دانش نظامی: سامانه پدافند هوایی برد کوتاه پانتسیر

سامانه دفاع هوایی پانتسیر از مفهوم کلی طراحی متعلق به سامانه Tunguska M1 بهره می‌برد که ترکیبی از موشک پدافندی و توپ ۳۰ میلیمتری ضد هوایی است. فلسفه این نوع طراحی، مبارزه با بالگردهایی است که بعد از شلیک سریعا ارتفاع کم کرده و خود را از چشم رادار مخفی می‌کنند، به همین منظور ترکیبی از موشک پدافندی و توپ ضد هوایی برای واکنش سریع در فواصل مختلف و حالات مختلف در نظر گرفته شده است. سامانه Tunguska بر روی یک شاسی زرهی نصب می‌شد، وجود شاسی زرهی این امکان را می داد که این سامانه همپای یگان زرهی حرکت کند و حافظت از نیروها را در مقابل تهدیدات بالگردها داشته باشد.

اثربخشی موشکهای ضد رادار AGM-88 HARM تولید آمریکا و موشک ضد رادار ALARM ساخت انگلستان در برابر سیستم‌های قدیمی شوروی مستقر در عراق در جنگ اول خلیج فارس نشان داد که سامانه‌های پدافندی برد بلند و متوسط نیازمند حفاظت هستند. مجموعه سامانه‌های پدافندی عراق در چند روز اول عملیات طوفان صحرا در اثر حملات موشکهای ضد رادار از بین رفتند و این موشکها بدون هیچ مانعی رادارهای سامانه‌های پدافندی را از بین می‌بردند. این عملیات نشان داد که اگر جنگنده مجهز به موشک ضد رادار به اندازه کافی نزدیک شود که بتواند موشک را شلیک کند، احتمالا رادار سامانه پدافندی از بین می‌رود.
تجربه جنگ اول خلیج فارس نشان داد با اینکه سامانه‌هایی مانند S-300PS/PM (SA-10/20) بدلیل متحرک بودن، آسیب‌پذیری کمتری در برابر حملات دارند، اما زمانی که واحد S-300 توسط نیروهای دشمن پیدا می‌شد، بسیار آسیب پذیر بود. بنابراین با توجه به تجربه اثر بخشی موشک‌های ضد رادار، یکی از اهداف توسعه سامانه Pantsir، حفاظت از انواع سامانه‌های پدافندی در برابر موشک‌های ضد رادار بود.

از این رو، هدف از ساخت سامانه پدافندی Pantsir، حفاظت از اهداف نقطه‌ای و منطقه‌ای و ایجاد پوشش پدافندی برای نیروهای موتوری یا مکانیزه تا اندازه هنگ و برای دفاع از سیستم‌های دفاع هوایی رده بالاتر مانند S-300 و S-400 در برابر هواپیما، هلیکوپتر، مهمات دقیق، موشک‌های ضد رادار، موشک‌های کروز و پهپادها تعریف شد.

تاریخچه:
اولین مورد برای توسعه سامانه، انتخاب نوع شاسی حامل آن بود. با توجه به تعریف هدف ساخت برای پانتسیر در جهت ارائه دفاع هوایی به سامانه‌های پدافندی برد بلند اس-۳۰۰، سامانه پدافندی پانتسیر نیازمند تحرک بالایی بود، به همین منظور یک شاسی چرخدار برای Pantsir-S بهتر از یک شاسی شنی‌دار بنظر می‌رسید، زیرا وسایل نقلیه چرخدار سریعتر بوده و کمتر مستعد خرابی هستند، همچنین نگهداری آنها آسانتر و تولیدشان ارزانتر است.

توسعه Pantsir-S در سال ۱۹۹۰ به عنوان جانشین برنامه‌ریزی شده Tunguska M1 آغاز شد. در قدم اول تجهیزات مانند برجک و رادار باز طراحی شد و سپس بر روی شاسی Ural-5323 نصب گردید تا نمونه اولیه در سال ۱۹۹۴ تکمیل شود، این نمونه در نمایشگاه MAKS-1995 به نمایش درآمد. به‌دلیل مشکلات مالی که از سال ۱۹۹۱با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی آغاز شده بود، بودجه توسعه پدافند کوتاه برد پانتسیر در سال ۱۹۹۵ متوقف شد، اما KBP با استفاده از بودجه خود به توسعه برنامه ادامه داد.
به منظور کاهش هزینه‌ها در طراحی اولیه از همان رادار درگیری ۱L36-1 و موشک ۹M335 مورد استفاده در سامانه تونگوسکا استفاده شد. برجک اصلاح شد تا تعداد موشک‌ها از ۸ به ۱۲ افزایش یابد و یک سیستم دید اپتیکی هم به آن افزوده شد و در ادامه رادار نیز اصلاحاتی دریافت کرد، دو عدد توپ ۳۰ میلی‌متری ۲A72 خنک‌شونده با مایع و توان شلیک ۳۰۰ تا ۴۵۰ گلوله در دقیقه، با سرعت دهانه ۹۷۰ متر بر ثانیه و برد مؤثر ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ متر نیز در برجک مورد استفاده قرار گرفت.

