اتحادیه عرب بازیگر جدید قفقاز می‌شود؟

روابط تهران و باکو به‌دلیل مواضع اصولی و منطقی ایران در خصوص حفظ مرزها و مخالفت با اشغال جنوب ارمنستان همچنان به‌صورت نه چندان گرم و همراه با تبلیغات ضد ایرانی در رسانه‌های جمهوری آذربایجان دنبال می شود.

نیکول ووای پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان در ۱۰ آبان ماه و یک روز پس از نشست سه جانبه سوچی روسیه، در میان روابط نه چندان دوستانه جمهوری آذربایجان با ایران به تهران سفر کرد. سفر پاشینیان در حالی در رسانه‎‌های ایرانی پوشش داده شد که از سوی دیگر در همان روز، اخبار حضور الهام علیف رئیس جمهور آذربایجان به عنوان میهمان افتخاری در نشست سران اتحادیه عرب به طور کلی نادیده گرفته شد! موضوع مهمی که می‌تواند تاثیرات بسیار مهمی در منطقه قفقاز داشته باشد و سبب ورود بازیگران جدید به این منطقه بشود.

نشست اتحادیه عرب در الجزایر

نشست سران اتحادیه عرب در الجزایر پایتخت الجزایر شامگاه ۱۰ آبان برگزار شد و رئیس جمهور آذربایجان مورد استقبال برگزار کنندگان و شرکت کنندگان این نشست قرار گرفت. الهام علیف در سخنان خود در این نشست موضوعاتی مانند اشغال قره باغ به دست ارمنستان، ویرانی و توهین به مساجد مسلمانان، آزادسازی و بازسازی قره باغ را مطرح کرد. وی همچنین به نقش کشورش به عنوان تامین کننده حامل های انرژی و پل ارتباطی میان شرق و غرب نیز پرداخته است.

کارشناسان برنامه «اساس مسئله» شبکه تلویزیونی «آذ تی وی» آذربایجان بخشی از روند کنونی و پیش روی این حضور در نشست الجزایر را بیان کرده اند.

راسیم موسابَی اف تحلیل گر کهنه کار درباره حضور آذربایجان در بازارهای مالی و اقتصادی کشورهای عضو اتحادیه عرب می گوید: “جمهوری آذربایجان اصولا در منطقه قفقاز و آسیای میانه نقش بسزایی دارد و نفوذش به همین محدوده ختم می شود. حدود ۹۰ درصد صادرات کشور را نفت و گاز تشکیل می دهد و حجم دیگر کالاهای تولیدی به قدری نیست که بتواند به بازارهای کشورهای عربی حوزه دریای مدیترانه، دریای سرخ، دریای عرب و خلیج فارس برسد. همچنین بزرگترین شریک تجاری آذربایجان در میان کشورهای عربی، مصر است که این رابطه نیز بیش از چند ده میلیون دلار نیست.”

وی در ادامه با بیان شباهت اقتصادی میان کشورهای اتحادیه عرب و آذربایجان تصریح می کند: “کشورهای متمول عربی عمدتا صادر کننده نفت و گاز هستند و آذربایجان نیز همین محصولات را صادر می کند که آنها را از صادرات به یکدیگر بی نیاز می کند. ما می‌توانیم با حمایت سیاسی ترکیه و در کنار شرکتهای ترکیه‌ای وارد بازارهای کشورهای عربی حوزه مدیترانه شویم.”

موسابی اف با بیان زمینه مشترک اتحادیه عرب و آذربایجان تصریح می کند: “آذربایجان توانسته با کمک ترکیه عضو ناظر اتحادیه عرب به این نشست دعوت شود. ترکیه در اتحادیه کشورهای عربی نقشی تاریخی دارد و از طرفی با آذربایجان نیز رابطه گرمی دارد. این رابطه می تواند در چارچوب موضوعات سیاسی و امنیتی دنبال شود. کشورهای اتحادیه عرب به دلیل دخالت ایران در سوریه، یمن و عراق حساس هستند. همچنین مناقشه اخیر میان ایران و آذربایجان نیز مورد توجه اتحادیه عرب است.“

وی به تنش مشترک میان آذربایجان و الجزایر رئیس دوره ای اتحادیه عرب اشاره کرده و بیان می کند: “فرانسه یک میلیون و پانصد هزار نفر از مردم الجزایر را قتل عام کرده است. همچنین این کشور از کشتار مردم آذربایجان به دست ارامنه و اشغال قره باغ از ارمنستان حمایت کرده است.”

راسیم موسابَی اف با ابراز تردید درباره ایجاد روباط مستحکم اتحادیه عرب با آذربایجان معتقد است: “کشورهای عربی به تنهایی و یا در قالب اتحادیه عرب، در روابط سیاسی و نظامی چندان مستحکم عمل نمی کنند و پشتیبان یکدیگر نیستند. ما با یک اتحادیه یک دست روبرو نیستیم و با برخی از کشورهای عربی می توانیم رابطه خوبی برقرار کنیم.”

سامر حیدر اف دیگر تحلیل گر این برنامه در تحلیل خود با اشاره به نقش واسطه گری کشورش برای عادی سازی رابطه اعراب و اسرائیل می گوید: “آذربایجان در برقراری رابطه دیپلماتیک میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با اسرائیل نقش آفرینی کرده است.”

بنابر تحلیل تحولات جهان اسلام الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان از این سفر دست خالی بازنگشته است. وی توانسته با همراهی چند کشور عربی و ترکیه جای پایی در این اتحادیه در میان ۲۲ کشور باز کند. چنانچه تحلیل های این برنامه را مد نظر قرار دهیم برخی کشورهای اتحادیه عرب از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین، مصر، مراکش، الجزایر و چند کشور دیگر احیانا وارد بازی سیاسی و امنیتی قفقاز خواهند شد. این همان سیاستی است که در دوره حیدر علی اف رئیس جمهور پیشین آذربایجان پس از پایان جنگ اول قره باغ دنبال شده و توانسته این کشور را در مقابل روسیه و ایران، دو دولت قدرتمند همسایه خود حفظ کند.