نفت در برابر غذا، توطئه شرکت بریتانیایی علیه منافع سوریه

شرکت انگلیسی «GULFSANDS PETROLEUM»، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های استخراج‌کننده نفت در سوریه می‌باشد که اخیراً با ارائه پیشنهاد «نفت در برابر غذا» نظرها را در خصوص بازگشت سوریه به عرصه بین‌المللی به خود جلب کرده است. بر این اساس، نفت سوریه استخراج و در سطح جهانی فروخته می‌شود و در ازای آن به دولت، مردم سوریه و نیروهای دموکرات‌ سوریه محموله‌های غذایی ارائه می‌شود.

از نظر دیپلماتیک اما این پیشنهاد تقریباً غیرواقعی به‌نظر می‌رسد چراکه گرد هم‌آوردن طرف‌های درگیر در سوریه چندان ممکن نیست. با این همه در حال حاضر مخالفت اروپا و آمریکا تلاش‌ها برای ورود مجدد دولت سوریه در عرصه بین‌المللی یا منطقه‌ای را با ناکامی مواجه کرده است.

طرح مشکوک
این شرکت انگلیسی همچنین پیشنهاد کرده است که این پروژه زیر نظر سازمان ملل و کشورهای فعال در سوریه هماهنگ شود تا از درآمدهای نفتی برای تأمین مالی پروژه‌های بشردوستانه، اقتصادی و امنیتی در تمام مناطق سوریه استفاده شود.

این طرح همچنین با هدف بازگرداندن شرکت‌های نفتی بین‌المللی به سوریه با سپرده‌گذاری درآمدهای حاصل از فروش نفت در یک صندوق بین‌المللی تحت نظارت سازمان ملل متحد به جای پرداخت به دولت سوریه، در نظر گرفته شده است. در نتیجه، پرداخت‌ها به بودجه برنامه‌های غذایی یا توسعه زیرساخت‌هایی که تولید غذا را تضمین می‌کند، منتقل می‌شوند.

«جان بل»، مدیر اجرایی این شرکت، تأیید کرد که «این طرح به کاخ سفید و وزارتخانه‌های خارجه آمریکا و بریتانیا ارائه شده است و در حال حاضر در حال بحث است». وی خاطرنشان کرد که این طرح شبیه به طرح‌های قبلی طراحی شده در کشورهای مشمول تحریم مانند ایران و عراق است.

بل در بیانیه‌ای اشاره کرد که بر اساس طرح پیشنهادی، یک سوم درآمدهای نفتی به شرکت‌های انرژی تعلق می‌گیرد و این امر مستلزم تأیید طرف‌های مربوطه سوری (حکومت سوریه و نیروهای دموکراتیک سوریه) است. از طرفی اجرای این طرح می‌تواند به تقویت معارضین و تروریست‌های سوری مخالف دولت نیز کمک کند چرا که بخش اعظم درآمد حاصل از فروش نفت همانطور که جان‌بل گفته بود به‌جای پرداخت به دولت سوریه معطوف به تقسیم پروژه‌های غذایی بین دولت، مردم و نیروهای دموکراتیک سوریه خواهد شد. نکته اینکه در این میان او مردم را از دولت جدا دانسته و با توجه به دیدگاه غربی، شرکت مذکور نسبت به اوضاع سوریه، احتمالاً جان بل تروریست‌ها و معارضین را بخشی از مردم تلقی کرده است.

هر چند عملی کردن این طرح چندان آسان نخواهد بود اما این بدان معناست که ایالات متحده، بریتانیا، روسیه و ترکیه علاقه‌مند به پذیرش و اغلب مشارکت در این طرح خواهند بود، به ویژه اینکه از نگاه مجامع بین‌المللی حکومت سوریه در این پروژه‌ها متعهد عمل نکرده و به‌طور مداوم قوانین و شرایط سازمان ملل متحد را نقض کرده است.

بل در این رابطه اظهار داشت که تمامی تاسیسات نفتی را می‌توان برای تولید بیش از ۵۰۰ هزار بشکه نفت در روز بازسازی کرد و درآمد مجموع سالانه با قیمت فعلی نفت به بیش از ۲۰ میلیارد دلار خواهد رسید.

گفتنی است ایده استفاده از درآمدهای نفتی برای تامین مالی کمک‌های بشردوستانه و بازسازی زیرساخت‌های ویران شده تنها در مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه در دوران دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا مطرح شد.

فساد و سوء مدیریت
در اواخر قرن گذشته، طرح “نفت در برابر غذا” در شورای امنیت در سال ۱۹۹۳ با هدف تامین نیازهای بشردوستانه مردم عراق پس از تحمل یک دوره سخت تحریم، توسط ایالات متحده در مورد عراق اعمال شد. محاصره‌ای که واشنگتن و متحدانش بر دولت بغداد پس از تهاجم این کشور به کویت در آگوست ۱۹۹۰ تحمیل کرده بودند.