نمونه اولیه سامانه، دارای یک رادار جستجوی سهموی (Paraboloid) تاشو بود که در باند S کار می‌کرد و یک رادار درگیری تخت با رادوم مخروطی که در دو باند X و MMW قادر به فعالیت بود. این رادارها توان کشف و درگیری با اهداف دارای سطح مقطع راداری ۰.۱ مترمربع را در فاصله ۱۵ کیلومتر را داشته و همزمان با دو هدف را درگیر می‌شدند، مجموعه دوربین‌های سامانه نیز توان درگیری قابل توجهی را در نبود رادار به سامانه می‌دادند.
رادار دوم این سامانه رادار کنترل آتش ۱RS2/1RS2-E Shlem یا SSTsR بود. این رادار پالس داپلر توان رهگیری یک هدف ۲ متر مربعی را از فاصله ۳۰ کیلومتر دارد. این رادار در دو باند X و Ku فعالیت میکند که باند X برای کشف هدف و باند Ku برای هدایت موشک استفاده میشود. این رادار توان رهگیری یک هدف و هدایت دو موشک را داشت که بعدها این رادار با یک رادار دیگر تعویض شد.
یکی از دلایل قطع بودجه ساخت پانتسیر عدم توانایی شلیک این سامانه در حین حرکت بود، که از نظر فلسفه ساخت یعنی حفاظت از سامانه‌های متحرک غیرقابل قبول بود. دلیل وجود این مشکل استفاده از برجک اصلاح شده سامانه Tunguska بود. جهت رفع این مشکل، KBP دست به باز طراحی مجدد برجک زد و تمام ویژگی‌های بازمانده از طراحی قدیمی را حذف نمود. تولید یک رادار جدید PESA (آرایه اسکن الکترونیکی غیرفعال) برای افزایش توان درگیری از جمله این تلاش‌ها بود.
در طول توسعه سامانه Pantsir از کامیون‌های Ural-5323، MZKT-7930 و KAMAZ-6530 استفاده شد اما در نهایت کامیون KAMAZ-6560 وارد خط تولید این سامانه شد. البته برای سامانه های تحویلی به امارات متحده عربی از شاسی MAN ارائه شده توسط اتحادیه اروپا نیز استفاده شده است. توسعه این بخشها نهایتا به اولین عرضه یعنی Pantsir-S1 منجر شد.

انواع سامانه پدافندی پانتیسر

سامانه پدافندی کوتاه برد Pantsir-S1:
سامانه پدافندی Pantsir-S1 با ترکیبی از توپ ضد هوایی و موشک پدافندی عرضه شد و تمام اجزای آن بر روی یک خودرو حامل نصب و بکارگیری می‌شود. این سامانه برای دفاع نقطه‌ای از تأسیسات نظامی، صنعتی، اداری و دیگر واحدها در برابر هواپیما، هلیکوپتر، مهمات دقیق، موشک‌های کروز و پهپادها طراحی شده است.

کامیون حامل سامانه Pantsir-S1:
همانطور که بیان گردید این سامانه از کامیون KAMAZ-6560 به عنوان شاسی اصلی استفاده می‌کند که برای ارتش روسیه به کارگیری می‌شود. کامیون کاماز یک کامیون ۴ محور ۸×۸ است. این کامیون ۳۱/۷ تنی از موتور دیزل KamAZ-740.35-400 بهره می‌برد؛ این موتور ۴۰۰ اسب بخاری امکان حمل حداکثر ۲۰ تن بار و یدک کشیدن ۱۴ تن بار را به این کامیون می‌دهد. کامیون KAMAZ-6560 برای انواع دیگر سامانه پدافندی پانتسیر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سامانه پانتسیر امکان عرضه بر روی کامیون BAZ-6909 نیز دارد که کامیون مورد استفاده در سامانه S-400 است و مانند کامیون کاماز ۸×۸ می‌باشد، اما برخلاف کامیون KAMAZ-6560 که یک محور فرمانپذیر دارد، BAZ دارای دو محور فرمانپذیر است. همچنین این سامانه بر روی شاسی زرهی GM-352 که با تونگوسکا مشترک است، همچنان در دسترس بوده تا در کنار گردانهای زرهی نیز حضور داشته باشد. تمام این مدلها در قالب Pantsir-S1 عرضه شده است.

