبان در مناطق مرزی و پشتون نشین پاکستان و افغانستان است؛ بنابراین از بین بردن کامل این گروه با وجود چنین بنیان گسترده اجتماعی‌ای، با عملیات «بلندمدت آزادی افغانستان» میسر نشد. پس از اتمام عملیات آمریکا در افغانستان هسته های از هم پاشیده طالبان مجددا تشکیلات خود را تجمیع کرده و با استفاده از ضعف حکومت موقت در بازسازی کشور و رفع فساد، توانستند به جنوب افغانستان نفوذ و سیطره پیدا کردند.

طالبان در سال ۲۰۰۸ میلادی موفق به پیشروی‌هایی در افغانستان شد که حتی پایتخت این کشور را مورد تهدید قرار می داد، اما با عملیات و حمایت مجدد آمریکا و متحدین تا به امروز درگیریها ادامه داشته و کنترل شهرها مدام دست به دست می‌شود.
از رسانه ها و مقامات غربی گفته می‌شود که حمایت پاکستان، روسیه، کشورهای عربی و حتی ایران از طالبان موجب عدم شکست کامل طالبان است. اما اشتباه غربی ها فراتر از این روابط طالبان با دیگر کشورها، در نادیده گرفتن نقش حمایت قومی و مردمی منطقه از طالبان است.

۴- در حال حاضر چند درصد خاک افغانستان در سیطره دولت و طالبان قرار دارد؟

بدلیل دست به دست شدن مناطق و شهرها در فواصل زمانی کوتاه؛ نمی‌توان آمار دقیق در این خصوص داد.
اما براساس آمار سازمان سیگار (اداره کل بازرس ویژه بازسازی افغانستان)، ۵۳ درصد خاک افغانستان تحت کنترل دولت وحدت است و حدود ۶۳ درصد جمعیت افغانستان در آن زندگی می کنند. ۴۷ درصد تحت کنترل طالبان است که حدود ۳۷ درصد جمعیت افغانستان در آن مناطق حضور دارند.