این برنامه که بالغ بر ۶۴ میلیارد دلار بود، به عراق اجازه داد تا بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۳ مقادیر محدودی از نفت را زیر نظر سازمان ملل بفروشد تا بتواند مواد مورد نیاز مردم را خریداری کند، اما اجرای آن با فساد، سوء مدیریت و میلیون‌ها دلار اختلاس همراه شد. این برنامه در دسامبر ۱۹۹۶ آغاز شد و در نوامبر ۲۰۰۳، هشت ماه پس از حمله آمریکا به عراق، پایان یافت.

بر اساس گزارش یک کمیسیون مستقل تحقیق به رهبری «پل ولکر»، رئیس سابق فدرال رزرو آمریکا (FEDERAL RESERVE)، بیش از ۲۲۰۰ موسسه (آمریکایی، روسی، فرانسوی و چینی) از بیش از ۶۰ کشور جهان در این فساد دست داشتند.

همچنین به نقل از دیپلمات سابق آمریکایی «رابرت دویچ»، برنامه نفت در برابر غذا در عراق با خلاءهای بسیاری مواجه بود و صدام حسین از آن به عنوان ابزاری برای تقلب و کنترل استفاده می‌کرد.

با این حال، جان‌بل بر طرح جدید شرکت و احتمال موفقیت آن پافشاری کرد و اذعان داشت که پیاده‌سازی این طرح با پروژه عراق متفاوت خواهد بود.

از سوی دیگر، بررسی اقتصادی خاورمیانه نشان داد که «میخائیل کروپیف»، رئیس Gulfsands، در گذشته با مقامات روسیه ارتباط داشته که این موضوع را با وجود انکار این ادعاها از سوی شرکت، به یک عامل پیچیده تبدیل می‌کند.

«Gulfsands Petroleum» یک بازیگر کوچک در بازار نفت سوریه قبل از شروع جنگ بود و تنها ۲۴ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۰ استخراج می کرد که معادل ۶ درصد از کل تولید نفت محسوب می‌شد.

احتمال عملی نشدن پروژه
«الهام احمد»، رئیس مشترک شورای سوریه دموکراتیک، موافقت ایالات متحده آمریکا با این طرح را بعید دانست چراکه به عقیده وی آمریکا به بازاریابی برای سرقت منابع طبیعی سوریه متهم می‌شود.

از دیدگاه “حسن الشاقل”، محقق مرکز مطالعات آناتولی، طرح نفت در برابر غذا به چند دلیل در سوریه قابل اجرا نیست، مهمترین آنها این است که چنین طرحی نیاز به اجماع بین‌المللی دارد.

همچنین سوریه ذخایر زیادی از نفت ندارد، زیرا حداکثر ظرفیت تولید نفت از ۶۰۰ هزار بشکه در روز فراتر نمی‌رود، در حالی‌که در حال حاضر، چاه‌های نفت در نتیجه استفاده نادرست از آنها آسیب می‌بینند و آنها نمی‌توانند بیش از ۲۰۰ هزار بشکه نفت تولید کنند. برنامه نفت در برابر غذا در سال ۱۹۹۳ در عراق اجرا شده بود، اما عراق در آن زمان روزانه ۳ میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد و سهم بزرگی در بازار جهانی داشت، درنتیجه کمبود آن احساس می‌شد. بحرانی که در آن زمان قدرت‌های جهانی را مجبور به پذیرش اجرای این طرح کرد.

ذخایر اثبات شده نفت سوریه در آخرین آمار سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۵.۲ میلیارد بشکه برآورد شده است. این میادین در حال حاضر بین طرف‌های درگیر سوریه تقسیم شده است. دولت، میادین نفتی بسیار کوچک در انتهای جنوبی رود فرات در استان رقه را کنترل می‌کند که‌ از نظر اقتصادی تکیه‌گاه مناسبی محسوب نمی‌شود.

این در حالی است که نیروهای دموکراتیک سوریه کنترل بیشتر میادین نفتی در شهرهای حسکه و دیرالزور در شمال شرق سوریه را در اختیار دارند اما نیروهای مخالف سوری مستقر در شمال غرب سوریه، ذخایر نفتی در اختیار خود ندارند.

برآورد دولت سوریه آن است که کل تولید نفت این کشور در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۸۶ هزار بشکه در روز بوده که تقریباً یک چهارم از ۳۵۳ هزار بشکه در روز تولید شده در سال ۲۰۱۱ است و تقریباً یک چهارم درآمد آن را نشان می‌دهد.