تسلیحات سامانه Pantsir-S1:
سامانه پدافندی کوتاه برد Pantsir-S1 دارای ۱۲ موشک جدید می‌باشد. این موشک دو مرحله‌ای دارای برد ۱ تا ۱۲ کیلومتری و کلاهک ۲۰ کیلوگرمی در کنار سرعت ۱۳۰۰ متر بر ثانیه است. این موشک دارای بدنه دو تکه در پیکربندی پشت سر هم است؛ به این صورت که بوستر با مکانیزم جداسازی پشت سر موشک اصلی که حاوی سرجنگی و فیوزهای تماسی و مجاورتی می‌باشد قرار گرفته و بعد از پرتاب و پایان سوخت خود از موشک جدا شده تا موشک بصورت مستقل عمل کند و به سمت هدف برود. وزن این موشک در هنگام پرتاب ۶۵ کیلوگرم است که برد آن تا ۲۰ کیلومتر و ارتفاع درگیری آن تا ۱۰ کیلومتر افزایش پیدا کرده است. این موشک فاقد جستجوگر بوده تا هزینه تولید آن کاهش یابد و در نتیجه هزینه درگیری با هدف نیز کاهش می یابد. موشک ۵۷E6 با طول عمر خدمتی ۱۵ سال، توسط رادار تا لحظه برخورد هدایت می‌شود. احتمال اصابت این موشکها به هدف ۷۰ تا ۹۵ درصد عنوان شده است که به دلیل وجود رادار قدرتمند هدایت کننده آن است.
سامانه Pantsir-S1 در کنار موشک‌هایی که شرح داده شد دارای یک توپ خودکار ۳۰ میلی‌متری ۲A38M خنک‌شونده با مایع است که توان شلیک ۱۹۵۰ تا ۲۵۰۰ گلوله در دقیقه با سرعت دهانه ۹۶۰ متر بر ثانیه را داشته و ظرفیت خشاب برجک به ۱۴۰۰ گلوله افزایش یافته است.
سامانه پانتسیر که به سه اپراتور نیاز دارد، یک طرح بسیار ماژولار است که شامل رادار، موشک و توپ بوده و بر روی یک برجک با توان چرخش ۳۶۰ درجه قرار گرفته است. کامپیوتر و موتور برق نیز در انتهای کامیون قرار دارد. استفاده از نمایشگرهای دیجیتال بجای نمایشگرهای CRT نیز از دیگر تغییرات در نمونه جدید پانتسیر است. لازم به ذکر است، توان تعویض و ارتقا تمام بخش‌های نام برده شده و سایر سخت افزارها وجود دارد.

تجهیزات راداری در Pantsir-S1:

– رادار جستجو و رهگیری ۲L80E ساخت شرکت VNIIRT:
شرکت VNIIRT که بخشی از هلدینگ آلماز-آنتی به عنوان هشتمین پیمانکار بزرگ جهان بوده و طراح رادارهای نظارت هوایی زمین پایه است، مسئول طراحی یک رادار جدید شد. رادار طراحی شده جدید که با نام ۲L80 و ۲L80E شناخته شدند، یک رادار آرایه فازی غیرفعال (PESA) با وزن ۷۶۰ کیلوگرمی با توان چرخش مکانیکی و ابعاد ۱۷۷۶×۹۴۰ میلی‌متر بود. این رادار آرایه فاز غیر فعال، یک رادار جستجو ۳۶۰ درجه و دائم کار بوده و در قسمت بالا و پشت برجک قرار می‌گیرد و دارای زاویه آزادی ۲۶ تا ۸۲ درجه در ارتفاع است که از ۱ تا ۵۰ کیلومتر توان جستجو داشته و در ۲ تا ۴ ثانیه آسمان را اسکن می‌کند. این رادار با قابلیت شناسایی اهداف هوایی با سطح مؤثر پراکندگی ۲ تا ۳ متر مربع در فاصله بیش از ۳۰ کیلومتر و ردیابی آنها از فاصله بیش از ۲۴ کیلومتر ارائه شده است. Pantsir-S1 با موشک های خود می تواند با هواپیماهای تاکتیکی در حداکثر برد ۲۰ کیلومتر و ارتفاع ۱۰ کیلومتر، موشک های کروز مادون صوت در برد ۱۲ کیلومتر و ارتفاع ۶ کیلومتر و موشک های هوا به زمین با سرعت بالا درگیر شود. Pantsir-S1 با توپ‌های ۳۰ میلیمتری خود می تواند اهداف هوایی را در حداکثر برد ۴ کیلومتر و حداکثر ارتفاع ۳ کیلومتر منهدم کند.
عملکرد رادار ۲L80E برای انواع مختلف هدف با توجه به سطح مقطع راداری آن اینگونه ذکر شده است:
۳۶ کیلومتر برای یک جنگنده کوچک با سطح مقطع راداری (RCS) 2 متر مربع.
۲۰ کیلومتر برای موشک کروز مانور با سطح مقطع راداری(RCS) 0.1 متر مربع.
۱۶ کیلومتر برای گلایدبمب با سطح مقطع راداری (RCS) 0.2 متر مربع.
۱۲ کیلومتر برای یک موشک ضد رادار AGM-88 HARM با سطح مقطع راداری (RCS) 0.1 متر مربع.
۳۲ کیلومتر برای یک هلیکوپتر تهاجمی AH-64 Apache.

– رادار کنترل آتش ۱RS2-1:
رادار کنترل آتش ۱RS2-1 (نسخه صادراتی ۱RS2-1E) که آرایه فازی غیر فعال (PESA) است، برای جایگزینی با رادار ۱RS2-Shlemساخته شد، این سامانه راداری همزمان با دو هدف درگیر می‌شود و با اولویت‌بندی اهداف و انهدام آنها در عرض یک دقیقه می‌تواند با ۱۲ هدف درگیر شود. برد موثر این سامانه برای موشک‌ها ۲۰ کیلومتر و حداکثر ارتفاع ۸ کیلومتر عنوان شده همچنین گفته شده است توان درگیری با گلوله های توپخانه را در فاصله چهار کیلومتر دارد.
شرکت KBP ادعا می‌کند طول موج این رادار “۸ میلی متر در باند K” بوده و هندسه آنتن ۱۵ میلی‌متر (۲۰ گیگاهرتز) تا ۱۸ میلی‌متر (۱۶.۷ گیگاهرتز) است، همچنین توان جستجوی همراه با تغییرات مکانیکی در ارتفاع بین ۵- تا ۸۲ درجه را دارد. این رادار با توان هدایت ۴ موشک بصورت همزمان قابلیت ردیابی اهداف هوابرد با سرعت‌های بین ۱۰ تا ۱۱۰۰ متر در ثانیه را دارد.
عملکرد رادار ۱RS2-1 برای انواع مختلف هدف با توجه به سطح مقطع راداری آن اینگونه ذکر شده است:
برد کشف هدف با سطح مقطع راداری (RCS) 2 متر مربع ۲۴ کیلومتر
برد کشف هدف با سطح مقطع راداری (RCS) 1 متر مربع ۲۱ کیلومتر
برد کشف هدف با سطح مقطع راداری (RCS) 0/5 متر مربع ۱۶ کیلومتر
برد کشف هدف با سطح مقطع راداری (RCS) 0.1 متر مربع ۱۰ کیلومتر
برد کشف هدف با سطح مقطع راداری (RCS) 0.03 متر مربع ۷ کیلومتر

سامانه الکترواپتیک ۱۰ES1:
یک سامانه الکترواپتیک نیز برای سامانه پدافندی پانتسیر- اس۱ توسعه پیدا کرده است. این سامانه از دوربین حرارتی MATIS LR ساخت شرکت Sagem فرانسه همراه با حسگر Wide Field Of View (WFOV) که یک حسگر با میدان دید گسترده با توان جستجوی در زاویه ۴.۱۷ تا ۶.۲۵ درجه به منظور کشف هدف و حسگر Narrow Field Of View (NFOV) با زاویه جستجوی باریک ۰.۸۷ تا ۱.۳ درجه به منظور قفل روی هدف است بهره می‌برد. سامانه الکترواپتیکی ۱۰ES1 توان پوشش آزیموت ± ۹۰ درجه (زاویه سمتی از شمال در راستای افق)، پوشش ارتفاعی از -۵ درجه تا ۸۲ درجه، نرخ ردیابی زاویه ای ۱۰۰ درجه در ثانیه و شتاب زاویه ای ۱۷۰ درجه در ثانیه را دارد. این سامانه توان کشف جنگنده‌ای در ابعاد F-16 را در برد ۱۷ تا ۲۶ کیلومتر، موشکی در ابعاد موشک AGM-88 HARM را در ۱۳ تا ۱۵ کیلومتر و موشک‌های کروز را در برد ۱۱ تا ۱۴ کیلومتر و بمب‌های هواسرش (گلایدر) را در ۱۰ کیلومتری دارد.

رادار برد بلند ۱RL-123E و مرکز کنترل Pantsir-S1:
سامانه پانتسیر در “قالب گردان” دارای دو قطعه دیگر است که شامل یک رادار برد بلند ۱RL-123E و یک مرکز کنترل می شود. برد دقیق رادار ۱RL-123E اعلام نشده است، اما در منابع مختلف بردی معادل ۲۰۰ تا ۳۵۰ کیلومتر برای آن اعلام شده است. ابعاد این رادار ۲/۸ در ۳/۴ متر است و بر روی یک کامیون KAMAZ-6560 بصورت مستقل عرضه شده است. وظیفه اصلی این رادار انجام عملیات هشدار زود هنگام برای ترکیب یک گردان از پانتسیر است که زیر چتر پدافندی سامانه بردبلند دیگری قرار ندارد. اشکال اصلی این رادار عدم چرخش دائمی و پوشش ۳۶۰ درجه محیط است.
مرکز کنترل در یک گردان سامانه پدافندی پانتسیر نیز وظیفه هماهنگی بین سه یا چهار پانتسیر با رادار برد بلند و یا هماهنگی چند سامانه پانتسیر در نبود رادار بردبلند را بر عهده دارد. البته امکان هماهنگی بین چند سامانه پانتسیر در نبود مرکز کنترل نیز وجود دارد.

صادرات Pantsir-S1:
اولین سفارش این سامانه توسط امارات متحده عربی به ارزش ۷۳۴ میلیون دلار ثبت شد. این کشور در می سال ۲۰۰۰ تعداد ۵۰ سیستم ۹۶K6 Pantsir-S1 را سفارش داد که بر روی کامیون چرخ‌دار MAN SX 45 با پیکربندی ۸×۸ نصب شده بودند. بعد از تحویل اولین دسته در نوامبر ۲۰۰۴، امارات متحده عربی درخواست یک رادار جدید کرد که در سال ۲۰۰۷، این دسته با تغییرات مدنظر امارات تحویل شد.
کشور سوریه نیز ۵۰ سامانه Pantsir-S1 را سفارش داد که در ژوئن ۲۰۰۸ تحویل آن آغاز شد. اردن نیز تعداد نامعلومی از این سامانه را سفارش داده است. کشور صربستان نیز در در ۱۸ ژانویه ۲۰۲۰ اعلام کرد شش سامانه Pantsir-S1 خریداری نموده است و در فوریه ۲۰۲۰ اولین دسته از Pantsir-S1 را تحویل گرفت.

مشخصات سامانه Pantsir-S1:
مهمات: ۱۲ عدد موشک ضد هوایی (SAM) روی پرتابگر و تعداد ۱۴۰۰ گلوله ۳۰ میلیمتری
برد موشک: تا ۲۰ کیلومتر
ارتفاع درگیری موشک: تا ۱۵ کیلومتر
برد توپ: تا ۴ کیلومتر تا ارتفاع ۳ کیلومتر
برد رادار: برای سطح مقطع یک متر مربع ۳۸ کیلومتر
برد درگیری: برای سطح مقطع یک متر مربع ۲۸ کیلومتر
حداکثر سرعت درگیری: هدفی با سرعت ۱۰۰۰ متر بر ثانیه
تعداد درگیری همزمان: ۴ هدف
زمان واکنش: در صورت روشن بودن سامانه ۴ تا ۶ ثانیه
خدمه: ۳ نفر

سامانه پدافندی Pantsir-S2/S2E:
سامانه پدافندی Pantsir-S2 که با نام صادراتی Pantsir-S2E عرضه می‌گردد، نسخه بهبود یافته سامانه Pantsir-S1 است که در سال ۲۰۱۵ وارد خدمت ارتش روسیه شد. این سامانه از همان توپ ۲A38M در کنار ۱۲ موشک بهره می‌برد که بیش از ۲۰ کیلومتر برد دارد.
رادار جدید پانتسیر-اس۲ یک رادار SOTS S-band است که ظاهری شش ضلعی دارد و بصورت دوقلو و پشت به پشت یگدیگر قرار گرفته است. این ترکیب موجب پایش سریعتر محیط و همچنین امکان درگیر شدن در یک جهت و پایش پشت سر بصورت همزمان را فراهم می‌کند. این رادار در زمینه برد و توان درگیری نیز بهبود یافته است؛ به‌طوری که از امکان درگیری همزمان با یک هدف و هدایت دو موشک در سامانه Pantsir-S1 به درگیری همزمان با ۴ هدف و هدایت ۸ موشک در سامانه Pantsir-S2 ارتقا یافته است.
این سامانه دارای موشک جدید ۵۷E6 (نسخه صادراتی ۵۷E6E) است، که برد آن از ۲۰ کیلومتر به ۳۰ کیلومتر افزایش یافته است. به دلیل همین افزایش برد موشک، رادار جدید پانتسیر-اس۲ نیز باید توان درگیری در برد بیش از ۳۰ کیلومتر و کشف بیش از ۵۰ کیلومتر را داشته باشد. موشک ۵۷E6E دارای وزن ۷۶ کیلوگرم با سرجنگی ۲۰ کیلوگرم و سرعت ۱۳۰۰ متربرثانیه است. در موشک ۵۷E6 و ۵۷E6E از یک بوستر جدید که با الیاف فیبرکن ساخته شده استفاده می‌شود. این بوستر جدید سبک و مقاوم است و موجب افزایش برد موشک در عین کارآمدی آن می‌شود.

به‌صورت کلی، مشخصه اصلی تشخیص نمونه S2 از S1 همان رادار است که در سامانه Pantsir-S2 به صورت دو وجهی قرار میگیرد. میزان موفقیت صادرات این نمونه هنوز مشخص نیست، زیرا اطلاعات چندانی در این مورد منتشر نشده است.

مشخصات سامانه پدافند هوایی Pantsir-S2:
خودرو حامل: Kamaz-6560 8×8
طول: ۱۰/۳ متر
عرض: ۲/۵ متر
ارتفاع: ۳/۲ تا ۵ متر
خدمه: ۳ نفر

رادار: SOTS S-band و ۱RS2-1
برد کشف رادار: ~ ۵۵ کیلومتر
برد درگیری: ۳۰ کیلومتر
حداکثر سرعت درگیری: اهداف با سرعت ۱۲۰۰ متر بر ثانیه
تعداد درگیری همزمان: ۴ هدف
زمان واکنش: ۴ تا ۶ ثانیه (در صورت روشن بودن سامانه)
۱۲ عدد موشک ضد هوایی
۱۴۰۰ گلوله ۳۰ میلیمتری

موشک ۵۷E6-E
وزن: ۷۶ کیلوگرم
وزن سرجنگی: ۲۰ کیلوگرم (۵ کیلوگرم مواد منفجره)
برد موشک: ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر
ارتفاع درگیری: تا ۱۵ کیلومتر
سرعت موشک: ۱۳۰۰ متر بر ثانیه (۷۸۰ متر بر ثانیه در برد نهایی)

دو توپ دوگانه ۳۰ میلیمتری ۲А۳۸M
برد توپ: ۴۰۰۰ متر
ارتفاع درگیری: ۳۰۰۰ متر

سامانه پدافندی کوتاه برد Pantsir-M/ME:
سامانه پدافندی Pantsir-M که با پسوند ME برای نسخه‌های صادراتی معرفی شد، نسخه دریاپایه پانتسیر است که در سال ۲۰۱۵ طرح آن رونمایی شد و از ۲۰۱۸ وارد خدمت روسیه شده است. این سامانه که جایگزین سیستم SAM Kortik (SA-N-11 Grison) شده است، از دو توپ گاتلینگ ۳۰ میلیمتری GSh-6-30K/AO-18KD با حداکثر برد ۵ کیلومتر استفاده میکند. توپ کاتلینگ بدلیل وجود شش عدد توپ دوار دارای نرخ شلیک بالاتر و خنک شوندگی بهتری نسبت به توپهای عادی است. تعداد موشکها نیز از ۱۲ به ۸ کاهش یافته است.
این سامانه هم می‌تواند موشک‌های خانواده پدافندی پانتسیر با برد ۲۰ کیلومتر را شلیک کند و هم میتواند موشکهای Hermes-K را شلیک کند.
موشک هرمس یک موشک جدید و سبک است که میتواند با اهداف زرهی سبک، انواع استحکامات، اهداف کوچک سطحی دریایی و اهداف هوایی با سرعت کم درگیر شود.
سرجنگی موشک هرمس-کا ۲۷/۵ کیلوگرم وزن دارد که از ۱۳ کیلوگرم مواد منفجره تشکیل شده است. موشک Hermes-K دارای دو نمونه با بوستر ۱۷۰ میلیمتری و ۲۱۰ میلیمتری است. موشک Hermes-K با بوستر ۱۷۰ میلیمتری با وزن ۱۱۰ کیلوگرم بردی معادل ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر دارد و موشک Hermes-K با بوستر ۲۱۰ میلیمتری با وزن ۱۳۰ کیلوگرم بردی معادل ۱۰۰ کیلومتر دارد.

رادار کنترل آتش این سامانه دریایی بر اساس رادار ۱RS2-1 Pantsir توسعه یافته است، اما رادار جستجوی این سامانه بر روی دکل و به صورت چهار وجهی نصب میشود. همچنین این سامانه مانند نسخه های زمین پایه از یک سامانه الکترواپتیک نیز بهره میبرد.
سامانه پدافندی Pantsir-M بر روی ناو جنگی Odintsovo که متعلق به پروژه ۲۲۸۰۰ ناوگان دریایی بود نصب شد و در اکتبر ۲۰۲۰ مورد آزمایش قرار گرفت. پانتسیر-ام توانست تمام اهداف هوایی کوچکی توسط جنگنده‌های Su-27 به سمت آن رها شده بود را نابود کند. Pantsir-M اکنون بر روی پروژه ۲۲۸۰۰ ناوگان دریایی نصب شده و سایر کشتی‌های جنگی ارتقا یافته نیز به آن مسلح خواهند شد. این سامانه احتمالاً به سلاح اصلی دفاع هوایی نزدیک برای نیروی دریایی روسیه تبدیل خواهد شد.

سامانه پدافندی Pantsir-SA:
سامانه پدافندی Pantsir-SA که برای اولین بار در رژه پیروزی ۲۰۱۷ روسیه رونمایی شد، حاصل توسعه سامانه Pantsir-S1 است که بر روی شاسی زرهی DT-30PM قرار گرفته است. زرهی DT-30PM از دو بخش زرهی جدا از هم با فرمانپذیری واحد تشکیل شده است. به نظر می‌رسد که Pantsir-SA از سال ۲۰۱۶ تحویل ارتش روسیه شده است.
سامانه Pantsir-SA دارای ایستگاه تسلیحاتی مشابه Pantsir-S1 است، اما توپ ۳۰ میلی متری بر روی آن نصب نیست. تسلیحات اصلی این سامانه شامل ۱۸ موشک سطح به هوای ۵۷E6 بوده که بصورت ۹ عدد در سه ردیف کنار هم و در هر طرف برجک قرار گرفته‌اند. این سامانه می تواند اهدفی را در برد ۲۰ کیلومتر و ارتفاع ۱۵ کیلومتر با حداکثر سرعت ۱۰۰۰ کیلومتر بر ثانیه مورد اصابت قرار دهد.
شاسی DT-30PM مورد استفاده در این نوع پانتسیر دارای یک موتور دیزلی ۱۲ سیلندر V شکل چند سوختی YaMZ-847.10 با قدرت ۸۰۰ اسب بخار است. DT-30PM می تواند با حداکثر سرعت جاده ای ۴۵ کیلومتر در ساعت حرکت کرده و به حداکثر برد ۷۰۰ کیلومتر برسد. DT-30PM توان عبور از شیب تا ۳۰ درجه و شیب عرضی تا ۱۵ درجه را دارد و همچنین میتواند از موانعی به عرض ۴.۵ متر یا ارتفاع ۱.۲ متر عبور کند.

سامانه پدافندی کوتاه برد Pantsir-SM:
سامانه پدافندی Pantsir-SM بر اساس سامانه Pantsir-S1 توسعه یافته است. این سامانه که در نمایشگاه Army 2019 رونمایی شد، دارای همان رادار مورد استفاده در پانتسیر-اس۱ بود، با این تفاوت که برد آن افزایش پیدا کرده است. کامیون حامل این سامانه به کامیون K-53958 تغییر کرده که در اصل کامیون نظامی Kamaz-6560M با کابین زرهی است. تمام اجزا از رادار جستجو و رادار کترل آتش، سامانه اپتیکی، توپ ۳۰ میلیمتری و ۱۲ موشک بر روی برجک منصوب بر کامیون جدید نصب شده‌اند. تنها راه تشخیص سامانه S1 از SM همین نوع کامیون است که در سامانه Pantsir-SM زره پوش شده و تفاوت زیادی با نمونه Kamaz-6560 دارد.
ماکتی نیز از سامانه Pantsir-SM به نمایش گذاشته شده که این سامانه پدافندی را دارای ۲۴ موشک نشان می‌دهد، به این صورت که هر طرف برجک دارای چهار ردیف سه تایی از انواع موشک ۵۷E6 است، اما در زمان رونمایی همان ۱۲ موشک استاندارد سامانه Pantsir-S را حمل میکند.

این سامانه جدید دارای یک موشک جدید به نام ۵۷E6-E-M بوده که دارای برد ۴۰ کیلومتر می‌باشد. این موشک جدید با همان طول موشک قبلی طراحی شده تا درون محفظه‌های موشک (canister missile) قبلی جا بگیرید، به همین منظور تمام نیروی پیشران خود را از بوستر سفید رنگی میگیرد که برای سبک سازی از الیاف فیبرکربن ساخته شده است. اما این سامانه دارای یک موشک کوچک‌تر جدید برای هدف قرار دادن انواع پهپاد و تسلیحات هدایت دقیق مانند SDB ها است، که تحت نام ۱۲YA6 عرضه شده و حداکثر برد آن ۵ کیلومتر است.

برد رادار جستجوی این سامانه به ۵۵ کیلومتر رسیده و برد رادار رهگیری نیز به ۴۰ کیلومتر رسیده است. ترکیب اصلی موشکها در این سامانه بصورت ۱۰ موشک برد متوسط و ۸ موشک کوتاه برد در رژه دیده شده است.

مشخصات سامانه Pantsir-SM:
مهمات:
موشک: ۱۲ موشک پدافندی ۵۷E6-E-M بصورت مستقل یا ترکیب با موشک ۱۲YA6 روی پرتابگر
گلوله: تعداد ۱۴۰۰ گلوله ۳۰ میلیمتری
برد موشک ۵۷E6-E-M: حداکثر ۴۰ کیلومتر با حداکثر ارتفاع درگیری ۱۸ کیلومتر
برد موشک ۱۲YA6: حداکثر ۵ کیلومتر با حداکثر ارتفاع درگیری ۴ کیلوکتر
برد توپ: حداکثر ۴ کیلومتر با حداکثر ارتفاع ۳ کیلومتر
برد رادار: برای سطح مقطع یک متر مربع ۵۵ کیلومتر
برد درگیری: برای سطح مقطع یک متر مربع ۴۰ کیلومتر
حداکثر سرعت درگیری: هدفی با سرعت ۱۰۰۰ متر بر ثانیه
تعداد درگیری همزمان: ۴ هدف
زمان واکنش: در صورت روشن بودن سامانه ۴ تا ۶ ثانیه
خدمه: ۳ نفر

سامانه پدافندی Pantsir-S1M:
سامانه پدافندی Pantsir-S1M در نمایشگاه ARMY-2021 رونمایی شد. این سامانه پدافندی کوتاه برد نمونه‌ای توسعه یافته از نسخه Pantsir-SM است. رادار این سامانه یک رادار دوقلو است که پشت به پشت یگدیگر قرار گرفته و مشابه رادار سامانه پانتسیر-اس۲ می‌باشد. Pantsir-S1M مانند تمام نسخه های پانتسیر دارای یک رادار جستجو و یک رادار کنترل آتش و یک سیستم الکترواپتیک بوده و توان شلیک تمام موشک‌های توسعه یافته برای این سامانه را دارد. تنها راه تشخیص این سامانه از نمونه S2 کامیون زره پوش K-53958 است که با سامانه SM یکسان می‌باشد.
افزایش برد کشف تا ۸۰ کیلومتر و افزایش تعداد اهداف کشف شده تا ۴۰ عدد، افزایش دامنه کشف و اکتساب یک هدف با RCS=1 متر مربع به میزان ۱.۵ برابر، ردیابی دقیق ۴ هدف به طور همزمان، تعیین خودکار و نیمه خودکار مختصات موشک و هدف در باند نوری با استفاده از سامانه الکترواپتیک (OES)، امکان تصویربرداری حرارتی و تلویزیونی، فاصله یاب لیزری، ردیاب خودکار اپتیکی و حرارتی ویژگی های جدید این سامانه است که امکان نظارت بر حریم هوایی و جستجوی هدف توسط اپراتور تا سرعتهای ۱۰۰۰ متر بر ثانیه فراهم میکند.

تصاویر بیشتر از سامانه های دفاع هوایی پانتسیر:

مجموعه پوسترهای “سامانه پدافند هوایی برد کوتاه پانتسیر” به زبانهای روسی، عربی، انگلیسی، کردی و آذری:

منابع:
Pantsir missile system
“Pantsir'”, S-300 i drugiye sanitary neba
Станция обнаружения целей (СОЦ) ۱РС۱-۱Е
KBP 2K22/2K22M/M1 Tunguska SA-19 Grison /96K6 Pantsir S1 / SA-22 Greyhound SPAAGM
۵۷E6 / 57E6E / SA-22 GREYHOUND
Pantsir-S1 in Exhibition of MAKS-95
PANTSIR-S1 / PANTSYR-S1 / SA-22 GREYHOUND
KamAZ-6560
Pantsir-SA Arctic short-range air defense missile system
Pantsir-S1 / S2 / SM mobile air defense system
Electro-Optic Sensor and System Performance Verification with Motion Systems
Hermes (missile)